به جای ترس از زلزله اعتماد به نفس پیدا کنیم/ضرورت استفاده از ظرفیت دانش آموزان و خانواده‌ها برای مقابله با بلایای طبیعی
وی در این مراسم ضمن خیرمقدم خدمت نمایندگان محترم مجلس، اعضای محترم و ریاست شورای شهر، وزیر محترم، همکاران در شهرداری و آموزش و پرورش که امروز به موضوع مهمی پرداختند، گفت: همچنین از همکارانم در ستاد پدافند غیرعامل نیز تشکر میکنم که وظیفه ایجاد آمادگی در کشور را بر عهده دارند.
حناچی گفت: آقای وزیر گفتند از قول من از شورای شهر و شهرداری هم تشکر کنید. من از قول ایشان به این نکته نیز اشاره میکنم که شهرداری تهران به عنوان مسئولیت اجتماعی خود این موضوع را تعقیب میکند. حرکتی از سال ٩۴ تا امروز آغاز شد که در ٣ بخش عمده جریان داشت: آموزش مدیران و پرسنل مدارس، تهیه سند مخاطره و تجهیز مدرسه به کانکس امداد و تجهیزات و آموزش دانش‌آموزان و اولیا آن‌ها برای افزایش آمادگی ایشان.
وی افزود: گزارشی که از این طرح به من دادند حاکی از آن است که ٢٨٨٨ مدرسه در تهران تحت پوشش آن بود و از این تعداد مدارس ارزیابی شده، تعداد ٨٢۶ مخاطره غیرسازه‌ای با آسیب کم دارند، ١٢٣۵ مدرس وضعیت زرد و ٨٢٧ مدرسه نیز وضعیت قرمز دارند که سازمان توسعه و تجهیز مدارس وظیفه پیگیری و بهبود این امر را بر عهده قرار دارد. ١۵٧٩۵ پرسنل مدارس به صورت حضوری، ١۵٠٠ مدیر و ٣٠٠ هزار دانش‌آموز مقدماتی آموزش دیدند. همچنین ابزار‌ها و اقلام آموزشی زیادی هم برای آموزش در مدارس تهیه شده که سال ٩۶ یکی از آن‌ها بهترین کتاب در حوزه مدیریت بحران نیز شد و ٢٠ ساعت آموزش الکترونیکی نیز صورت پذیرفت. طراحی و تولید کانکس تجهیزات و طراحی سامانه الکترونیکی و انشاالله در گام دوم، برگزاری رویداد‌های بسیاری نیز در دستور کار داریم. از سوی دیگر هفته‌ای یک کانکس نیز به مدارس داده می‌شود به خاطر این اقدامات باید از وزارت آموزش و پرورش و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تشکر کنم.
شهردار تهران ادامه داد: می‌خواهم به یک تجربه جهانی و اینکه چگونه یک تجربه جهانی می‌تواند در تمام دنیا تأثیرگذار باشد اشاره کنم. در ١٧ ژانویه سال ١٩٩۵ ساعت ۵ و ۴۶ صبح زلزله‌ای در کوبه ژاپن اتفاق افتاد که ٢٠ ثانیه طول کشید و در تاریخ زلزله‌های شهری قطعا یک نقطه عطف تلقی می‌شود. چرا که ژاپنی‌ها باور دارند با زلزله زندگی می‌کنند و این زلزله که در ١۴ کیلومتر نزدیکی سواحل دریا رخ داد و این احساس را در ژاپنی‌ها ایجاد کرد که با وجود گذشت نیم قرن از جنگ جهانی دوم، هنوز آسیب پذیر هستند. ۶۴٠٠ کشته و ٢۵٠ هزار ساختمان در این زلزله از بین رفت و ٣٠٠ هزار نفر بی خانمان شدند. به خاطر این حوادث بود که شهردار کوبه دست به خودکشی زد.
وی اظهار داشت: برآورد خسارت‌های این زلزله ١٠٠ میلیارد دلار بود، اما مهم این است که ژاپنی‌ها این زلزله را تبدیل کردند به لابراتوار بزرگی برای درس گرفتن؛ پل‌های ژاپن قبل و بعد از این رخداد با هم متفاوتند، شاید این خلایی است که ما نیز در کشورمان داریم؛ البته ما در حوزه‌هایی درس گرفتیم؛ به عنوان مثال تجهیزات آتش‌نشانی ماقبل و بعد از حادثه پلاسکو فرق می‌کنند، اما به نظر می‌رسد که باید جدی‌تر نسبت به عبرت گرفتن از حوادث اقدام کنیم. ژاپنی‌ها از این زلزله در موارد بسیار درس گرفتند: ضرورت افزایش ایمنی حتی در مکان‌هایی با امکان کم؛ می‌دانید که منطقه بم در نقشه لرزه خیزی ایران آخرین نقطه بود. مورد دیگر سطح آسیب‌پذیری ساختمان‌های قدیمی بود؛ همان چیزی که با بافت فرسوده از آن نام می‌بریم. مورد دیگر تقویت و ایمن‌سازی شبکه‌های حیاتی بود؛ در این زلزله پل‌های اصلی شهر از بین رفت و خود این موضوع باعث شد که امکان امدادرسانی مختل شود؛ در زلزله بم تعداد کسانی که بر اثر حوادث بعد از زلزله از دنیا رفتند تقریبا معادل کشتگان خود زلزله بود و این نکته بسیار درس آموزی است. آتش‌سوزی‌های گسترده و شکستن لوله‌های اصلی آب و قطع نشدن آن، کمک‌رسانی به ساختمان‌های بلندمرتبه آسیب دیده، لزوم هماهنگی میان نیرو‌های کمکی و دستگاهها؛ دستگاه‌هایی که الان در سازمان مدیریت بحران شهر تهران از هر کدامشان یک نماینده حضور دارد.
حناچی اضافه کرد: این‌ها درس‌های زلزله کوبه ژاپن بود که بعد از آن تبدیل به آیین نامه‌های جهانی شد. توجه به مشکلات روانی ناشی از شرایط بعد از حادثه، قطع خودکار برق و سوخت، تقویت ایمنی پل‌ها و زیرساخت‌ها. شاید در نگاه نخست این طور به نظر نیاید، اما ما در تهران بیش از ٧٠٠ پل اصلی داریم که دایم باید مورد مانیتورینگ قرار بگیرند.
شهردار تهران گفت: ١٠ درصد زلزله‌های ثبت شده در زمین در اطراف ژاپن ثبت شده و این کشور در محل تلاقی چهار گسل اصلی است. ژاپنی‌ها این بزرگترین تهدید خود را به بازبینی کدهایشان تبدیل کردند. در کد‌های جهانی مثل بیلدینگ کد، برای هر بند آن تعداد زیادی آدم کشته شده. آیین نامه آتش، آیین نامه زلزله، آیین نامه موسوم به ٢٨٠٠، برای هر کدام از این‌ها هزینه‌ای برابر با جان‌های بسیار پرداخته شده است. ما در کشورمان باید به این موضوع بپردازیم؛ برای هر حادثه باید جمع بندی‌های عبرت آموز داشته باشیم و به آن‌ها توجه کنیم. ما نباید در شرایطی مثل هفته‌های گذشته در بدیهی‌ترین موارد تلفات دهیم؛ اگر اتفاق‌ها می‌افتند، تقصیر ماست که کد‌ها را تبدیل به ضابطه نکردیم. وقتی جمعیت با تراکم در یک منطقه حضور پیدا میکند، این موضوع باید در قالب تمام قوانین مکانیک سیالات مورد مطالعه قرار گیرد. این موارد قابل پیش بینی است و ما باید این کار را انجام دهیم. این وظیفه ماست تا کاری کنیم که از این وقایع درس گرفته شود و از آن‌ها عبرت بگیریم؛ این حداقل کاری است که متخصصین می‌توانند و باید برای مردم انجام دهند.
حناچی گفت: کاری که در آموزش مدارس می‌کنیم اهمیت دارد چرا که به جای اینکه از زلزله بترسیم و همیشه خوف داشته باشیم، ایجاد آمادگی و اعتمادبنفس می‌کنیم. باید شرایطی ایجاد کنیم که دانش آموزان به جای ترس از زلزله یاد بگیرند با آن زندگی کنند. باید بپذیریم که به طور قطع زلزله خواهد آمد. در قرن ۶ و ٧ شهر ری ۶٠٠ هزار جمعیت داشته و آن چه از زلزله‌های متعدد باقی ماند بخشی از دژ رشکان، بخشی از برج طغرل و دیواره‌ای از مقبره حضرت عبدالعظیم بود که زیر این‌ها و شهر ری سه لایه تاریخی نشان داده می‌شد؛ این یعنی شهر ری بار‌ها زلزله را تجربه کرده است. باید یاد بگیریم تا با زلزله زندگی کنیم و راهی جز افزایش تاب آوری نداریم. به جای ترس، آمادگی را در دستور کار قرار می‌دهیم و با استفاده از امکانات موجود پیشرفت می‌کنیم.
حناچی گفت: دیدم یک بخش خصوصی سیمولیتوری در یک اتاق درست کرده تا زلزله‌های معروف تاریخ را شبیه سازی کند؛ بچه‌ها باید از این موارد استفاده کنند تا آماده باشند. آموزش صحیح دانش آموزان آمادگی را به داخل خانواده‌ها نیز می‌برد.
وی تاکید کرد: همکاری ما با آموزش و پرورش وجوه دیگری هم دارد. چهار مسأله اساسی تهران یعنی آلودگی هوا، ترافیک، پسماند و حمل ونقل عمومی و توسعه آن است؛ از سوی دیگر ما شهرداران مدارس را داریم؛ آموزش و برخورد درست با پسماند و محیط زیست را باید از مدارس آغاز کنیم، کاری که هم اکنون صورت می‌پذیرد. انشاالله باید همکاری‌های موثرتری را با وزارتخانه محترم اموزش و پرورش آغاز کنیم. بدون شک اگر روی نوباوگان سرمایه‌گذاری کنیم، کم هزینه‌تر و پربازده‌تر خواهد بود.
ضرورت استفاده از ظرفیت دانش آموزان و خانواده‌ها برای مقابله با بلایای طبیعی
محسن حاجی میرزایی در این همایش با بیان اینکه امیدواریم روز‌های تلخ دی ماه که متوجه جامعه ایران شد به فضل الهی جبران شود٬ گفت: پدیده‌های طبیعی همواره احتمال وقوع دارند و جوامع برای مقابله موثر و پیشگیری در این زمینه وضعیت‌های متفاوتی دارند.
وی افزود: از لحاظ ریسک در معرض بودن حوادث و بلایای طبیعی شاید جزو کشور‌های با ریسک بالا نباشیم، اما از لحاظ ریسک آسیب پذیری که وجه مرتبط با میزان آمادگی است در وضعیت متوسطی قرار داریم و باید به این مسئله توجه کنیم.
حاجی میرزایی ادامه داد: فاصله بین در معرض بودن و آسیب پذیر بودن و فاصله بین غافلگیری و آمادگی باید در این همایش‌ها مورد توجه قرار گیرد تا بتوانیم غافلگیری را به آمادگی تبدیل کنیم.
وی اظهار داشت: اقدام شهرداری تهران و سازمان مدیریت بحران برای کسب آمادگی لازم و افزایش توانمندی در زمینه بحران و پدیده‌های طبیعی اقدامی ارزشمند است.
حاجی میرزایی با بیان اینکه اولویت دادن به دانش آموزان در این زمینه بسیار هوشمندانه است، افزود: هر چند انسان‌ها باید در تمام طول دوران زندگی بیاموزند، اما دوره دانش آموزی دوره خاصی در زمینه یادگیری است که اثرگذاری پایداری دارد و آمادگی دانش آموزان برای فراگیری بیشتر است.
وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه دانش آموزان همچنین در تغییر نگرش خانواده موثرند، گفت: وقتی مفهومی را به دانش آموز آموزش می‌دهید، دانش آموز می‌تواند با شعاع و عمق تاثیری که دارد آن را به خانواده انتقال دهد.
وی عنوان کرد: یک امکان مهم و موثر وجود دارد که خانواده‌ها هم به این جریان بپیوندند. ۱۵میلیون دانش آموز داریم که با احتساب خانواده شان جمعیت عظیمی از کشور می‌تواند مخاطب این برنامه قرار گیرد و ظرفیت مهمی را در کشور برای مقابله با بلایای طبیعی به وجود آورد.
وی با بیان اینکه پیامی که در یک انضباط اجتماعی و آموزشی با امکان ارزیابی و سنجش منتقل می‌شود قطعا از عمق اثرگذاری بیشتری برخوردار است، افزود: هیچ مسئله‌ای در کشور به اندازه آموز آموزش و پرورش فراگیری و عمق تاثیر ندارد. قطعا ارتباط چهره به چهره ارتباط موثرتر و نافذتری است. همچنین طول ارتباط وجود دارد و دانش آموزان ۹ ماه در سال در اختیار آموزش و پرورش هستند.
حاجی میرزایی با بیان اینکه جایگاه مدرسه به جهت وجود دانش آموزان در آن بسیار مهم است، یادآور شد: در خانواده‌ها نیز اولویت به دانش آموزان داده می‌شود تا بتوانند به عنوان آینده سازان جامعه خود را بازسازی و از خود دفاع کنند.
وی بیان داشت: به دلیل تراکم جمعیت در مدرسه مصون سازی مدارس بر سایر مکان‌ها اولویت دارد؛ بنابراین کاری که در ۲۸۰۰ مدرسه در تهران آغاز شده باید با یک همکاری جمعی در سطح کشور گسترش پیدا کند.
حاجی میرزایی ادامه داد: در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش از مدرسه به عنوان کانون یادگیری محله نام برده شده است. مدرسه نمی‌تواند از مسائل جامعه دور باشد و دانش آموز باید با محله و محیط پیرامونش ارتباط برقرار کند. از این جهت ما هرچقدر بتوانیم پیوند دانش آموزان را با واقعیت‌های عینی و ملموس جامعه برقرار کنیم موفق‌تر خواهیم بود.
وزیر آموزش و پرورش اظهار داشت: باید دیوار بین مدرسه و خانه و محله برداشته شده و این فاصله از بین برود. مدرسه از اجزای لاینفک محله است و نباید بین آن‌ها فاصله باشد. مدرسه زنده و پویا مدرسه‌ای است که با محیط پیرامونی اش ارتباط عینی و واقعی داشته باشد. برای این منظور وزارت آموزش و پرورش و شهرداری هدف مشترک دارند تا این هم افزایی‌ها ظرفیت‌های ملی را به پیش ببرند.
وی در پایان خاطر نشان کرد: امیدواریم این طرح گسترش پیدا کند و برای پهن شدن این سفره در سراسر کشور اعلام آمادگی می‌کنیم. حدود ۳۰ درصد از مدارس مان نیاز به بهسازی و یا مقاوم سازی دارند و دست یاری خود را به سمت شهرداری و سایر نهاد‌های مرتبط دراز می‌کنیم تا بتوانند سازمان نوسازی مدارس را یاری بخشند.
لزوم حفظ، ارتقا و تداوم آمادگی در مواقع تهدید و بحران
سردار غلامرضا جلالی در این همایش با بیان اینکه طرح مدرسه آماده از اقدامات بسیار خوبی است که شهرداری تهران شروع کرده، گفت: «آمادگی» موضوعی مهم در شرایط تهدید و غیر تهدید است. قابلیت و کارآمدی زمانی مطرح می‌شود که تهدیدی به وجود بیاید و بتوانیم با کارآمدی به آن پاسخ دهیم.
وی افزود: آمادگی قابل تولید است و باید همواره حفظ و ارتقا و تداوم یابد. مثلاً در بیمارستان اهواز به دلیل قطع برق و آماده نبودن سیستم ژنراتور اضطراری ۴ بیمار متصل به دستگاه فوت کردند.
سردار جلالی ادامه داد: طرح ریزی و تعیین سناریو برای حادثه، آموزش و تفهیم مفاهیم طرح، تمرین و تکرار، رزمایش و بعد از آن بازخورد، کنترل، اصلاح و آمادگی چرخه‌ای است که آمادگی را حفظ و ارتقا می‌دهد و باید این چرخه در مدارس بازتولید، مراقبت و دنبال شود.
وی اظهار داشت: مجموعه آمادگی می‌تواند کشور، شهر، استان و حتی مدرسه را در برابر تهدید قوت دهد.
وی با اشاره به ابعاد مختلف «آمادگی»، بیان داشت: یکی از ابعاد آمادگی، آمادگی روحی است. مدرسه جایی است که فرزندان مان رشد و تعلیم پیدا می‌کنند و بنابراین تقویت و ایجاد آمادگی روحی بسیار اهمیت دارد.
رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور در ادامه عنوان کرد: بعد دوم، آمادگی ذهنی و فکری است؛ باید در ذهنمان اتفاقات و روش مقابله با آن را دنبال کنیم.
وی آمادگی برنامه‌ای را دیگر بعد آمادگی برشمرد و افزود: این بعد به فرد، تجهیزات و زیر ساخت بر می‌گردد. یعنی مقابله با حادثه باید به صورت برنامه‌ای و منسجم در برنامه‌های جاری دستگاه‌های اجرایی وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: بعد دیگر این مسئله آمادگی جسمی در قالب تربیت و تقویت بدنی متناسب با هر حادثه‌ای است. وقتی جسم آماده نباشد نمی‌توان با تهدیدات و بحران‌ها مواجه شد.
سردار جلالی بعد دیگر آمادگی را آمادگی زیرساختی عنوان کرد و گفت: زیر ساخت‌ها شامل دو دسته استقراری و تجهیزاتی هستند. طبیعتا اگر زیرساخت‌ها و ابزار آن آماده نباشد، آمادگی حاصل نمی‌شود.
وی با بیان اینکه در طرح مدرسه آماده با استفاده از نیروی انسانی و تجهیزات باید همه ابعاد آمادگی را دنبال کنیم، یادآور شد: مدرسه یکی از مکان‌هایی است که می‌توان مفهوم ذهنی و فکری آمادگی را دنبال کرد. در بسیاری از کشور‌ها سرمایه گذاری‌های اساسی در حوزه آمادگی در مدارس صورت می‌گیرد.
وی در پایان با بیان اینکه در پدافند غیر عامل تهدیدات انسان ساخت دنبال می‌شود، خاطر نشان کرد: ۹ جلد کتاب در این زمینه به صورت تخصصی برای پسران و دختران دانش آموز و معلمان و اولیا در نظر گرفته شده که برخی از آن‌ها منتشر شده و چند مورد آن در حال تکمیل و تولید است.