چرا سفیر انگلیس «عنصر نامطلوب» است؟/ قوانین چه می‌گویند؟
طبق مواد ۴۱ و ۴۲ کنوانسیون وین در امور روابط دیپلماتیک که نقض قوانین، اقدام علیه امنیت و منافع کشور پذیرنده، پرداختن به فعالیت‌های نامشروع یا هر عمل خلاف دیگر را به تشخیص کشور پذیرنده، دخالت در امور داخلی آن کشور و نارضایتی از فعالیت‌های کشور فرستنده تلقی می‌کند، سفیر انگلیس در ایران مصداق «عنصر نامطلوب» است.
طبق گزارش پلیس، سفیر انگلیس همراه فرد دیگری از ساعت ۱۸ و ۳۵ دقیقه در این تجمع غیرقانونی حضور یافته و ساعت ۱۹ و ۱۰ دقیقه دستگیر شده بود و یک ربع بعد، پس از تماس تلفنی با عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه و تائید هویت این فرد و انجام اقدامات اولیه قانونی، به نماینده وزارت امور خارجه تحویل داده شد.
در واکنش به این اتفاق، دولت انگلیس، حمید بعیدی‌نژاد سفیر کشورمان در لندن را احضار کرد. این در حالی است که علی‌رغم اقدام خلاف قانون سفیر انگلیس، وی دستگیر نشده بود و عراقچی در پاسخ توئیتری به جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بر این مساله تاکید کرد.
در همین خصوص برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی روز یکشنبه از وزارت خارجه درخواست کردند سفیر انگلیس از کشور اخراج شود. همچنین غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه نیز در نشست خبری صبح روز سه‌شنبه خود اعلام کرد: براساس قواعد بین‌المللی، سفیر انگلیس در ایران عنصر نامطلوب است.
آیت‌الله احمد جنتی دبیر شورای نگهبان نیز با اشاره به حضور سفیر انگلیس در تهران در جمع فرصت‌طلبانی که به بهانه عزاداری برای جانباختگان حادثه هواپیما دست به شعار‌ها و اقدامات ساختارشکنانه زدند در جلسه امروز این شورا، گفت: این اقدام سفیر خلاف قواعد حقوقی و رفتار دیپلماتیک است و مسئولان محترم باید طبق قانون با او برخورد و به عنوان عنصر نامطلوب وی را معرفی کنند.
حدود مصونیت دیپلماتیک سفرا
کنوانسیون وین در امور روابط دیپلماتیک مصوب ۱۸ آوریل ۱۹۶۱ برابر با ۲۹ فروردین ۱۳۴۰ در شهر وین اتریش، در پنجاه و سه ماده موضوعات مربوط به مصونیت، معافیت و امتیازات نمایندگان سیاسی کشور‌ها را روشن می‌کند. در ماده ۲۲ تا ۲۸ این کنوانسیون که به موضوع مصونیت مربوط می‌شود، آمده است: «کشور پذیرنده موظف است آزادی رفت‌وآمد در محل‌های مجاز و آزادی ارتباطات مأموریت و هم چنین استفاده از تمام وسایل ارتباطی، چون پیک سیاسی، پیام‌ها و کد و رمز‌ها را برای شخص مأمور سیاسی تضمین کند.» ماده ۲۹ هم تصریح می‌کند: «شخص مأمور سیاسی مصون است و نمی‌توان او را به هیچ عنوان مورد توقیف یا بازداشت قرار داد.»، اما آیا سفیر انگلیس تحت عنوان سفیر، توسط پلیس ایران بازداشت شده بود؟ پاسخ منفی است. زیرا رابرت مک ایر، ابتدا به ساکن و تحت عنوان سفیر انگلیس بازداشت نشد. بلکه پس از شناسایی او در تجمع غیر قانونی از سوی پلیس بازداشت و پیرو گفت‌وگو با عراقچی و تایید هویتش در کمتر از ۱۵ دقیقه، آزاد شد.
این در حالی است که مأمور سیاسی یا شخص سفیر در کنار برخورداری از مصونیت تعرض و قضائی، باید قوانین و مقررات داخلی کشور پذیرنده را طبق مواد ۴۱ و ۴۲ کنوانسیون وین در امور روابط دیپلماتیک رعایت کند. طبق مفاد این مواد، نقض قوانین، اقدام علیه امنیت و منافع کشور پذیرنده، پرداختن به فعالیت‌های نامشروع یا هر عمل خلاف دیگر به تشخیص کشور پذیرنده، دخالت در امور داخلی آن کشور و نارضایتی از فعالیت‌های کشور فرستنده می‌تواند اقدامات خلاف قانون و ورای مصونیت مأمور سیاسی تلقی و منجر به تشخیص وی به عنوان عنصر نامطلوب شود.
آیا سفیر انگلیس عنصر نامطوب است؟
عنصر نامطلوب، واژه‌ای در حقوق بین‌المللی است که دولت‌ها در واکنش به اقدامات خلاف قانون افراد دارای مصونیت کشور دیگر، استفاده می‌کنند. کسی که عنصر نامطلوب شناخته می‌شود حق ورود یا اقامت در کشور پذیرنده را ندارد. کشور‌ها برای تشخیص افراد خارجی و حتی دیپلمات‌های دارای مصونیت دیپلماتیک به عنوان عنصر نامطلوب نیاز به تعقیب قضائی، محاکمه و ارائه ادله ندارند.
این مسئله در ماده ۹ کنوانسیون وین مربوط به روابط دیلماتیک نیز آمده است: «دولت پذیرنده می‌تواند در هر زمان و بدون ارائه هیچ توضیحی هر کدام از مأموران دیپلماتیک را عنصر نامطلوب یا مأمور متخلف اعلام کند. مأموری که عنصر نامطلوب است معمولاً توسط کشور فرستنده‌اش فراخوانده می‌شود. چنانچه کشور فرستنده اقدام‌های لازم را انجام ندهد، کشور پذیرنده می‌تواند از شناسایی شخص به عنوان عضوی از هیئت دیپلماتیک خودداری کند و حتی او را اخراج کند.»
با توجه به نکات اشاره شده، سفیر انگلیس مطابق قواعد بین‌المللی عنصر نامطلوب است اما این گزاره تنها زمانی دارای اثر سیاسی است که وزارت خارجه رسماً اعلام کند. در این خصوص وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران ضمن شفاف سازی شرایط بازداشت رابرت مک‌ایر و همچنین مدت زمان آن، تلاش کرد مسئله مذکور تبدیل به بحران دیپلماتیک نشود. زیرا طبق عرف بین‌المللی هر زمان کشوری مأمور سیاسی پذیرفته شده را عنصر نامطلوب تشخیص دهد، کشور مقابل هم دست به اقدام متقابل می‌زند؛ هرچند که هیچ اقدام خلافی از طرف آن مأمور سر نزده باشد.
اما نگرانی نسبت به جلوگیری از بروز بحران سیاسی که می‌تواند به قطع روابط دیپلماتیک بیانجامد، فقط تا زمانی قابل توجیه است که اقدامات مأموران سیاسی پذیرفته شده از تکرار اقدامات خلاف منافع ملی و نقض قوانین داخلی دست بردارند و به حاکمیت سیاسی کشور احترام بگذارند و این موضوعی است که وزارت خارجه جمهوری اسلامی با قاطعیت خطاب به دولت انگلیس اعلام کرد.
حال باید منتظر ماند و دید که پیرو درخواست جمعی از نمایندگان مجلس و چهرها و تشکل‌ها، آیا سفیر انگلیس به عنوان «عنصر مطلوب» از کشور عزیزمان اخراج می‌شود؟
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *