شهری در دل شهر / شب احیا در زندان شمال پایتخت

-حقوق و قضا: اوین نام منطقه‌ای در شمال غربی تهران است، منطقه‌ای خوش آب و هوا که مجاورتش با تفرجگاه فرحزاد این بالقوه‌گی را در آن ایجاد کرده تا به یکی از نقاط توریست پذیر تهران تبدیل شود؛ با این همه اما نام اوین، نه یک تفرجگاه را در ذهن تداعی می‌کند و نه یک نقطه توریستی را. کافی است در هر محفل و مجلسی نام اوین برده شود، سمت‌وسوی اذهان ناخودآگاه به ندامتگاه جلب می‌شود.
 
خورشید اگرچه با تلالو کم اما همچنان در آسمان نیلگون هویدا بود؛ عقربه‌های ساعت هنوز به 19 نرسیده بود که به درب اصلی بازداشتگاه اوین رسیدیم؛ پس از انجام هماهنگی‌های اولیه، با مسئول امور فرهنگی به سمت حسینیه قاسم بن الحسن (ع) ندامتگاه اوین حرکت کردیم. قرار ما یک میقات معنوی بود، محفلی که سراسر نور بود، نوری مبین که منبعث از هدایتگری قرآن بود.

پس از حضور ما در حسینیه و استقبال گرم مسئولان فرهنگی و مددجویان، شاهد بودیم که لحظه به لحظه بر تعداد مددجویان مدعو به مراسم افزوده می‌شود، مددجویانی که در زمره فعالین قرآنی محسوب می‌شدند و به دعوت اداره فرهنگی ندامتگاه اوین،  در محفل انس با قرآن حضور به هم رسانده بودند تا گوش جان بسپارند بر قرائت قرآن توسط قاریان ممتاز داخلی و بین المللی.
فضای معنوی و قرآنی حاکم بر حسینیه مرکزی ندامتگاه اوین و همچنین استقبال کم نظیر مددجویان از محفل انس با قرآن ما را بر آن داشت که به سراغ مسئول دارالقرآن ندامتگاه اوین برویم و علت این همه استقبال مددجویان از محفلی که متبرک به نورانیت قرآن بود را جویا شویم.

آقای شفق مسئول دارالقرآن ندامتگاه اوین که مسئولیت دانشگاه علمی-کاربردی ندامتگاه را هم  برعهده دارد وقتی با این سوال ما مواجه شد، ندامتگاه را به بستری تشبیه کرد که  در آن به واسطه خلوت‌هایی که فرد با خویشتن خود می‌کند فضا برای سیر در معنویت و تفکر و تعمیق در گذشته فراهم است.   

البته سوالات ذهن کنجکاو ما از مسئول دارالقرآن ندامتگاه اوین، به همان مورد مزبور منحصر نبود اما مشغله زیاد آقای شفق به او اجازه نمی داد که پاسخگوی تمام سوالات ما باشد اما ما اجمالا موفق شدیم برخی از نکات و مباحث پیرامون فعالیت های قرآنی ندامتگاه اوین را از وی جویا شدیم.

از سال 78 بود که دارالقرآن سازمان زندان‌ها راه‌اندازی شد و پس از آن با بخشنامه‌ای که به کلیه استان‌ها ابلاغ شد، دارالقرآن به عنوان یک مرکز تخصصی قرآنی در زندان‌های تمام شهرها و استان‌ها شروع به فعالیت کرد.

 به گفته آقای شفق در طول 16 سال اخیر که مراکز دارالقرآن در زندان‌های سراسر کشور با هدف آموزش و برگزاری مسابقات قرآنی دایر شده است، ندامتگاه اوین، همواره در این زمینه پیشتاز بوده است.

اما آنطور که مسئولان فرهنگی زندان به ما گفتند، نقش و تاثیر قرآن در تنبه و هدایت مددجویان بسیار پررنگ است؛ یکی از مسئولان فرهنگی زندان در گفت‌وگو با ما از زندانی‌ای صحبت کرد که به جرم حمل و فروش مواد مخدر به اعدام محکوم شده بود اما پس از حضور در اوین و آشنا شدن با دارالقرآن این بازداشتگاه، در مسیر حفظ قرآن کریم قرار گرفت و با همت بسیار و با استمداد طلبیدن از قرآن به توفیق حفظ سی جزء کلام الله نائل شد و همین امر سبب شد مجازاتش از اعدام به حبس ابد تقلیل یابد و پس از تحمل 15 سال زندان عفو شامل او گشت و اکنون در استان سیستان و پلوچستان یکی از مربیان نمونه قرآنی است.

 امسال نیز همزمان با ماه مبارک رمضان، فعالیت‌های قرآنی مددجویان اوین که در طول سال استمرار دارد، با انسجام و برنامه‌ریزی مطلوب‌تری پیگیری می‌شود؛ به گونه‌ای که روزانه 300 جزءخوانی قرآن در سه حسینیه ندامتگاه اوین انجام می‌گیرد؛ همچنین طرح 1449 سراسری رادیو قرآن که در کل کشور اجرا می‌شود در ندامتگاه اوین نیز با محوریت سوره مبارکه یاسین برگزار می‌‌گردد. 
اما حضور ما در ندامتگاه اوین که با هدف تهیه گزارش از محفل انس با قرآن مددجویان بود، مصادف با نخستین شب از لیالی قدر شد؛ شبی پر خیر و برکت که شب نزول قرآن است و برتر از هزارماه. با نگاه کردن به چهره مددجویان می‌شد فهمید که برای حضور در مراسم و آیین ویژه شب قدر و احیای این شب، تعجیلی فراوان دارند، مددجویان که روزهای زندان، خلوت‌گزینی را به آن‌ها خوب آموخته است نیک می‌دانند که شب‌های قدر بهترین و مغتنم‌ترین فرصت برای تحکیم ارتباط با مبدا فیض وجود است.


یکی از برنامه‌های ویژه که برای محفل انس با قرآن مددجویان ندامتگاه اوین ترتیب داده شده بود، قرائت آیاتی چند از کلام الله مجید توسط قاری ممتاز مصری شیخ فتحی عبدالرحمان بود؛ قرائتی غرا که با تشویق‌های قرآنی حضار همراه می‌شد.


اما به غیر از قاریان ممتاز مدعو به مراسم انس با قرآن بازداشتگاه اوین، یکی از مددجویان نیز با تلاوتی دلنشین، محفل را عطرآگین کرد و نظر ما را به خود جلب کرد، به همین سبب به سراغ او رفتیم و از او خواستیم تا از حال و هوایش در این محفل نورانی بگوید؛ او با بیان اینکه از 7 سالگی با قرآن مانوس است، گفت:"اگر من امروز به علت خطایی که مرتکب شده‌ام اینجا هستم مسئله دیگری است اما قرآن در تمام مراحل زندگی‌ام کمک کننده و یاری رسانم بوده است که اگر قرآن و ارتباط با قرآن نبود شاید تحمل این همه حبس برای من سخت می‌شد،این اولین لطف قرآن بوده است".

این مددجو اکنون در بازداشتگاه اوین، مربی قرآن است و 50 شاگرد دارد؛ وی در سه مسابقه قرآنی حائز رتبه و مقام ده است.


 "از همه چیزهای این مراسم لذت می‌برم، من اعتقاد دارم اگر مثبت نگاه کنی می‌شود نتیجه خوبی بگیری باید این لحظات و مناسبت‌ها را حتی در زندان و هر مکانی قدر دانست  این مراسم باعث سبکی می‌شود و امادگی برای همه ایجاد می‌کند"، مددجو دلشکسته با گفتن این جملات، ما را به فکر عمیقی فرو برد.

اما مجری مراسم انس با قرآن بازداشتگاه اوین که خود از مددجویان بود و خوش مشربی اش توجه هرکسی را به خود جلب می کرد ما را بر آن داشت تا به سراغش برویم و اندکی با او همکلام شویم؛ او که خود را شاعر و نقال شاهنامه معرفی می‌کرد، از داستان عجیبی که در همین ماه رمضان برایش اتفاق افتاده است، صحبت کرد.

مددجو نقال به ما گفت: حس ناسیونالیستی من بر همه جنبه های زندگی ام غلبه دارد و چندان قرابتی هم با مذهب ندارم اما چند روز قبل از ماه مبارک رمضان، به من اطلاع دادند که 10 سال به دوران محکومیتم افزوده شده است، اتفاقی که بسیار برایم ناگوار بود و من را آشفته کرد.

وی ادامه داد: در آن روزها به هر کسی مراجعه می‌کردم تا راه حلی برای مشکلم پیدا کنم، تا اینکه یکی از دوستانم با اصرار از من خواست برای کسب آرامش در این شرایط حاد و بحرانی به قرآن پناه ببرم؛ من هم که از همه جا و همه چیز قطع امید کرده بودم، یک شب در خلوت خود، 5 بار سوره یاسین که قلب سوره های قرآن است را به سَبک خودم خواندم، پس از آن احساس آرامش عجیبی به من دست داد و برای اولین بار در آن روزهای سخت، شب را به راحتی سپری کردم؛ فردای آن روز به من اطلاع دادند که بیگناهی‌ام برای دادگاه ثابت شده و افزایش دوران محکومیت من ملغی شده است.

 در انتهای مراسم، فرصتی دست داد تا گفت‌وگوی کوتاهی را با رشیدی رئیس بازداشتگاه اوین داشته باشیم؛ وی که به نظر اهل مطایبه نیز می‌آمد، در گفت‌وگو با ما، زندان را شهری در دل شهر دانست که تمام مولفه های زیستی در آن برقرار است.

رشیدی با اشاره به فضاهای مطلوب فرهنگی که در بازداشتگاه اوین وجود دارد، اظهار کرد: 7 روحانی در بازداشتگاه اوین مشغول فعالیت هستند و در ایام ماه مبارک رمضان نیز 300 جزء خوانی قرآن در این بازداشتگاه انجام می‌شود.

رئیس زندان اوین همچنین در گفت‌وگو با ما، از آزادی 1138 نفر زندانی مالی در سال گذشته خبر داد و تصریح کرد:  از این تعداد 701 نفر توسط ستاد رسیدگی به امور دیه و437 نفر هم به صورت مستقیم توسط خیرین آزاد شدند. 

کم کم مراسم شب قدر در زندان اوین  به پایان می‌رسد ولی ندای الهی العفو مددجویان زندان اوین گویی تمامی ندارد و نمی‌خواهند حتی لحظه‌ای از این شب پر خیر و رحمت را از دست بدهند.

سپیده صبح کم کم رخ می‌نماید، مددجویان که پس از دعا و مناجات و راز و نیاز با معبود جان‌ها، گویی طراوت روحی بالایی یافته‌اند، حالا خود را برای تولدی دیگر آماده می‌یابند و علی یکی از مددجویان که هنوز ردپای دانه‌های اشک بر گونه‌هایش نمایان است. چه زیبا می گوید:"دیشب تنها چشمانمان بیدار نبود، دل‌هایمان نیز بیدار بود".