سفر‌های ظریفِ «ظریف» در سال ۲۰۱۹/ از نیویورک و مسکو و پکن تا سفر خاص به مسقط
گروه سیاسی ؛ سال ۲۰۱۹ که روز گذشته به پایان رسید سال پرمشغله‌ای برای دست‌اندرکاران دیپلماسی کشور بود؛ از چالش با اروپایی‌های ناتوان و مسلوب‌الاختیار برای احیای برجامی که در کماست تا تکاپو برای تحکیم بیش از پیش روابط و مناسبات با همسایگان.
در ادمه نگاهی خواهیم داشت به چند سفر مهم دیپلماتیک «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در سال ۲۰۱۹.
سفر به چین و روسیه / دی ۹۸ ؛ دسامبر ۲۰۱۹
آخرین سفر دوره‌ای ظریف در سال ۲۰۱۹ یکی از مهمترین آن سفرها بود. رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در این دوره عازم مسکو و پکن شد تا با مقامات روسی و چینی درخصوص آخرین تحولات برجامی و اوضاع سیاسی و امنیتی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به رایزنی و تبادل نظر بپردازد.
این دوره سفر ظریف حائز چند نکته بود؛ نخست آنکه ایران و روسیه و چین تنها طرف‌هایی بودند که برخلاف آمریکا و تروئیکای اروپایی، کاملا به برجام و مفاد توافق جامع هسته‌ای، پایبند بوده‌اند.
نکته دوم سفر اخیر ظریف به روسیه و چین این بود که این سه کشور از روز جمعه تا روز یکشنبه رزمایش کمربند امنید دریایی را در آب های شمال اقیانوس هند و دریای عمان با اقتدار و موفقیت برگزار کردند؛ رزمایشی که برای نخستین بار بود برگزار می شد و حساسیت و ترس شدید آمریکا . اذناب منطقه ای شا را برانگیخت.
همچنین سه کشور ایران و روسیه و چین در اواخر آذرماه، در نشست هفت جانبه امنیتی تهران، نقش‌آفرینی برجسته‌ای ایفا کردند و در عالی‌ترین سطوح امنیتی به بررسی و اتخاذ نظر در خصوص نقش مخرب آمریکا در اعمال ضدامنیتی در منطقه ما بویژه در افغانستان پرداختند و بیانیه‌ای ۱۰ بندی را در این خصوص صادر کردند.
«محمد جواد ظریف» که در صدر هیئتی سیاسی به مسکو سفر کرده بود، ظهر روز ۹ دی با «سرگئی لاورف» همتای روسی خود دیدار و گفت‌وگو کرد.
ظریف در این دیدار با اشاره به روابط خوب و راهبردی دو کشور اظهار داشت: در این شرایط حساس روابط ایران و روسیه در بهترین سطح خود قرار دارد و اراده ایران بر توسعه و تعمیق این روابط است.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران افزود: برخلاف دیگران که به ناامنی و جنگ افروزی دامن می زنند ایران و روسیه بدنبال ثبات و امنیت در منطقه و جهان هستند و هر دو کشور دارای ابتکارات منطقه ای مشابه و همسو هستند.
ظریف مانور مشترک ایران، روسیه و چین را همکاری برای صلح خواند و افزود: دو کشور به همکاری های خود در همه سطوح ادامه خواهند داد.
سرگئی لاورف وزیر امور خارجه روسیه نیز با بیان اینکه سفر شما به مسکو بسیار بموقع انجام شده است افزود: ما دارای دیدگاههای مشترک در بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی هستیم و ابتکارات صلح آمیز دو کشور بیانگر همین موضوع است.
لاورف خروج آمریکا از برجام را یکجانبه و غیر قانونی خواند و آنرا بر خلاف قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد دانست و اظهار داشت همه باید برای حفظ برجام و جلوگیری از فروپاشی آن تلاش کنیم.
موضوعات مختلف روابط دو جانبه و مسائل منطقه ای از جمله اوضاع در خلیج فارس، سوریه و افغانستان از دیگر موضوعات گفتگو و رایزنی دکتر ظریف و سرگئی لاورف در این دیدار بود.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز ۱۰ دی بلافاصله پس از ورود به پکن دور نخست گفت‌وگو‌های خود را با وانگ یی همتای چینی خود آغاز کرد.
روابط دو جانبه، تحولات برجامی و مهمترین مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی محور‌های اصلی گفت‌وگو‌ها در این دیدار است.
اما برخلاف سایر سفر‌های ظریف به کشور‌های همسایه که معمولا زمان آن‌ها از ۲۴ ساعت تجاوز نمی‌کند، هتل محل اقامت وزیر امور خارجه کشورمان برای روز سه‌شنبه ۳ دی نیز رزرو شده بود.
صبح سه‌شنبه ۳ دی پیش از آغاز دور دوم گفت‌وگو‌های دیپلماتیک میان ظریف و همتای عمانی‌اش بن‌علوی، «محمدعبدالسلام» سخنگوی جنبش انصارالله یمن با وزیر امور خارجه کشورمان دیداری داشت. دیداری که طرفین در آن درخصوص آخرین تحولات سیاسی و میدانی در یمن گفت‌وگو و تبادل نظر کردند.
پس از دیدار با عبدالسلام، در همان صبح روز سه‌شنبه، دور دوم گفت‌وگو‌های ظریف با «بن‌علوی» برگزار شد. مهمترین موضوعات روابط دو جانبه بویژه مسائل اقتصادی و تجاری محور اصلی گفت‌وگو‌های طرفین در این دیدار بود.
دیدار با «سرلشکر النعمانی» وزیر دفتر سلطان قابوس و «فهد بن محمود» معاون پادشاه عمان از دیگر دیدارهای ظریف در سفرش به عمان بود.
اما این سفر ظریف به مسقط علاوه بر مدت طولانی‌تر آن نسبت به سایر سفر‌های منطقه‌ای وزیر خارجه کشورمان، ویژگی‌های دیگری نیز داشت که این ویژگی‌ها چاشنی گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌های رسانه‌ای شد. از جمله آنکه، «سوبرمانیام جیشنکار» وزیر خارجه هند که در روز دوشنبه دوم دی ماه به تهران سفر کرده بود و با مقامات کشورمان از جمله حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهور و علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان دیدار کرده بود، بلافاصله بعد از تهران، عازم مسقط شد و بر این اساس رایزنی سه جانبه‌ای میان وزرای خارجه ایران و عمان و هند در مسقط صورت گرفت.
اما نکته قابل تامل دیگری که سفر اخیر ظریف به مسقط را در کانون گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای قرار داده، آن است که کمتر از یکماه پیش یعنی در تاریخ ۱۱ آذر، «یوسف‌بن‌علوی» وزیر خارجه عمان نیز برای سومین بار در سال ۹۸ به تهران سفر کرده بود. مدت حضور «بن‌علوی» در آن سفرش به تهران نیز بیش از یک روز بود و وزیر خارجه عمان در زمان دو روزه اقامت خود در تهران در آذر ۹۸ با مقامات کشورمان از جمله روحانی، شمخانی و ظریف ملاقات‌های جداگانه داشت.
در آن مقطع زمانی (آذر ۹۸)، رسانه‌های داخلی و خارجی نوشتند که سفر «بن علوی» به تهران در راستای پیشبرد مذاکرات پشت پرده‌ای است که درخصوص پایان جنگ در یمن در جریان است.
دو سفر به فرانسه/ شهریور ۹۸؛ آگوست ۲۰۱۹
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان پنجشنبه شب ۳۱ مرداد ۱۳۹۸ برابر با ۲۲ آگوست ۲۰۱۹ پس از اتمام سفر و دیدارهایش در سه کشور اسکاندیناوی فنلاند، سوئد و نروژ از اسلو پایتخت نروژ راهی پاریس پایتخت فرانسه شد.
این سفر ظریف به پاریس، از آن حیث اهمیت داشت که طی چند هفته پیش از آن، «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه چندین بار به صورت تلفنی با حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان رایزنی تلفنی داشته است؛ آخرین تماس تلفنی روسای‌جمهور ایران و فرانسه در روز سه‌شنبه ۱۵ مرداد صورت گرفت و طی آن روحانی خطاب به همتای فرانسوی‌اش، متذکر شد: متاسفانه همزمان با تلاش‌های ایران و فرانسه برای کاهش تنش‌ها و ایجاد شرایط مساعد برای همزیستی پایدار در منطقه، شاهد اقدامات تحریک‌کننده از سوی آمریکایی‌ها هستیم. امنیت و آزادی کشتیرانی در منطقه و تنگه هرمز مورد تاکید ما است و روزانه دهها کشتی آزادانه عبور و مرور کرده و نیروهای ایران طبق مقررات نظارت خود را انجام می‌دهند.
بعد از ظهر روز جمعه اول شهریور، ظریف با حضور در کاخ الیزه با ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه دیدار کرد. تعهدات برجامی اروپا بویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی محور اصلی این دیدار بود. ملاقات با «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه و مصاحبه با سه رسانه یورونیوز، فرانس‌پرس و فرانس۲۴، برنامه‌های بعدی ظریف در پاریس بود.
وزیر امور خارجه کشورمان، جمعه شب اول شهریور، پاریس را به مقصد تهران ترک کرد و طی توئیتی اعلام کرد پس از توقفی کوتاه در تهران، عازم پکن پایتخت چین خواهد شد. اما پکن مقصد پنجمین سفر ظریف طی یک هفته اخیر نبود؛ بلکه بعدازظهر روز یکشنبه ۳ شهریور، رسانه‌های جهانی به نقل از مسئولان فرودگاه‌های فرانسه از ورود یک هواپیمای ایرانی به فرودگاه شهر ساحلی بیاریتز واقع در جنوب فرانسه که محل اجلاس سران گروه هفت بود خبر دادند؛ در حالی که گمانه‌زنی‌ها در محافل رسانه‌ای پیرامون مقام ایرانی حاضر در آن هواپیمای ایرانی داغ بود خبر رسید که ظریف به همراه عباس عراقچی معاون سیاسی‌اش و بهرام قاسمی سفیر ایران در پاریس با حضور در شهر بیاریتز، در حاشیه نشست سران گروه هفت، در یک دیدار چهار ساعته با امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه، لودریان وزیر خارجه و وزیر دارایی این کشور دیدار کردند. پس از این دیدار هیئت ایرانی، دیداری توجیهی با مسئولان انگلیسی و آلمانی حاضر در نشست جی هفت داشتند.
اما درباره دو سفر ظریف به فرانسه ظرف ۴۸ ساعت، برخی مطالب و انتقادات در داخل مطرح شد؛ عده‌ای معتقد بودند شاید لزومی نداشت که وزیر امور خارجه کشورمان با عجله در حالی که هنوز چند ساعت از بازگشتش از پاریس نمی‌گذشت مجددا راهی فرانسه شود. از سویی دیگر نحوه اطلاع رسانی روابط عمومی وزارت امور خارجه نیز درباره سفر دوم ظریف به فرانسه محل انتقاد کنشگران سیاسی و رسانه‌ای بود.
در حالی که گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره محتوای دیدارهای ظریف در بیاریتز عمدتا از سوی رسانه‌های خارجی مطرح می‌شد، روابط عمومی وزارت امور خارجه طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد: منابع خارجی با جهت‌گیری و به منظور اثرگذاری بر تصمیمات، اخبار کذب را در مورد محتوای سفر ظریف به فرانسه منتشر می‌کنند.
سفر به نیویورک؛ مهر ۹۸؛ سپتامبر ۲۰۱۹
ظریف به سیاق هر سال در مهرماه امسال نیز برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک حضور یافت. سفر امسال ظریف به نیویورک از چند منظر حائز اهمیت بود؛ نخست آنکه در حاشیه حضور وزیر امور خارجه کشورمان در هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل، نشست وزیران خارجه ایران و ۱+۴ برگزار شد.
نکته دیگر آنکه در جریان این سفر ظریف به نیویورک یک اتفاق حاشیه‌ای نیز رخ داد و آن اینکه روز جمعه پنجم مهر، واشنگتن به وزیر امور خارجه کشورمان اجازه نداد تا از «مجید تخت‌روانچی» که در بیمارستان بستری بود عیادت کند. پیش از آن، آمریکا محدودیت‌هایی برای سفر مقام‌های کشورمان به‌خصوص وزیر امور خارجه به نیویورک ایجاد کرده بود.
سفر به هند/ دی ۹۷؛ ژانویه ۲۰۱۹
ظریف در تاریخ ۱۷ دی ۹۷ در نخستین روزهای سال ۲۰۱۹ در صدر یک هیئت بلند پایه سیاسی - اقتصادی عازم دهلی نو شد. این سفر از آن جهت حائز اهمیت بود که آمریکا در جریان تحریم‌های یکجانبه خود علیه مردم ایران، تلاش بسیاری را صرف ایجاد محدودیت برای دهلی در خرید نفت از ایران می‌کرد؛ هندی که دومین خریدار بزرگ نفت ایران است است.
در جریان سفر به دهلی، ظریف از سوی کادر پروازی هواپیما به مناسبت سالروز تولدش غافلگیر شد.
وزیر امور خارجه کشورمان در هند با «نیتین گادکاری» وزیر حمل و نقل و کشتیرانی هند دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار در خصوص روابط دو جانبه، راه‌های گسترش روابط اقتصادی دو کشور بویژه در حوزه‌های حمل و نقل، کشتیرانی و نیز همکاری‌ها در بندر چابهار گفت‌وگو و تبادل نظر به عمل آمد.
حضور و سخنرانی در همایش تجاری مشترک ایران و هند در محل کنفدراسیون صنایع هند از دیگر برنامه های ظریف در هند بود.