از ظرفیت‌های دانشگاهی و نخبگان در پژوهشگاه استفاده می‌شود/ ارائه ایده‌های استادان روانشناسی و علوم تربیتی به دستگاه قضا
ارائه گزارش نشست‌های تخصصی با اساتید دانشگاهی به ریاست دستگاه قضا
سید حجت اله علم الهدی رئیس پژوهشگاه قوه قضائیه در این نشست، با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب در سال ۹۰ طی دیدار با مردم کرمانشاه، اظهار کرد: سال ۱۳۹۰ مقام معظم رهبری در دیداری که با مردم کرمانشاه داشتند سخنرانی مفصلی درباره نقش مردم در حکومت داشتند و برای اهالی فن این بیانات ایشان دارا‌ی نکات مهم و طلایی بود. رهبر معظم انقلاب در این دیدار به نقش مردم در تحولات اساسی کشور در دوره‌های مختلف اشاره و بیان کردند با توجه به مشکلات و چالش‌هایی که کشور ما با آن‌ها مواجه است، برای بقای چنین نظامی باید یک نیروی قوی پشتوانه آن باشد که در انقلاب اسلامی این نیروی نگهبان عبارت است از اراده و حضور مردم.
وی در ادامه خاطر نشان کرد: بر همین اساس ریاست قوه قضائیه اعتقاد راسخی دارد که حل چالش‌های قوه قضائیه و تحول در این قوه بدون کمک گرفتن از بیرون قوه میسر نیست که بخش مهمی از این بدنه بیرونی، مردم و نهاد‌های مردمی است.
رئیس پژوهشگاه قوه قضائیه همچنین افزود: این سلسله جلسات به دستور مستقیم ریاست قوه برگزار می‌شود و نتایج نیز به صورت مستقیم به ریاست دستگاه قضا اطلاع داده خواهد شد. باید این مسئله را هم اعلام کنم که در این سلسله نشست‌های تخصصی بناست یک کار عملیاتی و اجرایی انجام شود و این اقدامات در مسیر تعامل با مردم شعاری نیست.
علم الهدی در بخش دیگری از اظهارات خود گفت: ما در پژوهشگاه قوه قضائیه یک پژوهشکده به نام مدیریت پایه داریم که در درون این پژوهشکده نیز کارگروهی به نام روانشناسی و علوم تربیتی وجود دارد. از این رو باید بگویم کار‌های پژوهشی مرتبط با قوه را محدود به موضوعات حقوقی نکرده‌ایم و این اشتباه است که تنها نیاز‌های قوه قضایه را نیاز‌های حقوقی بدانیم. بر این اساس می‌بایست از سایر رشته‌ها در جهت رفع نیاز‌های قوه استفاده کنیم و این گروه نیز بستری است برای بهره‌گیری از ظرفیت نخبگانی کشور در مسیر حل مشکلات و نیاز‌های دستگاه قضا.
رئیس پژوهشگاه قوه قضائیه در پایان گفت: بنا داریم در حد امکان از ظرفیت‌های دانشگاهی و نخبگانی استفاده کنیم و در حال برنامه‌ریزی در این زمینه هستیم. یکی از این برنامه‌ها ایجاد پایگاه‌هایی در محل دانشگاه‌هاست و امیدواریم بتوانیم از این ظرفیت‌ها بهترین بهره و استفاده را در مسیر نیاز‌های قوه قضائیه داشته باشیم.
تشریح برنامه‌های قوه قضائیه برای تعامل با نهاد‌های مردمی
دکتر اصفهانی، مشاور رئیس حوزه ریاست قوه قضائیه در ادامه نشست با اشاره به اینکه مردمی بودن یکی از بند‌های مهم حکم رهبر معظم انقلاب به ریاست قوه قضائیه در دوره جدید است اظهار کرد: ریاست دستگاه قضا نیز از زمان آغاز کار خود در قوه قضائیه بر این نکته تاکید کرد که مسئله مردمی بودن فعالیت‌های قوه قضائیه می‌بایست در دستور کار قرار گرفته و دستورات لازم را نیز در این زمینه صادر کرد.
وی در ادامه به تشریح برنامه‌ها و اهداف دستگاه قضا برای بهره‌گیری از مردم و نهاد‌های مردمی پرداخت و گفت: قوه قضائیه قواعد و قوانین مرتبط با خود را دارد و ابتدا باید این قواعد و قوانین برای برقراری ارتباط با مردم احصا شده و سپس وارد میدان شد.
اصفهانی همچنین افزود: مجموعه‌های خصوصی، مجموعه‌های عام‌المنفعه و مردم نهاد، نخبگان و فرهیختگان و آحاد مردم ۴ جامعه هدف دستگاه قضا در اجرای این ماموریت هستند.
مشاور رئیس حوزه ریاست قوه قضائیه گفت: در جلسات مختلف و طی بررسی‌های صورت گرفته، نهاد‌های مردمی به عنوان اولین جامعه هدف برای شروع فعالیت در زمینه ارتباط گیری قوه قضائیه با مردم انتخاب شد. اولویت دوم نخبگان، اولویت سوم آحاد مردم و اولویت چهارم بخش خصوصی خواهند بود.
وی از نهاد‌های مردمی به عنوان یک راهبرد برای تغییر و تحول در قوه قضائیه نام برد و گفت: اگر جریان مردم اعم از نهاد‌های مردمی و نخبگان را به درون قوه هدایت کرده و جنبش نخبگانی را ایجاد کنیم، این تحول به بهترین شکل ممکن عملیاتی خواهد شد.
اصفهانی با بیان اینکه یک مصداق بارز در جامعه برای کمک رسانی به دستگاه‌های مختلف، سازمان‌های مردم نهاد هستند، گفت: مصادیق دیگری شامل تشکل‌ها، کانون‌ها و مساجد نیز شامل تعریف بهره‌گیری از نهاد‌های مردمی هستند و متناسب با جغرافیای مرتبط، هرکدام از این ظرفیت‌ها می‌توانند در عملیاتی شدن ارتباط با مردم راهگشا باشند.
مشاور رئیس حوزه ریاست قوه قضائیه در تشریح اینکه نهاد‌های مردمی چه کمک و نقشی می‌توانند در فعالیت‌های قوه قضائیه داشته باشند، گفت: نهاد‌های مردمی نقش‌آفرینی وسیع و گسترده‌ای می‌توانند در پیشگیری از وقوع جرم داشته باشد. نقش آفرینی در سلامت اداری، شناسایی مفاسد در ابعاد مختلف، فعالیت در مسئله میانجیگری و ایجاد صلح در میان مردم، موضوع بزه و حمایت از اطفال بی سرپرست و ارائه خدمات عام المنفعه از دیگر مصادیقی است که در موضوع تعامل با نهاد‌های مردمی می‌تواند به قوه قضائیه کمک کند.
وی افزود: ظرفیت بی‌نظیری که نهاد‌های مردمی دارند می‌تواند در موضوعات مختلف به کمک دستگاه‌ها آمده و در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و حقوقی یاری‌رسان باشد.
اصفهانی با بیان اینکه چارچوب‌ها در قوه قضائیه مشخص است، گفت: بر اساس قواعد و قوانینی که برای قوه قضائیه در نظر گرفته شده بنا داریم نگاه وسیعی به ارتباط گیری با مردم داشته باشیم. نگاه به جامعه محلی و نهاد‌های مردمی در قوه قضائیه، امروز یک نگاه نقش آفرین و ترمیمی است. قوه قضائیه فقط به دنبال اعلام و گزارش جرائم از سمت مردم نیست و در نگاه ترمیمی بناست نهاد مردمی به قوه قضائیه کمک کند تا آنچه تخریب شده، بازسازی شود. در این مسیر اولین راه شکایت نیست و راه اول و کمک اول نهاد‌های مردمی مذاکره و حل و فصل اشکالات و جرائم موجود در جامعه است.
وی همچنین خاطر نشان کرد: در برخی جرائم ممکن است مجرم بر اثر ندانستن و عدم آگاهی اتفاقی را رقم بزند و ما باید در این شرایط به کمک نهاد‌های مردمی، به آگاه سازی جامعه کمک کنیم. اگر احقاق حقوق عامه را به درستی بشناسیم و ظرفیت نهاد‌های مردمی را به صورت صحیح احصا کنیم، می‌توانیم از بسیاری از جرائم جلوگیری کرده و قوه قضائیه تا حد بسیاری می‌تواند از ورود به جرائم خودداری کند.
مشاور رئیس حوزه ریاست قوه قضائیه در بخش دیگری از اظهارات خود، عنوان کرد: از ۵ وظیفه‌ای که قانون اساسی بر عهده قوه قضائیه گذاشته فقط ۲ وظیفه مربوط به مسائل قضایی است و ۳ موضوع دیگر از جنس همین اتفاقاتی است که در زمینه حقوق عامه و مشارکت و حل موضوعات با کمک نهاد‌های مردمی است.
اصفهانی با عنوان این مسئله که در قوه قضائیه به دنبال برهم زدن برخی چارچوب‌ها هستیم، گفت: تا امروز در زمینه تعامل با نخبگان و نهاد‌های مردمی فقط ۵ درصد کار شده بود، اما ما در این زمینه کار و فعالیت را با سرعت آغاز کردیم و بنا داریم در مسیر تحول قوه فضائیه، تحول زندان‌ها و سایر اقدامات پیش رو، به دانشگاه‌ها و نهاد‌های نخبگانی وارد شده و هم خوب گوش کنیم و هم بتوانیم با این جامعه حرف بزنیم.
مشاور رئیس حوزه ریاست قوه قضائیه در پایان گفت: آمادگی داریم در موضوعات مختلف مانند طرح تحول قوه قضائیه، هر فضایی در هر نقطه‌ای که اساتید و نخبگان می‌دانند و فکر می‌کنند که می‌تواند به قوه قضائیه کمک کند، حاضریم به جمع آن‌ها آمده و از نکات مطرح شده در این جلسات استفاده کنیم؛ یقین بدانید که نکاتی که از نخبگان و اساتید دانشگاهی دریافت می‌کنیم را در تصمیم گیری‌ها اعمال خواهیم کرد.
رشته‌ها و سرفصل‌های مرتبط با قوه قضائیه در دانشگاه‌ها تدریس شود
دکتر هادی رمضانیان عضو هیئت علمی دانشگاه علوم قضائی و خدمات اداری در بخش دیگری از این نشست با اشاره به نگاه عمیق و راهبردی ریاست دستگاه قضا به مردم و بهره گیری از مردم اظهار کرد: این مسئله نشان می‌دهد دستگاه قضا خودش را از مردم می‌داند تا بتواند با بهره‌گیری از نظرات مردمی فعالیت‌های قوه قضائیه را توسعه داده و خدمت رسانی مطلوب‌تری به مردم داشته باشد.
وی در ادامه با اشاره به راهکار‌های ارتقای مشارکت نخبگان در دستگاه قضا، گفت: حضور و فعالیت نخبگان می‌تواند کمک کند تا احکام صادر شده توسط قضات بهترین خروجی را داشته باشد.
رمضانیان به سایر اقدامات پیشنهادی پرداخت و خاطرنشان کرد: چگونگی هدایت محکومان قضایی بعد یا قبل از وقوع جرم موضوعی است که باید در تعامل نخبگان با دستگاه قضا به نتیجه منجر شود. توسعه رشته‌های مرتبطی که می‌تواند ممانعت از بروز جرم کند نیز در دانشگاه می‌تواند یکی از راهکار‌ها باشد. تربیت دانشجویان در دانشگاه‌ها در تعریف رشته‌ها و درس‌ها و سرفصل‌ها از دیگر اقداماتی است که طی آن می‌توان از ظرفیت نخبگان در دستگاه قضا بهره برد.
این کارشناس مسائل تربیتی در بخش پایانی اظهارات خود گفت: بهره‌وری بهینه از اساتید دانشگاهی با ایجاد مشوق‌های اجتماعی و شخصیتی از جمله اتفاقات مثبت در تعامل نخبگان با مردم است. امروز اساتیدی در کشور داریم که اگر پای کار قوه قضائیه بیایند می‌توانند یک تحول جدی در دستگاه قضا و موضوعات قضایی ایجاد کنند.
لزوم برخورد با مطبوعات و رسانه‌های دروغ پراکن
دکتر کیومرث فرح بخش رئیس مرکز مشاوره دانشگاه علامه طباطبایی از حضور آیت الله رئیسی در قوه قضائیه به عنوان یک اتفاق مثبت یاد کرد و گفت: این حضور مسیر جدیدی را در دستگاه قضا ایجاد کرده و می‌تواند نقطه‌های امید را در جامعه نسبت به این قوه ایجاد کند.
وی با اشاره به اظهارات رئیس دستگاه قضا در خصوص پررنگ کردن نقش مردم در موضوعات قضایی، عنوان کرد: دستگاه قضا باید نشان دهد که جریان و جناح سیاسی هیچ تفاوتی برایش ندارد و اینگونه نشان دهد که فاسد در دستگاه قضا فاسد است و اصولگرا و اصلاح طلب ندارد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: مردم دارند به این اعتقاد می‌رسند که با ویژه خوار، اختلاس گر و رانت خوار این روز‌ها برخورد می‌شود و همین امر موجب امید آفرینی در میان مردم شده است.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه قشر محروم و مستضعف را نباید فراموش کرد اظهار کرد: در بیانات رئیس دستگاه قضا نیز این مسئله را دیدم که به محرومان در دستگاه قضا توجه می‌شود. در این زمینه باید به قضات نیز آموزش‌های لازم داده شود.
وی در ادامه پیشنهادات خود به قوه قضائیه، خاطر نشان کرد: آموزش اصول و روابط انسانی نیز از جمله موارد دیگری است که باید به قضات و کارکنان قوه قضائیه آموزش داده شود و نباید به مراجعان به چشم مجرم نگاه شود و در این زمینه نیز باید کار شود.
وی ارائه آموزش‌های حقوقی به مردم را از دیگر راهکار‌هایی دانست که می‌تواند به دستگاه قضا کمک کند و این آموزش‌ها را راهکاری برای کاهش جرائم در سطح جامعه عنوان کرد.
فرح بخش با تاکید بر بازنگری جدی در موضوع زندان‌ها، اظهار کرد: توجه به اصلاح زندانیان بعد از گذراندن دوران محکومیت موضوعی است که می‌تواند تا حد بسیاری در کاهش میزان جرائم کمک کند چراکه درصد بسیاری از زندانیان پس از خروج از زندان بازهم به جرائم قبلی خود باز می‌گردند.
این استاد دانشگاه گفت: فرصت‌های مطالعاتی اساتید به جای سفر به اروپا و کشور‌های خارجی می‌تواند در داخل کشور و با موضوعات مرتبط با مسائل قوه قضائیه باشد تا یک پروژه موثر از این فرصت‌ها به دستگاه قضا تحویل داده شود.
فرحبخش در پایان توانمندسازی شورا‌های حل اختلاف و بهره گیری از گروه‌های روانشناسی برای میانجیگری و حل مشکلات مردم را راهکاری برای تقویت تعامل و نقش آفرینی نهاد‌های مردمی با قوه قضائیه دانست.
نقش ویژه مشاوران و روانشناسان در ارتقای سطح کیفی زندگی افراد جامعه/ جلوی برده‌سازان فکر گرفته شود
دکتر معصومه اسمعیلی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه نشست با بیان اینکه امروز جنگ ما، جنگ روانی است اظهار کرد: در جنگ روانی خط مقدم روانشناسان و مشاوران هستند. مشاوران اگر آگاه باشند می‌دانند که چه کنند.
وی در ادامه گفت: امروز در کشور شاهد این هستیم که با یک کلیپ ایمان یک جوان از بین می‌رود؛ این در حالی است که برای ایجاد ایمان در درون یک جوان سال‌ها و مدت‌ها کار و برنامه نیاز است. اینگونه کلیپ‌ها توسط گروهی از مشاوران و روانشناسان ساخته می‌شود چراکه این روانشناسان با فکر و روح افراد سر و کار دارند و به همین راحتی می‌توانند با یک کلیپ اثرگذاری کنند.
وی همچنین افزود: نگاه رواشناسانه به مسائل در قوه قضائیه باید حاکم شود و پس از آن با جرائم مختلف برخورد شود.
اسمعیلی با بیان اینکه متاسفانه در کشور برخی مسئولان بالا دستی روحیه ناامیدی را به جامعه تزریق می‌کنند، گفت: روانشناسی قدمتی به اندازه طول تاریخ تمدن انسانی دارد و مربوط به ۱۰۰ سال گذشته نیست. باید بررسی کرد قوه قضائیه چقدر با موضوع روانشناسی آشناست و این موضوعی است که در دستگاه قضا باید به آن فکر شود و پس از آن وارد تعامل با مردم شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در پایان یادآور شد: اگر بین پایان نامه‌های دانشگاهی بگردیم حتما می‌بینیم که برخی پایان نامه‌ها واقعا با ارزش هستند و مغز‌های فعال و خوش فکری پشت این پایان نامه‌ها قرار دارد که برخی از آن‌ها به آینده امیدوار نیستند. همین تزریق روحیه ناامیدی است که موجب شده شاهد خروج نخبگان از کشور باشیم.
باید از واژه‌های "مردم آشنا" استفاده کنیم
دکتر ابراهیم میثاقی استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تحولی که از درون آغاز شود پایدار است، اظهار کرد: اگر این اندیشه در جامعه جاری و ساری شود بسیاری از مشکلات حل می‌شود.
وی در ادامه خاطر نشان کرد: تاکید تعلیم و تربیت باید بر این باشد که به جای دستگیری مجرم، مفاهیم عالی را به وی آموزش دهد.
این استاد دانشگاه همچنین عوان کرد: مسائل تربیتی ۳ عامل مهم دارد؛ تفهیم، تعلیم و تربیت. تفهیم عالی‌ترین نوع تربیت است که یک فرد در جامعه به این نکته دست یابد و فرد را از درون پاک کند. این در شرایطی است که تعلیم و تربیت عوامل بیرونی هستند. در قرآن نیز امر به معروف و نهی از منکر مورد تاکید قرار گرفته، اما ما در اثبات ضعیف و در نهی قوی هستیم.
میثاقی افزود: در سال‌های تدریس خود به زندان‌های مختلف رفتم و در زمینه مردمشناسی به روستا‌های مختلف سفر کرده و با مردم ارتباط مستقیم داشتم. واژه‌هایی که ما به کار می‌بریم باید "مردم آشنا" باشد و هم زبان مردم را بهفمیم و هم به نحوی سخن بگوییم که مردم حرف ما را بفهمند.
وی درباره نحوه کمک استادان دانشگاه به دستگاه قضا، گفت: جامعه دانشگاهی در کمک به قوه قضائیه باید محتوایی که می‌خواهد ارائه دهد را مشخص کند. این محتوا نیز حتما باید بر اساس نیازسنجی ارائه شود. اگر نیاز سنجی صورت نگیرد محتوا به هیچ دردی نخواهد خورد. بعد از مشخص شدن محتوا بر اساس نیازسنجی باید طریقه آموزش و نحوه صحبت با مردم مشخص شود.
این استاد دانشگاه گفت: ما باید به جای رفتار‌های قهری به آشتی روی آورده و مردم را به ارتباط با دیگران تشویق کنیم.
میثاقی در پایان اظهار کرد: باید ابتدا برای نشستن بر هر مسندی در کشور تست روانشناسی وجود داشته باشد به خصوص در پست‌های مهم در قوه قضائیه؛ گواهی بهداشت روانی باید در کنار گواهی سوء پیشینه جزو اولویت‌های مدارک شغلی قرار گیرد تا مشخص شود فرد چه مشکلات شخصیتی دارد و ابتدا این مشکلات درمان شده و سپس بر آن مسند بنشیند. اگر فرد را سالم و سلامت بر یک مسند بنشانیم حتما آن کار بهترین خواهد شد.
تشکیل سرای سلامت روان در محلات پایتخت
دکتر فاطمه نصرتی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در تشریح پیشنهادات و ایده‌های خود برای تعامل قوه قضائیه با مردم گفت: پایان نامه‌های بسیاری وجود دارند که می‌توانند مشکلی از مشکلات کشور را برطرف کنند، اما معضل اصلی اینجاست که توجهی به این پایان نامه‌های دانشگاهی نمی‌شود.
وی به لزوم ایجاد تفاهم نامه با دانشکده‌های روانشناسی اشاره کرد و گفت: اینکه قوه قضائیه می‌خواهد ارتباط علمی در رشته‌های مختلف با اساتید دانشگاهی و نخبگان برقرار کند اتفاق بسیار خوبی است و جای امیدواریست؛ قوه قضائیه می‌تواند کارگاه‌های بخشش، صبر و کارگاه‌های مختلف دیگر در سایر موضوعات ایجاد کنیم و از دانشگاه‌ها نیز در این زمینه بهره بگیریم.
نصرتی در پایان گفت: سرای محلات، فرهنگسرا‌ها و شورا‌های حل اختلاف از سال‌ها پیش در شهر‌ها راه افتاده و در کنار تمام این نهاد‌ها می‌توان شورای سلامت روان یا سرای سلامت روان توسط قوه قضائیه در محلات مختلف ایجاد شود تا در آن‌ها به سلامت و اعصاب افراد جامعه توجه شود.
طرف مقابل قوه قضائیه باید از ارتباط ۲ طرفه منفعت داشته باشد
دکتر مرضیه عالی، عضو هیت علمی دانشگاه تهران در بخش پایانی نشست با تاکید بر لزوم تعامل قوه قضاییه با مردم، گفت: طرف مقابل قوه قضائیه باید از ارتباط ۲ طرفه منفعت داشته باشد.
وی در ادامه ناامیدی از ساختار‌ها را بدترین عامل برای افراد جامعه دانست و گفت: بستر‌های لازم می‌بایست برای ایجاد امید و انگیزه در میان مردم فراهم شود و دانشگاه‌ها و اساتید دانشگاهی می‌توانند در این زمینه اثرگذار باشند.
وی همچنین خاطرنشان کرد: نهاد‌های مردمی حتما باید در بخشی از کمک و همکاری با قوه قضائیه باید نفع خود را نیز درنظر بگیرند و اگر این اتفاق نباشد دلسردی پیش می‌آید؛ بنابراین اگر قرار است دانشگاه‌ها، نخبگان و نهاد‌های مردمی به قوه قضائیه کمک کنند تا به هدف خود برسد، باید این تعامل و ارتباط ۲ طرفه به گونه‌ای باشد که نفعی نیز برای این نخبگان و نهاد‌ها داشته باشد و این منفعت نیز حتما مالی نیست و می‌تواند در زمینه‌های مختلف باشد. اگر این تعامل ۲ طرفه نباشد رفته رفته یک طرف ماجرا که نفعی از این ارتباط ندارد، خود را از گود خارج می‌کند.
عالی در پایان عنوان کرد: من شخصا به این حرکتی که قوه قضائیه آغاز کرده امیدوار هستم که می‌تواند در کاهش جرائم و حل مشکلات مردم کمک شایانی داشته باشد.