زنده‌گیری خطری در کمین نسل یوزپلنگ
به گزارش خبرنگار گروه جامعه ، این روز‌ها موضوع زنده‌گیری یوزپلنگ‌ها از طبیعت به منظور تکثیر آن‌ها در اسارت به یکی از حاشیه‌برانگیزترین خبر‌ها در حوزه حیات وحش تبدیل شده است.
یک جفت یوزپلنگ به نام‌های کوشکی و دلبر که چند سال پیش از طبیعت جدا و توسط سازمان حفاظت محیط زیست به محوطه‌ای فنس‌کشی‌شده در پارک پردیسان تهران منتقل شدند بر خلاف آنچه سازمان حفاظت محیط زیست انتظار داشت، نتوانستند نسل جدیدی از یوزپلنگ را به این سازمان تحویل دهند: پرداخت دستمزد قابل توجه به یک کارشناس خارجی که مسئولیت طرح تکثیر دراسارت کوشکی و دلبر را عهده‌دار شده بود بی‌نتیجه ماند و حالا هم چند ماهی است پرداخت هزینه‌ای سنگین برای انجام عملیات تلقیح مصنوعی توسط تیم دیگری از کارشناسان خارجی هم ناموفق ماند. بدین ترتیب فاز اول طرح تکثیر در اسارت یوزپلنگ علی‌رغم صرف هزینه‌های بسیار و جدا ماندن دو یوزپلنگ از طبیعت کشورمان با شکست صد در صدی مواجه شد.
اما حالا سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده که قصد دارد در راستای ادامه طرح تکثیر در اسارت، یوزپلنگ‌های جدیدی را از طبیعت جدا کرده و آن‌ها را در محوطه‌هایی فنس‌کشی‌شده برای جفتگیری آماده کند.
محمدعلی یکتانیک، کارشناس و فعال محیط زیست با ابراز تاسف از اصرار سازمان حفاظت محیط زیست بر ادامه طرح تکثیر در اسارت یوزپلنگ می‌گوید: همانطور که تا کنون کارشناسان و صاحبنظران هشدار داده‌اند این طرح، سراسر ضرر است.
وی با بیان اینکه صرف هزینه‌های هنگفت برای فنس‌کشی مساحت‌های چندین هکتاری، تنها بخش کوچکی از ضرر‌های طرح تکثیر در اسارت یوزپلنگ است می‌گوید: مجریان این طرح به خوبی واقف هستند که در هیچ‌کجای دنیا طرح تکثیر در اسارت گربه‌سانان به معرفی مجدد آن‌ها به طبیعت منجر نشده و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، حیواناتی را به وجود آورده که قابلیت رهاسازی در طبیعت را ندارند و باید تا پایان عمر در اسارت زندگی کنند.
یکتانیک اضافه می‌کند: می‌دانیم که گربه‌سانی که در اسارت متولد شده و هرگز مهارت‌های بقا در طبیعت را نیاموخته نمی‌تواند در طبیعت به حیات ادامه دهد. چه رسد به آنکه تولید مثل کند و نسل خود را از خطر انقراض نجات دهد. حالا در جایی که شرایط نامناسب زیستگاه‌های ما به کاهش چشمگیر جمعیت یوزپلنگ منجر شده، چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم یوزپلنگ‌هایی که در اسارت تکثیر شده و حتی مهارت شکار را هم نیاموخته‌اند در زیستگاه‌هایی ناامن، کم‌آب و کم‌طعمه تکثیر شوند؟
این کارشناس حیات وحش تاکید می‌کند: البته به خوبی می‌دانیم با توجه به ناکارآمدی‌هایی که در حوزه مدیریت حیات وحش شاهد آن بوده‌ایم طرح تکثیر در اسارت یوزپلنگ حتی مرحله اول یعنی تولید یوزپلنگ‌های جدید را هم پشت سر نخواهد گذاشت.
هنوز یادمان نرفته که سال گذشته جابه‌جایی درون‌استانی ۱۰ گورخر با تلفاتی ۵۰ درصدی مواجه شد: نیمی از گورخر‌ها حین انتقال و در مسیر تلف شدند. حالا چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم جانوری با حساسیت‌های یوزپلنگ، با موفقیت زنده‌گیری، نگهداری، تکثیر و معرفی به طبیعت شود؟ روندی که در سراسر دنیا بی‌سابقه است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا بهتر نیست با توجه کم شدن جمعیت یوزپلنگ‌ها در طبیعت و نزدیک بودن انقراضشان از این شانس اندک استفاده شود می‌گوید: این طرز تفکر که سنگ مفت گنجشک مفت واقعا اشتباه است. در واقع نه سنگ مفت است و نه گنجشک. همین یوزپلنگ‌هایی که بناست از طبیعت زنده‌گیری شوند هر کدام، برای بقای نسل یوزپلنگ، یک شانس هستند: یک شانس برای تولد یوزپلنگ‌هایی جدید در طبیعت. اما اجرای طرح تکثیر در اسارت این شانس‌ها را از نسل یوزپلنگ خواهد گرفت. همانطور که کوشکی و دلبر می‌توانستند در طبیعت شانس تولید مثل را داشته باشند و طرح تکثیر این شانس را از آن‌ها گرفت.
یکتانیک یادآور می‌شود: من بر این باورم که جمعیت یوزپلنگ، آنقدر‌ها هم که ادعا می‌کنند کم نیست. مگر چه مدت و چند دوربین برای پایش یوزپلنگ در زیستگاه‌ها نصب کرده‌اند که می‌گویند یوزپلنگی مشاهده نشده؟ چه کسى صحت ادعاى این افراد خاص را در این ارتباط راستى آزمایى کرده است؟ درهمین پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر یزد که دو سال است مدعی می‌شوند تنها دو یوزپلنگ وجود دارد، حتی یک مورد دوربین‌گذاری نکرده‌اند و صرفا بر مبنای اینکه محیط‌بانان دو یوزپلنگ مشاهده کرده‌اند که بخشى از مشاهدات هم بنا به گفته خودشان مربوط به رد پا و سرگرین (مدفوع) یوز‌ها بوده است، ادعا می‌کنند که در این منطقه تنها دو یوزپلنگ نر وجود دارد. بعد هم بر پایه این ادعای بی‌اساس و غیر منطقى نتیجه می‌گیرند، چون فقط دو یوزپلنگ نر وجود دارد باید آن‌ها را زنده‌گیری و به محوطه‌ای فنس‌کشی‌شده منتقل کرد. دره‌انجیر یکی از زیستگاه‌های یوزخیز کشور است و به عنوان یک زیستگاه میانى در مقاطعى از سال میتواند پذیراى یوز‌ها باشد و حتى در صورت پذیرش فرضیه مهندسى شده و موهوم وجود تنها دو یوزپلنگ نر در این زیستگاه، بازهم نباید با قطعیت تصور کرد که دیگر هرگز یوزپلنگى در دره انجیر وجود نخواهد داشت. مگر می‌شود به همین سادگی ادعا شود نسل یوزپلنگ در آنجا منقرض شده و با زنده‌گیری دو یوزپلنگ نر باقیمانده، شانس تولید مثل دو نسل یوزپلنگ را از منطقه براى همیشه سلب کنیم؟
این فعال محیط زیست نابودی زیستگاه‌های یوزخیز را در نتیجه تمرکز بر پروژه هاى بدون اولویتى مانند تکثیر در اسارت یکی دیگر از مضرات طرح تکثیر در اسارات عنوان کرده و می‌گوید: مثل روز روشن است که زیستگاهی، چون پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر که سال‌هاست مورد توجه معدنکاوان قرار دارد و صرفا به دلیل حضور یوزپلنگ، تا کنون در آن مجوزی برای بهره‌برداری معادن صادر نشده، پس از زنده‌گیری این دو یوزپلنگ، به جولانگاه معدنکاوان تبدیل خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: متاسفانه باید بگویم یوزپلنگ‌ها بازیچه پروژه‌های به ظاهر تحقیقاتی شده‌اند. مجریان این طرح در حالی که دانش و تجربه‌ای برای این کار ندارند و می‌دانند چنین اقدامی در هیچ‌کجای دنیا با موفقیت مواجه نشده، اندک بازماندگان نسل یوزپلنگ آسیایی را قربانی اهداف به ظاهر حفاظتى خود کرده‌اند و سازمان حفاظت محیط زیست هم راه را برایشان باز گذاشته. مجریانی که سابقه ارائه اطلاعات و آمار غلط از جمعیت یوزپلنگ را در کارنامه دارند.
یکتانیک با اشاره به اینکه سازمان حفاظت محیط زیست میتواند به جای موافقت با زنده‌گیری یوزپلنگ‌ها، با بهبود بخشیدن به شرایط زیستگاه‌های یوزخیر، یک بار هم که شده امکان بقا را برای نسل این گربه‌سان کمیاب فراهم آورد تاکید می‌کند: تاکنون دستکم سه یوزپلنگ قربانی قاچاق حیات وحش شده‌اند. این موضوع به وضوح نشان می‌دهد که معدود زیستگاه‌های یوزپلنگ کشور ناامن هستند. اگر سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به افزایش تعداد محیط‌بانان و تقویت امکانات و تجهیزات آن‌ها اقدام و بدین ترتیب از دستبرد قاچاقچیان به جمعیت یوزپلنگ جلوگیری کند گام موثری در جهت حفاظت از یوزپلنگ برداشته است.
وی در پایان از مسئولان محیط زیست می‌خواهد از تبدیل یوزپلنگ‌های باقیمانده به ابزار سودجویانه جلوگیری کنند و می‌گوید: یوزپلنگ‌های باقی مانده در طبیعت، سرمایه‌های ملی و میراث طبیعی هستند که در قبال حفظ آن‌ها مسئول هستیم؛ بنابراین خوب است از خود بپرسیم آیا اگر با توجیه حفاظت، همین اندک جمعیت باقی مانده را هم نابود کنیم، پاسخی هم برای نسل‌های آینده خواهیم داشت؟
به گزارش میزان، سازمان حفاظت محیط زیست اخیرا اعلام کرده که قصد دارد در راستای ادامه طرح تکثیر در اسارات، دلبر، ماده یوزپلنگ پارک پردیسان تهران را به محوطه‌ای فنس‌کسی‌شده در استان یزد منتقل کند تا با دو یوزپلنگ نری که بناست از پناهگاه دره‌انجیر یزد زنده‌گیری شوند همسایه شده و تولید مثل کند. هدفی که به گفته مسئولان محیط زیست احتمال محقق شدن آن تنها بین ۲ تا ۳ درصد است!