بررسی آرای قضایی توسط گروهی از پژوهشگران/ نگاه تحولی به پژوهشگاه با استفاده از ظرفیت نخبگان جوان/ سایت ایده برای بررسی طرح‌های نخبگان راه اندازی می‌شود
به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، بیست و پنجم آذرماه که سال‌ها است با نام پژوهش قرین شده است، فرصت مناسبی را برای دغدغه مندان علم و توسعه در ایران فراهم کرده تا با بررسی چالش‌های موجود بر سر راه تحقیق و پژوهش در کشور گامی در مسیر ارتقای آن بردارند. در این میان دستگاه قضا نیز با راه اندازی پژوهشگاه قوه قضاییه در این زمینه قدم‌های بزرگی را برداشته است.
پژوهشگاهی که با هدف تامین نیاز‌های علمی و پژوهشی دستگاه قضایی راه اندازی شد و با وجود اینکه هفت سال از عمر آن می‌گذرد اقدامات پژوهشی بسیاری در آن انجام شده و به خوبی توانسته است جای خود را در دل جوامع دانشگاهی و اساتید و پژوهشگران باز کند و با تمرکز بر برگزاری نشست‌های نقد آرا، در راستای شفافیت آرا قدم بردارد. همزمان با هفته پژوهش در گفت‌وگو با دکتر سید حجت‌اله علم الهدی اقدامات صورت گرفته در پژوهشگاه قوه قضاییه را مورد بررسی قرار داده‌ایم.
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه با اشاره به آغاز هفته پژوهش، در مورد برنامه‌های این پژوهشگاه گفت: امسال برای اولین بار قرار است در قوه قضاییه آیین نکوداشت هفته پژوهش با حضور تمامی بخش‌های پژوهشی در قوه قضاییه و با محوریت پژوهشگاه قوه قضاییه برگزار شود.
رونمایی از کتاب‌ها و پایان نامه‌های علمی در نمایشگاه دستاورد‌های پژوهشی قوه قضاییه
وی با اشاره به برپایی نمایشگاهی تحت عنوان دستاورد‌های پژوهشی قوه قضاییه برای اولین بار در قوه قضاییه، تاکید کرد: در نمایشگاه دستاورد‌های پژوهشی قوه قضاییه، تمامی کتاب‌ها، گزارش‌ها، پایان‌نامه‌ها و سامانه‌هایی که جنبه علمی و پژوهشی توسط بخش‌های مختلف قوه قضاییه دارند به نمایش گذاشته می‌شود تا پشتوانه علمی اقدامات قوه قضاییه در بخش‌های مختلف مشخص گردد.
علم الهدی تصریح کرد: پژوهشگاه قوه قضاییه از سال ۹۱ در قوه قضاییه تاسیس شده و اساسنامه آن به امضای ریاست قوه قضاییه رسیده است؛ این پژوهشگاه ۶ پژوهشکده دارد که شامل پژوهشکده‌های حقوق خصوصی، حقوق جزا و جرم‌شناسی، حقوق عمومی و بین‌المللی، مطالعات پایه، آمار و فناوری اطلاعات و استخراج آرا و انتشار رویه قضایی است.
وی ادامه داد: در پژوهشکده استخراج آرا و رویه قضایی یکی از مهمترین کار‌های پژوهشگاه انتشار عمومی آرا قضایی در بستر فضای مجازی است تا جامعه حقوقی از این آرا به عنوان یکی از منابع حقوقی استفاده کند و در کار‌های علمی و پژوهشی ثمرات آن دیده شود.
پژوهشگاه قوه قضاییه اتاق فکر و هیئت اندیشه‌ورز دستگاه قضا
علم الهدی بیان داشت: پژوهشگاه قوه قضاییه به لحاظ ماموریت محوله، پشتیبانی علمی و پژوهشی از کل بخش‌های قوه قضاییه را بر عهده دارد و در واقع عقل منفصل قوه قضاییه در بازوی کارشناسی و مشورتی قوه قضاییه است و قرار است اتاق فکر و هیئت اندیشه‌ورز قوه قضاییه باشد تا هم مسائل و چالش‌های قوه قضاییه را رصد کرده و به یک نظام مسائلی از قوه قضاییه برسد و هم با استفاده از نخبگان بیرون قوه قضاییه و درون قوه قضاییه بتواند برای حل این چالش‌ها و مسائل، برنامه‌ریزی و کار علمی و پژوهشی انجام دهد.
جایگاه پژوهشگاه قوه قضاییه بسیار معتبر و ارزشمند است
وی با تاکید بر اینکه جایگاه پژوهشگاه قوه قضاییه جایگاه بسیار معتبر و ارزشمندی است، افزود: پژوهشگاه قوه قضاییه در نظام علمی، آموزشی و پژوهشی جایگاه خوبی دارد و دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و حتی مراکز حاکمیتی برای این پژوهشگاه اعتبار خوبی قائل هستند، همچنین در داخل دستگاه قضا نیز نگاه علمی و متقن به اقدامات پژوهشگاه قوه قضاییه است.
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه تاکید کرد: ظرفیت خوبی که در پژوهشگاه وجود دارد زمینه استفاده از نخبگان را به خوبی فراهم می‌کند؛ پژوهشگاه دارای مجوز از وزارت علوم است و بر همین اساس می‌تواند هیئت علمی جذب کند و استفاده از اعضای هیئت علمی ظرفیتی است که زمینه به کارگیری نخبگان در پژوهشگاه را فراهم می‌کند و می‌شود کادرسازی خوبی در پژوهشگاه در قوه قضاییه برای آن انجام داد.
علم الهدی گفت: با توجه به جایگاه علمی، این پژوهشگاه می‌تواند به خوبی از نخبگان دانشگاهی و حوزوی همچنین از نخبگان کشور استفاده کند و از تخصص آن‌ها برای حل چالش‌های قوه قضاییه بهره‌مند شود.
تلاش برای ارتباط بین قوه قضاییه و نهاد‌های علمی کشور
وی گفت: ارتباط بین قوه قضاییه و نهاد‌های علمی کشور به ویژه نهاد‌های علمی و حقوقی، اقدامی است که می‌تواند در پژوهشگاه قوه قضاییه اتفاق افتد؛ یکی از ظرفیت‌هایی که در حال حاضر در پژوهشگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد سرباز نخبگانی هستند که طرح‌های جایگزین خدمت‌شان را در پژوهشگاه تصویب می‌کنند که ناظر به چالش‌ها و مسائل قوه قضاییه است.
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه تصریح کرد: همچنین حمایت از پایان‌نامه دانشگاهی و رساله‌های دکتری از دیگر ظرفیت‌هایی است که می‌تواند از آن بهره‌مند شد و آن‌ها را به سمت چالش‌ها و مسائل قوه قضاییه سوق داد.
توجه به رویکرد جوانگرایی در پژوهشگاه قوه قضاییه
وی با اشاره به تاکیدات رئیس قوه قضاییه مبنی بر نگاه تحولی به پژوهشگاه ادامه داد: این نگاه رئیس قوه قضاییه با رویکرد جوانگرایی بوده و قرار است ما هم با همین رویکرد مسیر پژوهشگاه را پیش ببریم و از نیرو‌های جوان، نخبه، توانمند و فاضل برای انجام امور علمی و پژوهشی استفاده کنیم که البته این به معنای عدم استفاده از نخبگان و تجربه موجود در کشور نیست، اما این رویکرد تحول‌خواهی، بیشتر توسط نخبگان جوان قابلیت تحقق دارد.
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه در ادامه با اشاره به تاکید رئیس قوه قضاییه برای حمایت از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان، تصریح کرد: پژوهشگاه با همکاری و مشارکت شرکت حامی عدالت، درصدد تاسیس یک مرکز شتاب‌دهنده است که اکنون مراحل ثبت را دنبال می‌کند و یکی از ارکان آن مرکز شتاب‌دهنده، پژوهشگاه است که قرار است حمایت علمی و پشتیبانی حاکمیتی را از این مرکز و از این استارت‌آپ‌ها داشته باشد.
علم الهدی ادامه داد: در همین زمینه مرکز نوآوری در پژوهشگاه قوه قضاییه را ایجاد خواهیم کرد که بتواند بستری برای استفاده از ظرفیت‌های استارت آپی در فضای قوه قضاییه باشد.
بررسی آرای قضایی توسط گروهی از پژوهشگران
وی در ادامه در تشریح عملکرد سامانه بانک آرای قضایی، تصریح کرد: چند سالی است که سامانه آرا در پژوهشگاه، فعالیت خود را آغاز کرده و گروهی از پژوهشگران به بررسی آرای قضایی و گزینش آرای مهم و ویرایش آن‌ها به لحاظ ادبی و انتشار، اقدام می‌کنند و در حال حاضر تعداد زیادی از آرا قضایی در این سامانه که بر روی سایت پژوهشگاه قابل دسترسی است، وجود دارد.
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه تاکید کرد: با توجه به رویکرد آیت الله رئیسی مبنی بر دنبال کردن شفافیت آرا قضایی و اینکه از ما خواستند که این موضوع را به جد پیگیری کنیم، برنامه‌هایی برای ادامه کار این سامانه وجود دارد و آن توسعه انتشار آرا قضایی است.
علم الهدی بیان داشت: طبق تکالیف قانونی آرای قضایی باید به صورت کامل با حفظ حیثیت اشخاص و حریم خصوصی افراد منتشر شود، لذا با برنامه‌ریزی انتشار آرا را مورد بازبینی قرار می‌دهیم تا بتوانیم انتشار آرا قضایی را به صورت حداکثری انجام داده و به آنجایی که آرا قضایی را به صورت یک تکلیف اداری با رعایت حریم خصوصی افراد و حیثیت اشخاص منتشر کنیم، برسیم.
وی با بیان اینکه رویکردمان درحوزه آرا قضایی توسعه انتشار آراء قضایی است، تاکید کرد: بررسی آسیب شناسانه آرای قضایی جهت کاهش ورودی پرونده‌های قضایی، جلوگیری از تشتت آرا قضایی از طریق ابزار‌های مختلف، اصلاح قانون صدور رأی وحدت رویه یا صدور یک دستورالعمل قضایی، برگزاری جلسات نقد و تحلیل آراء قضایی در مجامع قضایی در قوه قضاییه یا در مجامع علمی در دانشگاه‌ها و مراکز حوزوی و همچنین برگزاری جشنواره آرا که در واقع به جهت دادن آرای قضایی به سمت آرا الگو و نمونه و الگو دهی در زمینه آرا قضایی کمک می‌کند از جمله رویکرد پژوهشگاه در حوزه آرا قضایی است.
تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای فعالیت‌های پژوهشی
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه تاکید کرد: قرار است کارگروه‌های تخصصی متشکل از اساتید قضا، اساتید دانشگاهی، حوزوی و قضات سرشناس برای موضوعات پژوهشی تشکیل داده و کار‌های پژوهشی را با کارگروه‌هایی متشکل از ترکیب دانشگاهی، حوزوی و قضایی انجام دهیم تا از ابعاد مختلف به موضوعات پژوهشی نگریسته شود و خروجی آن خروجی متقن و قابل استفاده‌ای باشد.
علم الهدی با بیان اینکه یکی از رویکرد‌های پژوهشگاه قوه قضاییه در دوره جدید، ارتباط حداکثری با بخش‌های مختلف قوه قضاییه و سایر مراکز علمی در خارج قوه قضاییه اعم از دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و حتی مراکز حوزوی است، گفت: ریاست قوه قضاییه همواره تأکید داشتند که از موازی کاری پرهیز کنید و با بخش‌های مختلف کشور هم افزایی داشته باشید.
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه تصریح کرد: ما در صدد ارتباط هر چه بیشتر با بخش‌های مختلف کشور به ویژه مراکز آموزشی و پژوهشی اعم از دانشگاهی و حوزوی هستیم تا بتوانیم از ظرفیت آن‌ها استفاده کنیم و درون قوه قضاییه نیز همین روند را در پیش گرفتیم و با همه معاونت‌ها، دستگاه‌های تابعه و بخش‌های مختلف قوه قضاییه در صدد ایجاد ساز و کار‌های تعاملی و مشترک، انعقاد تفاهم نامه، تشکیل کارگروه‌های مشترک، تعریف طرح‌های پژوهشی مشترک، برگزاری نشست‌های مشترک هستیم تا بتوانیم پژوهشگاه قوه قضاییه را در بطن و متن قوه قضاییه که درگیر کار اجرایی هست وارد بکنیم.
به دنبال اجرایی کردن فعالیت‌های پژوهشی هستیم
وی ادامه داد: در تلاشیم تا از ثمرات این کار‌های پژوهشی به معنای واقعی کلمه استفاده شود و اینگونه نباشد که پژوهش‌ها صرفا در کتابخانه قرار داده شوند؛ قرار است این رویکرد تعاملی و هم افزایی را در درون و بیرون قوه قضاییه دنبال کنیم تا هم بتوانیم از ظرفیت‌های موجود به نحو احسن استفاده کرده و کار‌ها و پژوهش‌ها بیش از گذشته اثر بخش باشد.
علم الهدی تاکید کرد: با توجه به مذاکره با همه معاونت‌ها و دستگاه‌های تابعه قرار است تفاهم نامه‌ای منعقد شود تا طرح‌های پژوهشی را با کارگروه‌های مشترک تعریف کنیم تا این هم افزایی و ارتباط هم در شناخت مسائل قوه قضاییه به صورت دقیقتر به ما کمک کند و هم با راهکاری که می‌دهیم بتواند به صورت دقیقتر در عرصه اجرا به عمل درآید.
راه اندازی سامانه ایده برای استفاده از ایده‌های نخبگان
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه با اشاره به راه اندازی سامانه ایده گفت: یکی از دغدغه‌های ریاست قوه قضاییه استفاده از ایده‌ها و نظرات نخبگان و مردم برای اداره بهتر قوه قضاییه بود که بعد از چند ماه سامانه‌ای توسط مرکز آمار و فناوری اطلاعات تهیه شد و بهره برداری از این سامانه در اختیار پژوهشگاه قرار گرفت.
وی با تاکید بر اینکه سامانه ایده بستری برای ارائه ایده‌های مردمی است، ادامه داد: اکنون دبیرخانه این سامانه در پژوهشگاه قوه قضاییه است و زمانی که ایده‌های نخبگان در این سامانه وارد می‌شود در پژوهشگاه مورد بررسی علمی و کارشناسی قرار می‌گیرد.
علم الهدی تاکید کرد: در همین زمینه کارگروه‌های تخصصی برای بررسی این ایده‌ها شکل گرفته تا در صورت تایید، این ایده‌ها به طرح پژوهشی تبدیل شود، همچنین با نهاد مربوطه در قوه قضاییه ارتباط گرفته می‌شود تا بتوانند از ایده‌های مردمی جهت اداره بهتر قوه قضاییه استفاده کنند.
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه تصریح کرد: این سامانه، سامانه‌ای است که قرار است در مراسمی که پیش رو داریم به صورت رسمی افتتاح گردد و جشنواره ایده نیز در روز‌های آتی برگزار شود.
تاکید بر ضرروت توجه به آموزش‌های همگانی و آموزش‌های تخصصی برای آگاهی بخشی به مردم
وی با اشاره به بحث آموزش‌های تخصصی و آموزش‌های همگانی گفت: قوه قضاییه برای پیشگیری از وقوع جرم و تخلفات باید آگاهی بخشی به مردم و نخبگان در زمینه حقوق آن‌ها و رویه قضایی داشته باشد لذا قرار است آموزش‌های همگانی و آموزش‌های تخصصی را دنبال کنیم که این امر توسط قضات سرشناس برای نخبگان و برای عموم مردم ارائه خواهد شد تا مردم و نخبگان بتوانند با حقوقشان و با رویه قضایی کشور آشنا شوند.
علم الهدی در پایان با اشاره به برنامه‌های پژوهشگاه در حوزه قوانین و مقررات خاطرنشان کرد: در این زمینه قرار است کار‌های علمی و پژوهشی انجام شود که این برنامه‌ها در جهت تدوین لوایح قانونی جدید یا اصلاح قوانین موجود یا اظهار نظر در خصوص طرح‌ها و لوایحی در حال تصویب در مجلس یا آموزش قوانین جدید برای نظام قضایی یا در حوزه صدور دستورالعمل‌های جدید در قوه قضاییه است که قرار است پژوهش‌های این کار‌های علمی از سوی پژوهشگاه قوه قضاییه باشد.
گفت‌وگو: شکوفه حیدر