انتقاد آیت‌الله شبیری‌زنجانی از رواج مدرک گرایی در حوزه‌های علمیه
وی با انتقاد از رواج مدرک گرایی در حوزه‌های علمیه گفت: علم را یا باید برای خدا و پاداش اخروی فرا گرفت و یا برای خود علم و ارزشمندی آن. وقتی کسی برای مدرک درس می‌خواند ملّا نمی‌شود.
این مرجع تقلید افزود: آموختن علم نباید به خاطر امور دنیوی باشد. مرحوم آقای مجتهدی تبریزی، در ابتدای طلبگی به من گفتند که در دانشگاه برای مدرک گرفتن درس می‌خوانند، اما شما برای خود علم موضوعیت قائل هستید، اما الان طوری شده که طلاب، وضع دانشگاهی پیدا کرده اند. از سیستم آموزشی دانشگاه، امثال شیخ طوسی و آخوند خراسانی بیرون نمی‌آید. شما افراد را تشویق کنید که این گونه درس بخوانند.
وی با تأکید بر اینکه جامعه به طلاب باسواد، باتقوا و با اخلاق نیاز دارد بیان کرد: در مسائل اخلاقی مشکلی که وجود دارد این است که مسائل دنیوی بسیار پررنگ شده است. در سابق طلاب بیشتر به دنبال مسائل اخلاقی بودند. متأسفانه در حوزه‌های اخلاقی هم کمتر زمینه شاگرد پروری وجود دارد. دوره میرزای شیرازی و دوره مرحوم آخوند چهار چهره اخلاقی تراز اول وجود داشتند: آخوند ملا فتحعلی سلطان آبادی، آخوند ملاحسینقلی همدانی، حاج شیخ اسماعیل قره باغی و حاج سید مرتضی کشمیری. الان متأسفانه اوضاع چنین نیست و موانع مختلف نمی‌گذارند که چنین افرادی تربیت شوند، اما نباید ناامید شد.
آیت الله شبیری زنجانی با تأکید بر لزوم رسیدگی به وضعیت معیشتی طلاب تصریح کرد: سیره علمای گذشته این بوده که درباره افرادی که از نظر علمی مستعد بودند، رسیدگی خاصی داشتند. شخصیت‌هایی مانند مرحوم آخوند و مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری و مرحوم آقای بروجردی برای طلاب مستعد حق استثنائی قائل بودند. بسیاری از طلاب با استعداد به خاطر شرایط مالی نمی‌توانند ادامه بدهند. آقای مطهری گفته بود اگر وضع مالی ام قابل تحمل بود از حوزه خارج نمی‌شدم. آقای مطهری خودش را ضایع نکرد و منشأ خدمات شدند، اما اگر چنین فردی در حوزه بود برای حوزه خوب بود. خیلی‌ها به خاطر مسائل مالی و سختی‌های معیشتی از حوزه خارج می‌شوند.
آیت الله شبیری زنجانی افزود: با اخویمان به منزل پسر کربلایی علی شاه، خادم مرحوم حاج شیخ عبدالکریم رفتیم. اخوی به پسر ایشان گفت لیست شهریه را بیاورد. در بین لیست طلابی که از مرحوم آقای حائری شهریه دریافت می‌کردند، متوجه شدیم برای آقا سیدمحمد تقی خوانساری شهریه خاصی در نظر گرفته شده است. معمول افراد سه تومان و برخی شش تومان و برخی بیست تومان و فقط آقای سیدمحمد تقی خوانساری بیست و پنج تومان شهریه می‌گرفت. مرحوم آقای حاج سید احمد خوانساری و مرحوم آقای شاه آبادی، نیز بیست تومان شهریه می‌گرفتند.
حاج آقا رضا زنجانی می‌گفت: «به آقای حاج شیخ گفتم در حوزه چند طلبه ممتاز مانند حاج سید محمد تقی داریم؟ گفتند علماً و عملاً نظیر او را نداریم. گفتم ایشان از روی اضطرار و ناچاری می‌خواهد به دنبال کاسبی برود.» من احتمال می‌دهم این افزایش شهریه برای همین بوده است. اکنون هم در حوزه افراد مستعدی هستند که به خاطر فقر و مشکلات مالی به دنبال کاسبی می‌روند و از ادامه تحصیل باز می‌مانند. نباید گذاشت این استعداد‌ها از حوزه بروند. حوزه باید برای پرورش شخصیت‌هایی نظیر آخوند خراسانی و حاج شیخ عبدالکریم حائری، برنامه مشخص داشته باشد. اگر افراد مستعد بخواهند به خاطر مسائل مالی ترک تحصیل کنند خسارت بزرگی به حوزه وارد می‌شود.
وی در ادامه بیانات خود به مغفول ماندن برخی کتب علمی در حوزه اشاره کرد و گفت: از کتاب‌هایی که مظلوم واقع شده کتاب «دُرَر الفوائد» است. بسیاری از طلاب گمان می‌کنند لفّاظی و صِرف دانستن اصطلاحات متداول، نشان دهنده علمیت است. مرحوم حاج شیخ در بیان مطالب علمی مقید بودند که از این کار پرهیز کنند. مرحوم آقای والد ما می‌گفتند حاج شیخ مطالب علمی سطح بالا را با لفظ ساده و عرفی بیان می‌کرد به گونه‌ای که افراد بتوانند آن را درک کنند. «کفایه» و «درر» از کتاب‌های ارزشمندی هستند که مطالب آن ارزش مطالعه و تفکر دارد.
بیشتر بخوانید:
آیت الله شبیری گفت: آقای خرازی می‌گفتند گروهی خدمت آقای حاج سید احمد خوانساری رفتند و گفتند شما «جامع المدارک» را نوشته اید، خوب است که یک چنین کاری را در اصول انجام بدهید. ایشان گفته بودند درر نوشته شده است. درر، تلفیقی از مطالب و آرای حاج شیخ و مطالب استادشان مرحوم آقاسید محمد فشارکی است. طلاب برای مطالعه این کتاب تشویق شوند. مطالب علمی مهم و قابل ملاحظه‌ای در آن بیان شده که در «کفایه» نیست.