هویت جشنواره موسیقی فجر دچار مشکل است/پوشش خوانندگان در کنسرت‌ها زیر ذره‌بین ناظران
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، موسیقی ایران طی سالهای گذشته با فراز و نشیب‌های فراوانی روبرو بوده است، گسترش موسیقی پاپ و سرگرم کننده در مقابل افت نسبی موسیقی سنتی و نواحی یکی از بزرگترین مخاطرات موسیقی طی سالهای گذشته است.
از سویی مشکل شعر و ترانه نه تنها در میان اهالی فن دچار نقد شده بلکه در سطوح عمومی جامعه نیز گلایه‌های فراوانی را به همراه آورده است، سال جاری البته موسیقی با چالش‌های متفاوتی همچون تخصیص ۱۰ درصدی بلیت کنسرت‌ها به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اجرای کنسرت خوانندگان در خارج از کشور در ایام ماه محرم و صفر و مشکلات و حواشی موسیقی زیرزمینی روبرو بوده است.
به همین بهانه خبرنگار گروه فرهنگی ، با محمد الهیاری مدیرکل دفتر موسیقی ارشاد به گفت‌وگو نشسته و ضمن بررسی و تحلیل حواشی و مشکلات موسیقی ایران، برنامه‌های این دفتر پیرامون آینده موسیقی کشور را جویا شده است.
میزان: نکته ای در قبال اجرای کنسرت‌ها وجود دارد، اینکه آیا نظارتی بر نحوه برگزاری و یا اتمسفر این کنسرت‌ها می‌شود، آیا دفتر موسیقی همچون نظارت بر شعر و ترانه‌ها برگزارکنندگان و هنجارشکنی‌های احتمالی را نیز رصد می‌کند؟
الهیاری: در قبال نحوه و حال و هوای برگزاری کنسرت‌ها به هیچ عنوان نمی‌توان سلیقه‌ای عمل کرد، به همین منوال در این مورد عنصر سلیقه را باید به حداقل رسانده و همگی در چارچوب قانون صحبت کنیم.
نکته دوم آن است که همه ما در قبال موسیقی خوب مسئول هستیم و همه ما نسبت به آلودگی‌های احتمالی در فضای موسیقی کشور مسئول هستیم، برخی از موسیقی‌ها شاید آرامش روحی و امنیت فکری را از خانواده‌ها بگیرد، دفتر موسیقی به تمامی این مسائل واقف بوده و تمامی این حساسیت‌ها را درک کرده و نسبت به تمامی ابعاد مختلف موسیقی مسئولیت دارد.
میزان: آیا امروز یک خانواده می‌تواند به راحتی فرزندان خود را به کنسرت ببرد؟ آیا برای این نسل نباید برنامه درستی جهت شنیدن موسیقی خوب در نظر گرفت؟
الهیاری: متاسفانه فرزندان ما از کودکی با موسیقی متعارف و خوب آشنا نمی‌شوند، از سویی خانواده و مدرسه تلاش چندانی برای ارتقا سطح شنیداری موسیقی کودکان انجام نمی‌دهد، به همین واسطه وقتی کودکی با موسیقی خوب ناآشناست، به راحتی با تبلیغات فراوان جذب گونه‌ای از موسیقی می‌شود که شاید از کیفیت خوبی هم برخوردار نباشد، اما به دلیل اینکه آن کودک و یا نوجوان با موسیقی خوب آشنا نیست نمی تواند سطح پایین آن اثر را تشخیص دهد.
در حال حاضر فضای ستاره سازی کاذب در عرصه موسیقی به راه افتاده است، اتفاقی که شاید هیچ ربطی به غنای موسیقیایی اثر و خواننده نداشته و تنها برای تهیج افکار عمومی و جذب مخاطب رخ می‌دهد، همین ستاره سازی کاذب هم می‌تواند دلیلی برای گرایش اشتباه کودکان و نوجوان به برخی گونه‌های موسیقیایی باشد.
میزان: پس نظارت بر اجرای کنسرت‌ها و فرهنگسازی که ممکن است این رویدادها داشته باشند، از سوی دفتر موسیقی وجود دارد؟
الهیاری: قطعاً همین طور است، آنچه که روی صحنه کنسرت روی می‌دهد، اعم از رفتار خواننده و نوازندگان، فیلم پخش شده در کنسرت، شعر و قطعه اجرایی، پوشش و ظاهر خواننده و نوازندگان به طور مستقیم متوجه دفتر موسیقی وزارت ارشاد بوده این نهاد نسبت به این جریانات مسئولیت دارد، البته علاوه بر دفتر موسیقی شرکت اجرا کننده کنسرت نیز نسبت به تمامی اتفاقات هر اجرا مسئول است.
اجرای زنده کنسرت‌ها توسط دفتر موسیقی و شرکت اجرا کننده کنسرت به طور کامل مورد نظارت و بررسی قرار می‌گیرد، اما اتفاقاتی غیر از اتفاقاتی که روی صحنه «استیج» رخ می دهد متوجه دفتر موسیقی نیست، به عنوان مثال مسئولیت مخاطبانی که به تماشای کنسرت آمده اند بر عهده سالن برگزاری و نیروی انتظامی است و سلامت و امنیت برگزاری توسط این دو بخش تامین می‌شود.
نوع پوشش، رفتار و حرکات خوانندگان در کنسرت‌ها رصد شده و در این میان اگر خواننده و یا نوازنده رفتاری نامتعارف روی صحنه داشته باشند، طبق ضوابط موجود با آنها برخورد خواهد شد، در قبال اجرای کنسرت‌ها تقسیم کار به نحوی که بیان کردم صورت گرفته و تاکنون بر همین منوال اتفاقات پیش رفته است.
میزان: در قبال اجرای کنسرت‌ها، دفتر موسیقی مسئولیت و ضوابط نظارتی خاص خود را دارد، این ضوابط و نظارت چگونه بوده و به چه صورت در کنسرت‌ها اجرایی می‌شود؟
الهیاری: دفتر موسیقی به اجراهای بالای ۱۲۰۰ نفر را در تهران مجوز می‌دهد، مجوز اجراهای زیر ۱۲۰۰ نفر توسط ادارات ارشاد استان و شهرستان‌ها صادر شده و نظارت با ادارات ارشاد است، منتها در قبال اجراهای بزرگ ناظرین دفتر موسیقی، هر شب تمامی اجراها را نگاه می‌کنند.
مرکز همایش‌های برج میلاد، سالن میلاد نمایشگاه بین المللی، سالن اسپیناس، تالار وزارت کشور و مجموعه ایرانیان از جمله سالن‌های بزرگی هستند که مجوزشان توسط دفتر موسیقی صادر می‌شود و در هر اجرا ناظران دفتر موسیقی حضور پیدا می‌کنند.
دغدغه نظارت بر اجرای کنسرت‌ها برای شخص من و دفتر موسیقی دغدغه‌ای کاملاً جدی است، از لحاظ حقوقی مخاطب باید بداند که قطعه اجرا شده روی صحنه از چه شخصی است، مخاطب حق دارد نام شاعر، نوازنده و عوامل را بداند، قطعات اجرا شده تماماً باید از ارشاد مجوز گرفته باشند، نام عوامل اجرایی باید با فهرست ارائه شده به دفتر موسیقی همسان باشد، این موارد اتفاقاتی هستند که ناظرین دفتر موسیقی در هر اجرا مورد نظارت و ارزیابی قرار می‌دهند.
ناظران دفتر موسیقی علاوه بر این جزئیات تمامی رفتار خواننده و نوازندگان را مورد رصد قرار داده و طی گزارشی تمامی موارد را بعد از هر اجرا به برگزار کننده کنسرت گوشزد می‌کنند.
میزان: آیا مواردی هستند که در اجرای کنسرت‌ها مورد تایید دفتر موسیقی نباشند، تا چه حد با این موارد برخورد داشته‌اید؟
الهیاری: این اتفاقات نه به طور همیشگی اما گاهاً رخ می‌دهد، ممکن است در زمینه نور، حرکات خواننده و یا نوازنده و سایر اتفاقاتی که روی صحنه رخ می‌دهد، مشکلاتی پیش آمده و یا اجرا منطبق با مجوز صادره نباشد، طبیعتاً پس از این اتفاقات آیین نامه انضباطی اعمال شده و برگزارکنندگان نسبت به گزارشات موجود به دفتر موسیقی پاسخگو می‌شوند.
از حق نگذریم شرکت‌های برگزار کننده با توجه به قوانین و هنجارهای موجود در جامعه نهایت همکاری را دارند، اما باز هم ما نسبت به موضوع موسیقی بی تفاوت نیستیم، ما در کشوری اسلامی زندگی می کنیم و طبعاً آثار اجرایی موسیقی باید به نحوی باشند که در شرع مبین دین اسلام جایز تلقی شوند.
میزان: نکته بسیار مهم در قبال اجرای کنسرت در خارج از کشور است، آیا برای اجرا در کشورهای دیگر نیز مجوز از سوی دفتر موسیقی صادر می‌شود؟
الهیاری: اجراهای داخلی تماماً با استعلام مراجع نظارتی برگزار می‌شوند، تا وقتی که پاسخ از نهادهای نظارتی صادر نشود بدون شک دفتر موسیقی که وظیفه‌اش مسائل فنی و کیفی است، وارد مسئله نمی‌شود، وقتی که مجوز از نهادهای امنیتی و انتظامی صادر شد کار دفتر موسیقی آغاز می‌شود.
اجراهای خارج از کشور با دعوت شرکت برگزار کننده خارجی از خواننده و شرکت داخلی صورت می‌گیرد، در حال حاضر ضابطه و یا دستورالعمل دقیقی در قبال اجراهای خارجی وجود ندارد، اما با این وجود شرکت‌های برگزار کننده داخلی پیش از اجرای خارجی از مراجع نظارتی پیرامون کشور مقصد پرس و جو می‌کنند.
به عنوان مثال بسیاری از خوانندگان و یا نوازندگان موسیقی سنتی کشور به صورت تک نوازنده و یا خواننده به کشورهای دیگر دعوت شده و خودشان رفت و آمد می‌کنند، در حال حاضر در دفتر موسیقی مشغول به تبیین آیین نامه‌ای هستیم تا حضور هنرمندان در خارج از کشور حضور موفق‌تری باشد.
میزان: طبق روال همیشگی و قوانین کشور در ایام ماه محرم و صفر برگزاری کنسرت نداریم اما بعضاً دیده شده که خوانندگان در همین ایام در کشورهای خارجی کنسرت برگزار می‌کنند، آیا دفتر موسیقی نسبت به چنین مسائلی واکنشی خواهد داشت یا خیر؟
الهیاری: من به تازگی به دفتر موسیقی آمده‌ام و اتفاقاً این موضوع طی ماه‌های گذشته مرکز توجه من هم بوده است، با برخورد با این موضوع به سوابق اجرایی در دفتر موسیقی رجوع کردم و با این نکته مواجه شدم که در سالهای گذشته نیز به غیر از هفده روز ابتدای ماه محرم و دهه آخر ماه صفر، امکان اجرا برای خوانندگان در خارج از کشور فراهم شده و سالهای گذشته هم این اتفاق رخ داده است.
البته در حال حاضر تصمیم داریم تا طی جلسه‌ای با مراجع نظارتی به یک طبقه‌بندی مشترک برسیم، اتفاقی که جواب بسیاری از سوالات در این زمینه و برگزاری کنسرت در خارج از کشور را خواهد داد.
میزان: طی سالهای گذشته پیشنهاداتی از سوی خوانندگان مبنی بر کنسرت‌های خیابانی به صورت رایگان ارائه شده است، آیا این پیشنهادات به دفتر موسیقی رسیده است؟
پیشتر سابقه گفت‌وگو در قبال اجراهای خیابانی موسیقی بین شهرداری، وزارت ارشاد و نیروی انتظامی وجود داشته اما هنوز دستورالعمل مشخص و آیین نامه نهایی در این باره ارائه نشده است، هنوز تقسیم کار در این مورد صورت نگرفته و به دلیل عدم جمع بندی «کنسرت‌های خیابانی» هنوز وجاهت قانونی ندارند.
کنسرت‌های خیابانی مزیت و معایب خاص خود را دارد، امنیت و ایمنی برگزاری کنسرت‌های خیابانی یکی از مسائل مهمی است که تا تامین شرایط آن، صحبت درباره این نوع از رویداد موسیقیایی زود است.
میزان: دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ریاست شما چه برنامه‌هایی را در پیش دارد؟
الهیاری: شخصاً این توجیه را نمی‌پسندم که بگوییم سطح ترانه دو دهه دچار افت شده و یا اجرای آثار پاپ دچار سقوط شده است، این نوع از اظهار نظرات به طور مشخص ممکن است این اتفاقات را به جریان تبدیل کرده و تصوری مبنی بر عدم تغییر در وضعیت موسیقی بوجود بیاورد، اتفاقا بنده نظری عکس داشته و معتقدم امکان تغییرات مثبت در حوزه موسیقی وجود دارد.
در حال حاضر موسیقی کشور بیش از هرچیز نیازمند گفت‌وگو و تعامل مردم، دستگاه‌های اجرایی و هنرمندان عرصه موسیقی است، ما باید در ابتدا مسئله را به خوبی شناسایی کنیم، به عنوان مثال در مورد ترانه و شعر نگرانی تنها به نهادهای نظارتی معطوف نبوده و بسیاری از مردم و اهالی موسیقی هم نسبت به این مسئله نگران هستند، این اتفاق نشان می‌دهد که در بخش موسیقی در قبال بسیاری از مسائل دغدغه‌های مشترکی وجود دارد که از درگاه گفت‌وگو و تعامل قابل حل است.
در ابتدا به امر ما نیازمند ایجاد مقررات و آیین نامه‌های متقن در بخش موسیقی هستیم، برخی دوگانگی و چندگانگی‌های مختلف در مسئله موسیقی وجود دارد، نظارت بهتر و بیشتر بر اجراها، مدون کردن مقررات، جلوگیری از بروز حواشی در عرصه موسیقی، ممانعت از انتشار گونه‌های انحرافی موسیقی در چارچوب دفتر موسیقی قابل تصمیم گیری است، البته برخی مسائل در حوزه موسیقی کلان بوده و برای حل آن باید تصمیم گیری کلان صورت گیرد.
بنده به عنوان عضوی در دفتر موسیقی طی ماه‌های گذشته اصل را بر تعامل و گفت‌وگو گذاشته و سعی می‌کنم برای حل مشکلات موجود از آرا و نظرات جمعی استفاده کنم. ایمان دارم که با این راه می‌توان فاصله‌ها را کمتر کرد، ما در کشوری زندگی می‌کنیم که در تمامی ارکان احساس مسئولیت نسبت به مردم وجود دارد و دفتر موسیقی هم در همین راستا برای احترام به عقاید و ارزش‌های مردم خود را مسئول می‌داند.
میزان: جشنواره موسیقی فجر در راه است، چه برنامه‌هایی برای این رویداد موسیقیایی وجود دارد، آیا دفتر موسیقی برنامه خاصی برای برگزاری این دوره از جشنواره موسیقی فجر دارد؟ متاسفانه این جشنواره تنها به برگزاری آثار به شکل کنسرت می پردازد، آیا نباید در برگزاری این جشنواره در ایامی که پیروزی انقلاب اسلامی ایران رخ داده، ارزش‌های این رویداد مهم تاریخی لحاظ و دیده شود؟
الهیاری: به طور کلی در کشور به صورت عمومی دچار نوعی از جشنواره زدگی نه تنها در موسیقی بلکه در تمامی رشته‌های هنری شده‌ایم، جشنواره موسیقی فجر طی سال گذشته بعد از برگزاری سی و چهار دوره دارای آیین نامه مدون شد و این جشنواره به صورت غیر رقابتی برگزار گردید، امسال نیز جشنواره براساس همین آیین نامه جدید برگزار خواهد شد.
هیات انتخاب جشنواره موسیقی فجر نزدیک به یک ماه و نیم پیش آغاز به کار کرده است، این هیات گروه‌ها را در دو بخش مدعو و فراخوان راهی جشنواره خواهد کرد، این جشنواره به سبک و سیاق سالهای گذشته گروه‌هایی را از خارج از کشور در نظر گرفته تا در این رویداد حضور داشته باشند.
گرچه امسال سی و پنجمین دوره از جشنواره موسیقی فجر برگزار می‌شود اما دست اندرکاران برگزاری در سالهای گذشته زحمات بسیاری کشیده‌اند که نمی‌توان از آنها چشم‌پوشی کرد، اما هنوز جشنواره موسیقی فجر در ارائه هویت خود دچار مشکل است، اینکه این جشنواره هنوز به زبان مشخصی نرسیده و باید روند معلومی را برای ادوار مختلف خود ترسیم کند.
به عنوان مثال نسبت جشنواره موسیقی فجر با انقلاب اسلامی ایران یکی از دغدغه‌های همیشگی دفتر موسیقی است، در همین راستا امسال قطعه‌های خاص انقلابی متعددی در ایام برگزاری جشنواره اجرا خواهند شد، بدون شک موسیقی در دوران شکل گیری انقلاب اسلامی در همسو کردن شعارها تاثیر مستقیم داشته و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز تاثیر فراوانی بر جامعه انقلابی گذاشته است، ما سعی داریم امسال حس نوستالژیک مردم نسبت به موسیقی انقلابی آن دوران را زنده کنیم.
میزان: مسئله مهم این روزهای عرصه موسیقی، موسیقی‌های زیرزمینی هستند، دفتر موسیقی چه رویکردی نسبت به این نوع از موسیقی دارد، اتفاقی که به طور واضح آینده موسیقی کشور را با خطر روبرو کرده است
الهیاری: به جهت شرح وظیفه و مسئله صیانت از ارزش‌ها دفتر موسیقی تلاش می‌کند تا جای ممکن در چارچوب کشور امکان ظهور و بروز استعدادها وجود داشته باشد، اینکه عده‌ای در این میان به فکر آلوده کردن فضای موسیقی بوده و با اتکا به احساسات جوانان به تولید آثار زیرزمینی و بدون مجوز می‌پردازند از سوی دفتر موسیقی کاملاً رد شده است.
اکثر افرادی که جوانان علاقمند به موسیقی را گمراه می‌کنند، این تصور را در ذهن جامعه ایجاد می‌کنند که موسیقی آن شخص قطعاً مجوز نمی‌گیرد و یا از سوی مراجع نظارتی برخورد سختی با وی می‌شود، با همین تفسیرها ذهن جامعه را آلوده کرده و برای درآمد خود مخاطبان را به ضبط و انتشار اثر در خارج از کشور و به صورت غیرقانونی ترغیب می‌کنند.
تمام تلاش دفتر موسیقی قطع کردن دست تمامی سودجویان از عرصه موسیقی است اما هنرمندان جوان هم باید درک کنند که عرصه موسیقی کشور ضوابط مشخصی دارد، اگر همکاری دو جانبه در این موارد صورت گیرد می‌توان برای حل این مشکل نیز به افق‌های تازه‌ای دست یافت.