نشست «اندیشه و سینما» از منظر قرآن برگزار شد

به گزارش گروه فرهنگی به نقل از روابط عمومی گروه مستند روایت فتح، حجت الاسلام نصراللهی پژوهشگر فلسفه هنر در رابطه با استفاده از قرآن کریم در سینما گفت: ضروری است در اول بحث مشخص شود منظور از «استفاده از قرآن در سینما» چیست؟ گاهی از این عنوان برای بیان تصویری داستان‌های قرآن استفاده می‌شود درحالی که این سطحی‌ترین برداشت از قرآن است. در لایه بعد برداشت از داستان‌های قرآن و بیان تصویری به زبان امروزی به ذهن خطور می‌کند؛ در صورتی که می‌توان با دقت بیشتر، به لایه‌های عمیق تری راه پیدا کرد.

نصرالهی افزود: در این جا می‌شود یک پرسش اساسی را مطرح کرد که آیا باید داستان‌های قرآن را با بیان تصویری تطبیق داد یا باید بالعکس رفتار کرد؟

وی ادامه داد: بین این دو تفاوت وجود دارد و ما در بیان تفاوت دیدگاه‌ها فرم و محتوا و ارتباط آن‌ها با یکدیگر را توضیح دهیم.

این پژوهشگر فلسفه هنر خاطر نشان کرد: تفاوت دو حالت فوق در این است که چه چیزی را پایه و دیگری را تابع آن قرار دهیم. در یک دیدگاه از هر فرمی برای بیان هر محتوایی نمی‌توان استفاده نمود. اما در صورتی که هنرمند این تلفیق را انجام دهد، اگرچه در ابتدا کار اشتباهی انجام داده باشد، اما مرور زمان و بیشتر شدن این تلفیق، باعث می‌شود نادرست بودن چنین کاری از بین برود و جای خود را به صحیح بودن بدهد.

وی افزود: در دیدگاهی دیگر از هر فرمی برای بیان هر محتوایی نمی‌توان استفاده کرد. تفاوت این نگرش با دیدگاه قبلی در این است که در صورت چنین تلفیقی، حتی با گذشت زمان و استفاده زیاد، باز این کار اشتباه خواهد بود.

استاد نشست «اندیشه و سینما» اظهار کرد: در اینگونه مباحث به دنبال بحث فلسفی نیستیم و نمی‌خواهیم تکلیف چنین مباحثی را مشخص کنیم. زیرا کار فیلسوف بیان حکم کلی است. اما عملکرد انسان لزوما با مباحث فلسفی منطبق نخواهد بود.

نصراللهی گفت: با توجه به دو دیدگاه فوق، اگر داستان‌های قرآن را پایه قرار دهیم، لازم است است بیان تصویری را با آن منطبق سازیم. در این صورت از هر فرمی برای بیان آن نمی‌توان استفاده کرد و باید محدودیت‌ها را در نظر گرفت. اما اگر بیان تصویری را پایه قرار دهیم، گاهی لازم است در داستان‌های قرآن نیز دخل و تصرف صورت گیرد.

پس از ارائه کلیات مباحث مطرح شده استاد نصراللهی به پرسش‌های حاضران در نشست «اندیشه و سینما» پاسخ داد.

نصراللهی در پاسخ به سوالی درباره حدود فعالیت هنرمند در فیلمسازی گفت: انسان می‌تواند آغازگر روشی باشد، اما پایان راه به دست او نیست. شاید کاری با هدفی مثبت آغاز شود یا حداقل در ابتدا هدف منفی برای آن در نظر نگرفته باشند. اما ادامه دهندگان آن، دست به بسط آن کار بزنند تا جایی که حتی آغازگرانش نیز با آن مخالف باشند. تاریخ هنر نشان می‌دهد که چنین مواردی بسیار رخ داده است.

نصراللهی با اشاره به وجود محدودیت‌ها در نشان دادن معصومین (ع) افزود: گاهی محدودیت باعث نوآوری می‌شود.
همانگونه که مصطفی عقاد در فیلم محمد رسول الله (ص) به دلیل حرمت نشان دادن چهره پیامبر در فقه اهل سنت، دست به نوآوری زد و از دوربین به جای پیامبر استفاده کرد، یعنی تماشاگر از زاویه دید پیامبر وقایع را می‌دید.

سلسله نشست‌های «اندیشه و سینما» سه شنبه هر هفته در گروه مستند روایت فتح واقع در خیابان سپهبد قرنی ساعت ۴:۳۰ عصر برگزار می‌شود. گفتنی است جلسه دوم این نشست به موضوع «سرگرمی و سینما» خواهد پرداخت.