غبار هیجان در جامعه عراق در حال فروکش است/ همه قضایای عراق معلول رفتار مقتدا صدر نیست/ بیشترین هشتک‌ها از عربستان، امارات، ترکیه، مصر و اردن منتشر می‌شد

گروه سیاسی ؛ بیش از ۱۰ روز از اعتراضات مردمی عراق می‌گذرد. در این مدت دولت و نیرو‌های امنیتی این کشور در مواجه با تظاهرکنندگان طیف مختلفی از واکنش‌ها از مقابله با معترضان تا پذیرش و حتی تامین امنیت آن‌ها را از خود نشان دادند.

هم‌اکنون دولت و مراجعیت دینی عراق بر لزوم ایجاد بستر امن بیان مطالبات در فضایی به دور از تنش تاکید دارند. با توجه به ادامه روند اشاره شده، خبرنگار میزان در یک گفت‌گوی مشروح با حسن دانایی‌فر سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در عراق، آخرین وضعیت و نحوه اداره امور را جویا شد. بخوانید:

 

میزان: ابتدا بفرمایید تحولات روز‌های گذشته جامعه عراق را چگونه تحلیل و ارزیابی می­‌کنید؟
دانایی‌فرد: موضوع اخیر یکی از خبرسازترین اتفاقات منطقه است. انباشات به حق مطالبات مردم در زمینه مسائل مربوط به خدمات و معیشت موجب بروز این تحولات شد؛ اما در واقع این مسائل نیاز‌های متراکم شده مردم عراق در چهار دهه گذشته است. در شرایط کنونی و پس از غلبه بر داعش، مردم انتظار داشتند مشکلاتشان حل شود ولی رواج فساد‌های اقتصادی مانعی براین مطالبه بود.

در چهار دهه گذشته همواره مسائل امنیتی در اولویت عراق بوده است. از زمانی که حزب بعث در سال ۱۹۶۸ روی کارآمد و پس از آن درگیری داخلی با بخش کردی عراق، جنگ هشت ساله با ایران، حمله به کویت، محاصره عراق، سرنگونی صدام، درگیری‌های ضد اشغال‌گری و انفجارات داخل شهر‌ها و در نهایت پدیده داعش موجب شد تا مساله اول این کشور موضوعات امنیتی و سیاسی باشد.

این در شرایطی است که فساد اقتصادی نیز افزایش یافته است بنابراین مردم در واکنش به بی‌پاسخ ماندن مطالبات و وضعیت کنونی، دست به اعتراض زدند. نکته مهم انکه در این میان عد‌ه‌ای تلاش دارند بر موج اعتراضات سوار شوند و سمت و سوی خواسته‌ها را از موضوعات معیشتی به مطالبات سیاسی هدایت کنند. بنا به این شرایط، روز جمعه مرجعیت شیعه اعلام کرد کشور‌های دیگر در تحولات داخلی عراق دخالت نکنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین هشتک‌های فضای مجازی از عربستان، امارات متحده عربی، ترکیه، مصر و اردن منتشر می‌شد، کشور‌های که در ۱۶ سال گذشته با دولت عراق مخالف بودند.

میزان: در چنین شرایطی چه باید کرد؟
دانایی‌فرد: اگر شرایط داخلی عراق مهار نشود، ممکن است پدیده مطالبات اقتصادی به ناامنی بدل شود که این قطعا برای این کشور و همسایگانش خطرناک است. در این راستا همان طور که علمای نجف اشرف و مقام معظم رهبری فرمودند این روند نباید منجر به جنگ داخلی شود. من نیز اعتقاد دارم عقلای عراق و رهبران آن به اندازه کافی تجربه این مسائل را دارند تا پیش از وقوع چنین سناریوی، به تفاهم برسند.

میزان: در برخی مناطق و اجتماعات محدود عراق، شاهد شعار‌هایی علیه ایران بودیم. تحلیل شما از این مساله چیست؟
دانایی‌فرد: همان طور که گفتم برخی تلاش دارند بر موج اعتراضات سوار شوند و مطالبات را رنگ و بوی سیاسی ببخشند. ضمن آنکه در هر جامعه‌ای دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد؛ مهم این است که برآیند تصمیمات کلی کشور چه باشد. این شعار‌ها هم حرف جدیدی نیست. من به عنوان کارشناس مسائل عراق عرض می‌کنم که این صدا‌ها از سال ۲۰۰۴ بعضا شنیده می‌شد. یعنی ممکن است تعداد معدودی از مردم هم این دید را داشته باشند که این می‌تواند برآیند طبیعی رفتار جامعه عراق باشد. اما در همین ایام ما شاهد مهمان‌نوازی و پذیرای عراقی¬ها از زائرین ایرانی در مراسم اربعین بودیم. امسال بیش از هر سالی ایرانی‌ها به عراق رفتند و مردم این کشور هم از آن‌ها استقبال کردند.

میزان: نظرتان درباره مواضع جریان صدر چیست؟
دانایی‌فرد: مقتدا صدر رهبر یکی از احزاب صاحب کرسی عراق است که در فرایند تشکیل دولت هم نقش موثری دارد. نمونه اخیر آن هم اثرگذاری تحت ائتلاف سائرون در کابینه عادل المهدی است. اما این جریان از سال ۲۰۰۶ تاکنون رفتار نسبتا یکسانی را از خود بروز داده است؛ به این صورت که نمایندگانش وارد دولت می‌شوند وی پس از مدتی از سمت خود استعفا می9دهند و سایر نمایندگاش نیز پارلمان را ترک می‌کنند؛ لذا رفتار خاص مقتدایی در عراق مشهور است. مقتدا صدر یک واقعیت است و رفتار‌های جریان وی تبعاتی نیز به دنبال دارد که می‌تواند سلبی و ناخوشایند نیز باشد اما همه قضایای جامعه عراق معلول رفتار مقتدا صدر نیست.

 

میزان: در واکنش به اعتراضات، هادی العامری پیشنهاد تغییر نظام پارلمانی به ریاستی داده است. چقدر این نوع نظام سیاسی می‌واند راهگشای عراق باشد؟
دانایی‌فرد: همان مجموعه‌ای که زمانی تصمیم گرفت نظام سیاسی این کشور پارلمانی باشد، امروز می¥تواند آن را به ریاستی تغییر دهد. برخی کارشناسان مشکلات جامعه عراق را متاثر از ساختار پارلمانی آن می‌دانند که باعث شده وزرای مقتدر و سالم بر سرکار نیایند. از نگاه آن‌ها سیستم پارلمانی موجب شده وزرا براساس سهم احزاب و گروه‌ها در مسند قرار بگیرند نه براساس خبرگی و تخصص. از سویی بین عملکرد وزرایی که باید به چند جا پاسخ دهند با وزرایی که به یکجا پاسخ دهند، تفاوت وجود دارد. از دید این کارشناسان و از جمله هادی العامری وضعیت موجود معلول ساختار پارلمانی است نه صرفا وجود فساد اقتصادی در حاکمیت.

میزان: با توجه به وجود تکثر سیاسی در عراق، نظام ریاستی می‌تواند پاسخگو باشد؟
دانایی‌فرد: هر کدام از این سیستم‌ها معایب و محاسنی دارد. عیب نظام ریاستی این است که ممکن است رژیم اقتدارگرایی را به وجود آورد. اینکه کدام سیستم با واقعیات عراق همپوشانی دارد، جوابی است که کارشناسان این کشور باید بدهند.

میزان: چشم‌انداز وضعیت کنونی عراق را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ ممکن است به انتخابات زودهنگام منتهی شود؟
دانایی‌فرد: موضوع مهمتر در این راستا این است که شرایط موجود به سمت آشوب و جنگ داخلی نرود. یکی از راه‌های برون رفت، همان بحث تغییر نظام سیاسی است که البته اجرای آن مستلزم صرف زمان خواهد بود. راهکار دیگر برگزاری انتخابات زودهنگام است. راه حل دیگر طبق چیزی که عادل المهدی اعلام کرده، کناره‌گیری وی از قدرت و تعیین فردی از سوی ائتلاف سائرون برای مسند نخست وزیری است.

 

به نظر می‌رسد پاسخ به این سوال نیازمند صبوری بیشتری است. نشانه‌ها حاکی از آن است که غبار هیجان در جامعه در حال فروکش است و طبیعتا پس از این، عراق وارد فضای عقلانیت و نظرات کارشناس می‌شود. نکته مهم آنکه اجرای هر یک از راه‌حل‌ها به برقراری آرامش و عبور از فضای التهاب احتیاج دارد.