وقتی یک قانونِ خوب تدوین می‌شود، خستگی از تنم به‌در می‌رود/ خانواده‌های قضات نمی‌توانند مثل دیگران آزادانه زندگی کنند
خبرگزاری میزان: معاون حقوقی قوه قضاییه با اشاره به لذت خدمت به مردم بعنوان یک قاضی می‌گوید: کار قضاوت کار سختی است. کسانی که قاضی هستند، سخت ترین شغل را دارند. یعنی بیشترین محدودیت را دارند و محترمانه بگویم خانواده آنها زندانی هستند. خانواده ها بخصوص در استانهای کوچک بیشتر تحت فشار هستند. ما نمی توانیم هرجایی برویم ودرهرمکانی حضور پیدا کنیم؛ چه با خانواده و چه بدون خانواده .
*آقای خداییان لطفا مهمترین فعالیت های معاونت حقوقی را تشریح کنید.
**طبق اصل 158 قانون اساسی یکی از وظایف رئیس قوه قضائیه تدوین لوایح قضائی متناسب با نیازهای نظام جمهوری اسلامی ایران است که این وظیفه را معاونت حقوقی تحت نظارت ریاست قوه قضائیه انجام می دهد. بنابر این اولین وظیفه ما تدوین لوایح قضائی است که این لوایح با امضای رئیس محترم قوه به مجلس ارسال می شود. در سال 1393 تعدادی پیش نویس لوایح تهیه شد که با امضای ریاست محترم قوه قضائیه به معاونت مجلس ارسال شد؛ ازجمله لایحه پلیس قضائی، لایحه جامع وکالت، لایحه مالکیت صنعتی، لایحه مبارزه با تامین مالی تروریسم و طرح اصلاح قانون شورای حل اختلاف.
البته طرح اصلاح قانون آئین دادرسی کیفری ،لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان و لایحه جرم زدایی و قضا زدایی اکنون در مجلس مطرح هستند .
* محتوای لایحه مبارزه با تامین مالی تروریسم چیست ؟
** لایحه ی مبارزه با تامین مالی تروریسم، لایحه ای است که طبق آن با کسانی که به عناوین مختلف به تروریسم کمک مالی می کنند، برخورد می شود.این لایحه مشمول همه انواع این حمایت ها از تروریسم در داخل و یا در خارج می شود. در سطح جهان یکسری کنوانسیون ها در این راستا مانند کنوانسیون مبارزه با تروریسم و تامین مالی تروریسم وجود دارد و ما باید مقررات داخلی آنها را داشته باشیم. در واقع این مقررات، قوانین جدیدی هستند که موانع بین المللی را در زمینه‌های مورد نظر از بین می برند .
*در حال حاضر چه لوایحی در دست تدوین دارید؟
یکسری لوایح در دست تدوین است که از جمله مهمترین آنها ، لایحه تعزیرات ، قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات ، لایحه جامع داوری، لایحه اصلاح اجرای احکام مدنی، لایحه اصلاح قانون تشکیل پزشکی قانونی، لایحه اصلاح قانون تملک آپارتمانها، لایحه همکاری‌های قضائی بین المللی، لایحه قانون موجر و مستاجر، لایحه اصلاح قانون مدنی،لایحه اصلاح قانون مجازات اسلامی ودر کنار آن هم تهیه آئین نامه های اجرای مجازات اسلامی و آئین دادرسی کیفری است .
قانون آیین دادرسی کیفری حدود 26 آئین نامه دارد و قانون مجازات اسلامی هم تقریبا همین تعداد که با کمک وزارت دادگستری و معاونت حقوقی و معاونت اول قوه قضاییه تهیه و تدوین می شوند .
کار دیگری که معاونت حقوقی انجام می دهد، تغییرمقررات جهت دسترسی آسان قضات وکارشناسان به قوانین و مقررات معتبر است. ما دنیایی از قانون داریم که معلوم نیست کدام معتبر و کدام نامعتبر است. ما همه آنها را چه آنهایی نقض شده‌اند و چه آنهایی که معتبر هستند، مطالعه می کنیم و در اختیار قضات قرار می دهیم .
* آیا این دستاورد کار شما فقط برای قضات کارآیی دارد؟
** خیر.این قوانین نه تنها برای قضات، بلکه برای وکلا و برای تمام کشور کارآیی دارد. مثلاً در حوزه زمین و مسکن الان دو مجموعه بزرگ تدوین شده از قوانین حقوقی داریم؛ همچنین قوانین جزایی را در دست تدوین داریم که امیدواریم تا پاییز به چاپ برسانیم . بعلاوه مجموعه های قوانین مانند قانون آیین دادرسی کیفری و قانون قاچاق کالا و ارز، قانون اجرای احکام مدنی با زیرنویس آرای وحدت رویه و نظریات مشورتی را در دست تدوین داریم که انشاء الله در اختیار مجامع حقوقی قرار خواهد گرفت .
*فعالیت دیگر معاونت حقوقی چیست؟
**ازدیگر وظایف مهم معاونت حقوقی، پاسخ به استعلامات مراجع حقوقی است که به لحاظ ابهام یا اجمال ، قوانین را استعلام می کنند. در سال 93 بالغ بر 2350 استعلام صورت گرفت که نهایتاً این مجموعه استعلامات هم به صورت مجموعه نظرات مشورتی در اختیار مردم گذاشته می شود.
دفاع از دعاوی که علیه قوه قضائیه مطرح می شود، بعد دیگری از کار معاونت ماست و همچنین طرح دعاوی که به نمایندگی از دستگاه قضائی انجام می شود. در سال 1393 تعداد 43 فقره پرونده دعوا علیه دستگاه قضائی پاسخ داده شد.
ساماندهی بایگانی ها و بایگانی اسناد و تبدیل آنها به اسناد الکترونیکی از دیگر کارهای این معاونت است. در سال 1393 یک میلیون سیصد و شانزده هزار و پانصد و بیست و سه پرونده ضروری و هفت میلیون و نهصد و پنج هزار و سیصد و پانزده پرونده غیر ضروری پالایش شد وتعداد هفت میلیون و پانصد و شصت و چهار هزار و دویست و پنجاه و سه پرونده ثبت اطلاع در پرونده رایانه‌ای شد. از این پرونده ها هفتصد و سی و چهار هزار و چهار صدو پنجاه و نه پرونده ضروری اسکن شده و چیزی حدود شش میلیون و چهار صد و شصت و سه پرونده هم پرونده های غیر ضروری تشخیص داده و به مرکز اسناد منتقل شد.
*اینها پرونده هایی هستند که از قبل مانده بودند؟
** بله اینها پرونده هایی هستند که در بایگانی ها ی قدیمی در حال از بین رفتن بودند که اطلاعاتشان ثبت شدند و حالا وارد سیستم می شوند .
* ضروری بودن و غیر ضروری بودن پرونده ها چگونه مشخص می شود؟
** پرونده ها دستور العمل دارند؛ مانند پرونده های مهم ، ملی و یا پرونده شخصیت های ملی که به عنوان پرونده های ضروری مطرح هستند. درپرونده های ضروری اطلاعات وارد کامپیوتر می شود و اصل پرونده هم اسکن می شود و بر اساس نوع پرونده هم مدتی اصل پرونده در مرکز اسناد نگهداری می شود .
* آقای دکتر وظایفی که شما اشاره کردید، مسائل مورد علاقه معاونت حقوقی است. آنچه که برای مخاطبان و مردم مهمتر است، تامین قوانین مورد نیاز جامعه و نحوه انتخاب قوانینی است که نیاز جامعه را پوشش می دهد. این فرآیند احساس نیاز به قانون در معاونت چگونه انجام می شود؟
** ما در واقع آسیب شناسی می کنیم. یعنی قوانین مختلف را توسط کارشناسان در حوزه های مختلف طراحی می کنیم و به نتیجه می رسیم که آیا نقصی وجود دارد یا نه. همچنین ممکن است از طرف مسئولین قوه دستور صادر شود تا یک قانون را بررسی کنیم. گاهی از سایر وزارتخانه ها موارد مورد نیازشان را به ما منعکس می کنند واین موارد در دستور کار ما قرار می گیرد و ما با مطالعات علمی آنها را تبدیل به لایحه می‌کنیم .
* بعضی وقت ها برخی جریانهای اجتماعی در کشور اتفاق می افتد که این جریان ها منتهی به آسیب می شود. برای مثال گلدکوئیست که بین جوانان رایج شد؛ ما مدت ها به عنوان روزنامه نگار پیگیر ماجرا بودیم و همیشه هم به قضات مراجعه می کردیم که می گفتند قانون برای برخورد با این موضوع وجود ندارد. آیا مکانیزمی در معاونت حقوقی داریم که با رویت چنین موضوعاتی که به یک آسیب اجتماعی تبدیل می شود و کل کشور را در بر می گیرد، مجموعه واکنش نشان بدهد.
** ما در حوزه های مختلف آسیب شناسی داریم؛ برای مثال در حوزه اقتصاد و در رابطه با مفاسد اقتصادی کارهای خوبی شده است. شناسایی ضعف قوانین یا خلاء‌های قانونی در مبارزه با مفاسد اقتصادی جهت پیشگیری از وقوع آن را داریم و اینطور نیست که برای جریاناتی که اتفاق می افتد، ما قانون نداشته باشیم . در همین بحث مربوط به شرکت های هرمی ما قانون داریم؛ اما گاهی اوقات یک آسیب اجتماعی مورد غفلت قرار می گیرد؛ عمومیت می‌یابد وتبدیل به مشکل می شود و یکدفعه مسئولین متوجه آن می شوند. همه تقصیرها هم در حوزه ی قضا نیست. یعنی بحث اینجاست که باید متولیان امر در پیشگیری از وقوع جرم به وظایفشان عمل کنند. برای مثال در حوزه اقتصاد، متولیان این بخش اگر در حوزه بانک است اگر در حوزه ی مالیات و گمرک است اول آنجا باید پیش بینی‌های لازم را بکنند؛ نه اینکه اول دستگاه قضائی را بازخواست کنند.
** آیا توافق نامه‌ایی با وزارتخانه ها مانند وزارت اقتصاد و یا وزارتخانه های مشابه برای بحث مبارزه با مفاسد اقتصادی داشته اید؟
** نه توافقنامه به آن صورت نداریم؛ ولی بعضی از قوانین را به تصویب می رسانیم که بیشتر کارایی هایی آنها در قسمتهای دیگراست. مثلاً درهمین قانونِ مبارزه با تامین مالی تروریسم ، کارشناسان ما با کارشناسان بانک مرکزی، سازمان اقتصاد و امور دارایی و بانک ها و دستگاه امنیتی همکاری داشتند؛ در بخش های مختلف قوانینی که وضع می کنیم مربوط به مسائل وزمینه‌های مختلف است؛ مربوط به منافع اقتصادی است؛ مربوط به محیط زیست است و ما تنها جنبه کیفری و جنبه قضائی‌اش را طراحی می کنیم .
* آقای دکتر شما بیشتر از کدام بخش از فعالیت‌های شغلی‌تان لذت می برید؟
** ببینید؛ زیر ساخت یک جامعه مترقی را قانون معین می کند. قانون ممکن است در کوتاه مدت مورد توجه قرار نگیرد؛ ولی اگر قانونی را با کمترین نقص و عیب وضع کنیم وخلاء ها را پر کنیم، این کار خدمت بزرگی است که نه فقط جامعه فعلی بلکه نسل های آینده هم از آن بهره می برند. زیرا قانونی که ما وضع می کنیم، قانونی نیست که برای 10 الی 20 سال باشد.
شما وقتی به یک پرونده رسیدگی می کنید، در آن پرونده ممکن است با یک و یا دو خانواده ارتباط داشته باشید؛ ولی یک قانون وقتی تدوین می شود، مربوط به یک مملکت است. من زمانی که احساس می کنم یک قانون جامع و کامل، قانونی که جامعه را به تحقق بیشتر عدالت رهنمون کند، تدوین کرده‌ام ویا زیرساخت آن را آماده ساخته‌ام، واقعاً خستگی از تنم به درمی‌رود .
*درطراحی یک لایحه آیا از همفکری کارشناسان خارج از مجموعه معاونت هم استفاده می‌کنید؟
** از زمانیکه بنده این مسئولیت را به عهده گرفتم، سعی ام بر این است که هم از نظرات اساتید دانشگاه استفاده کنیم؛ هم از نظرات کارشناسان ادارات و سازمان های مختلف وهم از نظرات قضات مجرب و اهل علم . برای این منظور کارگروه هایی را تشکیل داده‌ایم که این کارگروه ها بعد از انجام مطالعات علمی نتیجه را از جوانب مختلف مورد بررسی و کنکاش قرار می دهند و بعد آن را تبدیل به یک پیش نویس لایحه کرده و ما این پیش نویس را به مراجع مختلف داده و در معرض افکارعمومی قرار می دهیم. همچنین این پیش‌‌نویس را به تمام دادگستری ها و مراجعی که ارتباط با داوری دارند، به تمام وکلاء و تمام دانشگاه ها می فرستیم و نظرات آنها را می گیریم. سپس جمع بندی می کنیم و سعی می کنیم قانونی که تدوین می شود، کمترین نقص را داشته باشد. یک قانون هرچند ممکن است در یک پروسه طولانی وضع شود، اما هدف ما این است که قانونی باشد که کمترین عیب و نقص را داشته باشد .
* لوایحی درحال طرح است که این لایحه ها خواه ناخواه به قانون جدید منتج می شود. با توجه به اینکه ما قانون هایی داریم که اصلاً استفاده نمی شوند، با این حال همچنان تولید قانون می کنیم. در این مورد توضیح بفرمایید.
** بعضی از قوانینی که الان تصویب می شوند، جنبه اصلاحی دارند؛ یعنی ما قوانینی از قبل داشته‌ایم که نواقص و ایرادات و یا خلاء‌هایی داشته‌اند. ما اینها را با توجه به پیشرفت هایی که در طول زمان شده است، اصلاح می‌کنیم. برخی قوانین را متناسب و به‌روز می کنیم. گاهی نیز ممکن است قانونی باشد که از ابتدا شروع شود که آن را هم تدوین می‌کنیم؛ اما در بیشتر لوایح، بسیاری از موارد جنبه اصلاحی دارند و قوانین قبلی را منسوخ می کنند تا قوانینی مطابق با شرایط روز تصویب بشود .
*بعنوان یکی از معاونین قوه قضاییه برای مخاطبان جالب است که درجریان برخی جنبه‌های عمومی زندگی شخصی شما هم قرار بگیرند. کمی از زندگی شخصیتان برایمان بگویید.
** بنده در یک خانواده متوسط در خرم آباد متولد شدم و منبع درآمدی بنده همین حقوقی است که از دستگاه قضا می گیرم. از نظر مالی نه در سطح بالاییم و نه نیازمند دیگران. من در سال 1372 متاهل شدم. فردی هستم که در دستگاه قضا، از مدارج پایین شروع کرده‌ام و به معاونت قوه رسیده‌ام. بنده از دادیاری شروع کرده‌ام و پله پله تمام مسئولیت های قضائی را تا رئیس کلی داشته ام و الان هم در این جایگاه در خدمت مردم هستم. با سابقه 30 ساله ای که دارم، در مقاطع مختلف قضایی خدمت کرده ام و در کنار اینها از سال 73 در دانشگاه تدریس را هم در کنار کارم دارم. سعی کردم هم کار تئوری داشته باشم و هم کار تجربی. احساس من این است که ما باید این دو کار را با هم تلفیق کنیم و در مرحله عمل، هم از نظر قضات و هم از نظر اساتید دانشگاه و هم از کارشناسان وزارتخانه ها در کنار هم بهره ببریم .
* اگر فرزندانتان بخواهند حقوق و یا وکالت بخوانند به آنها پیشنهاد می کنید؟
** کار قضاوت کار سختی است. کسانی که قاضی هستند، سخت ترین شغل را دارند. یعنی بیشترین محدودیت را دارند و محترمانه بگویم خانواده آنها زندانی هستند؛ بخصوص خانواده ها در استانهای کوچک بیشتر تحت فشار هستند و گمان نمی کنم خودشان هم از این شغل چندان استقبال کنند. علت هم این است که ما نمی توانیم هرجایی برویم و هرمکانی حضور پیدا کنیم؛ چه با خانواده و چه بدون خانواده .
* سختی شغل شما برای خانواده تان چیست ؟
** همانطور که عرض کردم در شغل ما خانواده‌ها نیز محدودیت دارند. بچه های ما نمی توانند مانند دیگران زندگی راحتی داشته باشند. هرجایی بروند و در هر مجلسی حضور پیدا کنند و با هرکسی دوست بشوند؛ چون بلافاصله توقع هایی ایجاد می شود که ما نمی توانیم پاسخ بدهیم و این پاسخ ندادن ها موجب کدورت می شود .
* در بین اقوام و خویشان، مراجعاتی دارید ازشما بخواهند در پرونده هایی وساطت کنید؟
** ما که پذیرفته ایم دردستگاه قضایی خدمت کنیم، اگر بخواهیم از ابتدا خوب خدمت کنیم، باید به فامیل و به دوست و به آشنا بفهمانیم که بدنبال منافع دوست و فامیل و آشنا نیستیم؛ البته این موضوع ابتدا سخت است؛ ولی بعد ازمدتی جا می افتد.
* آقای دکتر اگر اینجا تریبونی باشد که تمام دنیا صدای شما را بشنوند، در این تریبون شما چه می گویید؟
** خارج از مسائل قضائی حرفی که می خواهم به تمام دنیا بزنم، این است که آن چیزی را که برای خود می پسندیم، برای دیگران هم بپسندیم .
*از اینکه با مشغله‌های بسیاری که دارید، وقت‌تان را در اختیار ویژه‌نامه هفته قوه قضاییه و قرار دادید، سپاسگزاریم.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *