فرصت طلایی

به گزارش گروه فضای مجازی ، به نقل از روزنامه حمایت، موافقتنامه ترتیبات ترجیحی ایران و اوراسیا از ۵ آبان ۱۳۹۸ اجرایی شد. قرار است یکسال پس از اجرای این موافقتنامه، مقدمات تجارت آزاد با منطقه مذکور فراهم شود. این موافقتنامه ۸۶۲ قلم کالا را شامل می‌شود که ۳۶۰ قلم ترجیحات اعطایی ما به اوراسیا و ۵۰۲ قلم هم ترجیحات اعطایی اوراسیا به ایران است. هم‌اکنون پنج کشور روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقیزستان عضو اتحادیه اوراسیا هستند، اما این اتحادیه با بیش از ۴۰کشور و سازمان بین‌المللی برای فعالیت در چارچوب این اتحادیه اعلام آمادگی کرده است.

از طرح اولین پیشنهاد در خصوص همکاری‌های اقتصادی در میان کشور‌های حوزه اوراسیای مرکزی در سال ۱۹۹۴ تا تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیایی در سال۲۰۱۵، بیش از دو دهه می‌گذرد. طی این مدت در جهت ایجاد همگرایی اقتصادی در منطقه اوراسیای مرکزی اقدامات متفاوتی همچون تشکیل جامعه اقتصادی اوراسیایی در جهت گسترش و هماهنگی فعالیت‌های اقتصادی و نیز ایجاد اتحادیه گمرکی و فضای اقتصادی مشترک در میان کشور‌های منطقه به منظور تسهیل روابط اقتصادی صورت پذیرفته است.

اتحادیه اقتصادی اوراسیا فعالیت خود را رسما از ابتدای ژانویه سال ۲۰۱۵ میلادی آغاز کرد. ریشه نظری تکوین اتحادیه اقتصادی اوراسیا را باید در پیشنهاد «نورسلطان نظربایف» رییس‌جمهور وقت قزاقستان در سال ۲۰۱۴ درخصوص تکوین بلوک تجاری منطقه‌ای جستجو کرد. پس از طرح این پیشنهاد، در سال ۲۰۰۰ بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان جامعه اقتصادی اوراسیا را با هدف ایجاد بازار مشترک برای کشور‌های عضو به وجود آوردند که ازبکستان نیز در سال ۲۰۰۶ به آن پیوست. در سال ۲۰۰۷، ابتدا توافقاتی میان مسکو، آستانه و مینسک درخصوص ایجاد تعرفه گمرکی مشترک (ایجاد کد مشترک به جای قوانین داخلی) صورت پذیرفت و در نهایت، توافقات مذکور به امضای روسای جمهوری سه کشور رسید و بدین ترتیب، اتحادیه گمرکی در سال ۲۰۱۰ میان این سه کشور شروع به فعالیت کرد. اهداف و اولویت‌های اتحادیه گمرکی شامل حذف تعرفه‌های گمرکی داخلی کشور‌های عضو، ایجاد تعرفه‌‎های خارجی مشترک و یک بازار واحد گسترده میان روسیه، قزاستان و بلاروس اعلام شد.

ایده تأسیس فضای اقتصادی موجب گردید روسای جمهور روسیه، بلاروس و قزاقستان توافقنامه ایجاد اتحادیه اقتصادی اوراسیا را در سال ۲۰۱۴ امضا کنند که در اول ژانویه سال ۲۰۱۵ اجرایی شد. هدف این اتحادیه، ایجاد فضای واحد اقتصادی، توسعه بازار‌های مشترک و دستیابی به حرکت آزاد کالا، سرمایه، خدمات و مردم در بازار واحد کشور‌های عضو، کاهش قیمت کالا‌ها با کاهش هزینه‌های حمل و نقل مواد خام، ترویج رقابت سالم در بازار مشترک، سیاست‌های مشترک در کشاورزی، انرژی، فناوری و حمل و نقل اعلام شد.

در حوزه آسیای مرکزی، چین شریک اصلی تجاری آن است. بیشتر واردات این حوزه از چین و مقصد صادراتی کشور‌های صاحب منابع طبیعی این حوزه نیز چین است. در حوزه قفقاز و بالتیک نیز، کشور‌های این منطقه به دنبال تجارت با حوزه اتحادیه اروپا هستند. میزان تجارت کشور‌های این حوزه با اتحادیه اروپا قسمت عمده‌ای از تجارت آن‌ها را تشکیل می‌دهد؛ بنابراین می‌توان گفت عمده صادرات و واردات کشور‌های اوراسیای مرکزی با کشور‌های خارج منطقه است.

این اتحادیه حدود ۷۵۰ میلیارد دلار در سال مبادلات تجاری دارد. با توجه به بازار حدود ۱۹۰ میلیون نفری، عضویت در این اتحادیه برای مبادلات تجاری فرصت مناسبی به شمار می‌رود.

عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، نیل به سوی در هم‌تنیدگی اقتصادی را فراهم می‌کند که این در هم‌تنیدگی، علاوه بر ثمرات اقتصادی، دستاورد‌های سیاسی نیز خواهد داشت. روابط ایران با کشور‌های آسیای مرکزی و قفقاز پس از مدتی کوتاه که دوران طلایی را سپری کرد، در سالیان اخیر مطلوب نبوده است و حجم مبادلات اقتصادی کاهش یافته است. در شرایطی که کشورمان از تحریم‌های اقتصادی رنج می‌برد، ایده سوآپ نفتی و همکاری در زمینه انتقال انرژی کشور‌های این منطقه هم برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است. از سوی دیگر ایران نقش کلیدی در شاهراه‌های موجود منطقه یعنی جاده ابریشم، راه‌آهن سراسری آسیا، تراسیکا و کوریدور شمال و جنوب دارد و عضویت ایران در این اتحادیه جایگاه ترانزیتی کشورمان را تثبیت خواهد کرد.
اقتصاد ایران و کشور‌های حوزه آسیای مرکزی و قفقاز از توان هم‌تکمیلی جدی برخوردارند. اگرچه هنوز حجم مبادلات میان ایران و کشور‌های منطقه مطلوب نیست، اما ظرفیت‌های فراوانی برای رشد آن وجود دارد. با توجه به خروج آمریکا از برجام و احتمال بازگشت تحریم‌های گذشته و اعمال تحریم‌های اقتصادی جدید، ایجاد وابستگی متقابل از طریق عضویت در نهاد‌ها و اتحادیه‌های علی‌الخصوص اقتصادی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای می‌توان میزان آسیب‌پذیری اقتصادی کشور را به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش داد. با توجه به جایگاه ویژه اتحادیه اقتصادی اوراسیا در بازار نفت جهان، پیوستن ایران به این اتحادیه و ایجاد یک سوآپ نفتی مشترک با کشور‌های عضو این اتحادیه، می‌تواند در شرایط تحریمی، فروش نفت ایران را تسهیل کند.
عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، کشورمان را به بازار‌های کشو‌های عضو این اتحادیه که با اکثر آن‌ها زمینه تاریخی و فرهنگی مشترک دارد و سهم ناچیزی در بازار این کشور‌ها دارد، برساند و این موضوع به کشورمان کمک خواهد کرد که از فشار تحریم‌های اقتصادی غرب علیه خود بکاهد و از قرار گرفتن در اتحادیه‌ای که کشور روسیه در آن نقش محوری دارد، بتواند بر وزن و نفوذ منطقه‌ای خود بیافزاید.
انتخاب عقلایی پیشنهاد داده شده از سوی کشورمان برای این موافقتنامه اقدام به جایی بود. این انتخاب عقلایی از آن جهت است که تنش‌ها و شوک‌های بازار داخل ناشی از پیوستن مستقیم به اتحادیه اقتصادی اوراسیا را کنترل می‌کند و توان و مزیت‌های نسبی اقتصادی این اتحادیه برای کشورمان عیان‌تر می‌شود. در گام اول هدف ایران اجرایی کردن تفاهم‌نامه تعرفه تجارت ترجیحی است و در مراحل بعد پیوستن به این اتحادیه را دنبال می‌کند. موافقتنامه ترتیبات تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل ۸۶۲ قلم کالا است که ۵۰۲ قلم از آن ترجیحات اعطایی اوراسیا به ایران است و ۳۶۰ قلم هم ترجیحات اعطایی ایران به اتحادیه اوراسیا است. پس از یک سال اجرای موافقتنامه، مذاکرات تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اوراسیا شروع خواهد شد و دو طرف ظرف ۳ سال باید موافقتنامه تجارت آزاد را مذاکره و امضا کنند؛ و بالاخره باید گفت با اجرای موافقتنامه ترتیبات تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اوراسیا از ۵ آبان، ایران ظرف سه سال عضو اتحادیه اوراسیا می‌شود.