بیاید با زمین آشتی کنیم

به گزارش گروه فضای مجازی ، به نقل از روزنامه خراسان، مدتی است بحث بر سر «زباله» بالا گرفته است. روزی نیست که عکس و خبری درباره دفن غیراصولی، افزایش زباله‌های تولیدی، هزینه‌های دولت و شهرداری‌ها برای جمع‌آوری آن‌ها، مضرات رهاسازی و انباشت غیرکارشناسی زباله ها، نفوذ شیرابه‌های آلوده به طبیعت و منابع آب زیرزمینی، روش‌های تفکیک و بازیافت زباله، آموزش کاهش آن‌ها و... در رسانه‌ها منتشر نشود. این موضوع مختص کشور ما نیست، بلکه در تمام جهان به یک معضل اساسی پیش روی دولت‌ها و مردم تبدیل شده و زنگ خطر آن به صدا درآمده است. در کشور‌هایی مانند سوئیس، هلند، دانمارک و آلمان که پیشگامان کاهش پسماند هستند، تفکیک نکردن زباله از مبدا تخلف محسوب می‌شود و جریمه دارد. در این بین از مسئولان برای تصویب و اجرای قوانین تشویقی و تنبیهی، از رسانه‌ها برای آموزش و فرهنگ‌سازی و از مردم برای تفکیک و کاهش زباله انتظار می‌رود تا جلوی هدررفت این سرمایه‌های به ظاهر کثیف، ولی در باطن مفید را بگیرند. بد نیست بدانیم امروزه کارشناسان دیگر به ضایعات دورریز، زباله نمی‌گویند و با توجه به اهمیت آن از واژه «پسماند» استفاده می‌کنند. در این پرونده ضمن ارائه آمار و اطلاعاتی درباره تولید پسماند در زندگی، روش‌های کاهش آن را نیز به‌طور خلاصه بیان می‌کنیم. همچنین با دو نفر از پیشگامان سبک زندگی «پسماندصفر» در ایران و انگلستان گفتگو کردیم تا به‌طور ملموس با روش‌های کاهش پسماند در زندگی و محل کار آشنا شویم.

گام‌هایی ساده برای کاهش پسماند
ساده‌ترین، موثرترین و کم‌هزینه‌ترین راهکار برای کاهش میزان پسماند، تولید نکردن زباله است. این هدف از راه کاهش مصرف و استفاده نکردن از اجناس و مواد غیرضروری به‌دست می‌آید. مهم‌ترین این موارد کیسه‌های پلاستیکی، ظروف یک‌بار مصرف و مواد دارای بسته‌بندی هستند. راهکار بعدی جداسازی زباله‌های خشک و‌تر است. اما هنوز در برخی شهر‌های کشور سامانه مناسب و فراگیری برای جمع‌آوری زباله‌های تفکیک‌شده و بازیافت آن‌ها وجود ندارد. برای کاهش پسماند این موارد را به خاطر داشته باشیم:
۱- با هربار خریدکردن و جاسازی مواد خریداری‌شده در منزل، محال است حجم زیادی از بسته، پاکت و کیسه روانه سطل زباله نشود.
۲- خرید فله و همراه بردن ظرف و کیسه پارچه‌ای برای خرید و حتی نگهداری و فریزکردن مواد را فراموش نکنیم.
۳- هنگام خرید از سوپرمارکت‌ها به بسته‌بندی‌ها دقت کنیم تا به‌ترتیب فلزی، شیشه‌ای و کاغذی باشند تا از آن‌ها تا جایی که ممکن باشد استفاده دیگری کنیم و پس از آن قابل بازیافت باشند.
۴- قبل از خرید این پرسش‌ها را در ذهن مرور کنیم که: «آیا واقعا احتیاج داریم؟ آیا خودمان نمی‌توانیم تهیه‌اش کنیم؟ برای سلامتی‌مان ضرر ندارد؟ چرا فله‌اش را نخریم؟»
۵- استفاده از محصولات سلولزی (دستمال کاغذی، دستمال توالت، پوشک و...) را تا حد امکان کاهش دهیم یا حذف کنیم. تا جایی که امکان دارد از شوینده‌ها و تمیزکننده‌های طبیعی استفاده کنیم.
۶- هرگز سراغ یک‌بار مصرف‌ها نرویم و برای خوردن و آشامیدن، همیشه ظرف و لیوان همراه خود داشته باشیم.
۷- زباله‌های‌تر را ابتدا خشک کرده و سپس به‌عنوان کود کمپوست استفاده کنیم یا درون سطل‌های شهرداری بیندازیم. این مورد یکی از کلیدی‌ترین روش‌های کاهش پسماند است. به این صورت که پسماند (عموما مواد غذایی در آشپزخانه) را در سبد‌هایی ریخته، زیر آن ظرفی برای جمع‌آوری شیرابه بگذاریم و آن‌ها را در فضای باز قراردهیم.
۸- برای آپارتمان نشین‌ها که فضای محدودی دارند و حتی بالکن و امکان خشک‌کردن کامل پسماند‌های‌تر وجود ندارد و کود کمپوست نمی‌خواهند، پیشنهاد می‌شود قبل از ریختن پسماند در زباله، یک یا دو روز آن را در مجاورت هوا قرار دهند. این کار روی کابینت آشپزخانه هم قابل انجام است. با این کار شیرابه‌ای را که بعد از انباشت زباله‌ها توسط ماشین‌های حمل زباله شهرداری جاری می‌شود، تا حد زیادی کاهش می‌دهیم.

پیشگامان پسماند صفر
گفتگو با یک بانوی ایرانی که زندگی خود را صرف کاهش و بازیافت پسماند کرده است.بانوانی هستند که در کنار دغدغه مادرانه و فعالیت‌های اجتماعی‌شان، نگران سلامت زمین‌اند. گفت‌وگویی داشتیم با خانم «آیه حمداوی» اکوبلاگر و بانوی کارآفرین ساکن شیراز که در تلاش است با فرهنگ‌سازی برای کاهش زباله و سبک زندگی «پسماند صفر»، در صفحه پرطرفدار اینستاگرامش دیگران را به این هدف ترغیب کند و باری از روی شانه‌های زمین بردارد. به گفته خانم حمداوی پسماند‌های خانه را با رعایت مسائل بازیافت و خرید آگاهانه تا ۸۶ درصد کاهش داده، در حالی که عدد مناسب برای موفقیت، کاهش ۹۵درصدی است.
* «پسماند صفر» چیست؟
برخلاف تصور عموم «نه به پلاستیک» یک جنبش و چالش زودگذر و بخش کوچکی از سبک زندگی ماندگار «پسماند صفر» است. این شیوه به مینیمالیسم (ساده زیستی)، نداشتن مصرف‌گرایی و اسراف نکردن گرایش دارد، با اقتصاد مقاومتی مرتبط و به آموزه‌های دینی و اخلاقی ما بسیار نزدیک است. پسماندصفر یعنی استفاده نکردن از یک‌بارمصرف‌ها و کاهش پسماند‌های‌تر و خشک.
* اولین قدم در راه «پسماند‌صفری» شدن برای تازه‌واردها، به‌خصوص بانوان که بیشتر مدیریت امور خانه را به‌عهده دارند چیست؟
مدیریت و کاهش پسماند کار پیچیده‌ای نیست، کافی است کالا‌های پایدار را جایگزین یک‌بارمصرف‌ها کنیم. فرد باید ببیند بیشترین پسماندش از کدام بخش است. به این‌ترتیب که پسماند‌ها را در یک بازه زمانی مثلا یک هفته‌ای، نگهداری و بررسی کند. سپس کاهش را از بخشی شروع کند که بیشترین تولید زباله را دارد. بانوی خلاق در بحث پسماند‌تر آشپزخانه می‌تواند به‌جای ریختن باقی مانده غذا در زباله، آن را به غذای دیگری تبدیل کند. پسماند‌های‌تر آشپزخانه مثل پوست میوه، آشغال سبزی، غذای مانده، تفاله چای، پوست تخم‌مرغ و... را داخل سبد و در بالکن یا حیاط می‌گذاریم تا با رطوبت‌گیری و خشک‌کردن وزنش کم و به کود و کمپوست تبدیل شود. این کار باعث حذف شیرابه و کپک مضر، مصرف کمتر پلاستیک، حمل ساده، کاهش هزینه برای شهرداری، حذف بوی بد و داشتن سطل آشغالی تمیز می‌شود. شیرابه‌ها آب‌های روان، زیرزمینی و خاک را آلوده می‌کنند. پسماند خشک مانند کاغذ، پلاستیک، قوطی و... را هم می‌توانیم با خرید آگاهانه کم کنیم.
* با توجه به حضور فعال نسل جوان در عرصه‌های اجتماعی، این هدف را به چه شکل و تا چه حد می‌توان در مدارس و دانشگاه‌ها معرفی کرد و ترویج داد؟
متاسفانه در سیستم آموزشی افرادی برای یاددادن این بحث به‌صورت تخصصی آموزش ندیده‌اند. حتی در محافل محیط‌زیستی هم کمتر کسی را می‌بینید که راجع به مدیریت پسماند اطلاعات کاملی داشته باشد. مدیریت پسماند فقط در بازیافت و تفکیک خوب زباله خلاصه نمی‌شود. این در حالی است که در دنیا به‌طور متوسط فقط ۱۰ درصد پسماند‌ها بازیافت می‌شود و همچنین در ایران ۹ درصد بازیافت داریم و شیشه ۲ درصد بازیافت می‌شود. ناگفته نماند که پسماندصفر، چون یک نوع سبک زندگی است، قرار نیست همه افراد آن را برای خود انتخاب کنند. اما توجه‌داشتن به کاهش مصرف و موازی با آن، کاهش زباله، موضوعی است که از همه انتظار می‌رود. وقتی فیلم و سریالی می‌بینم به این فکر می‌کنم که ای‌کاش یک کارشناس پسماند‌صفر هم بود تا در بطن برنامه مطلبی را آموزش بدهد. ولی این که فقط از مردم بخواهیم زباله‌سازی را کاهش بدهند بدون این که اقدامی برای ساده‌سازی یا وضع قوانین بازدارنده کرده باشیم، کافی نیست. نداشتن قوانین پسماند ما را از دنیا عقب می‌اندازد.
* مصرف‌گرایی چقدر می‌تواند در پیشبرد این شیوه زندگی مضر باشد؟
فکر کردن به سرنوشت پسماند و معضلات ناشی از آن در طبیعت اصلی‌ترین انگیزه برای انتخاب این شیوه است. وقتی در این مسیر قرار می‌گیریم متوجه می‌شویم همه آن‌چه تا حالا برای‌مان جذابیت داشته و برای خرید آن زمان و هزینه صرف و ذهن‌مان را درگیر می‌کردیم، حذف می‌شوند. با این تغییرات تنها چیزی که در اولویت است میزان پسماند و سلامت کالاست و تبلیغات، کمترین اثر را روی خواسته‌های ما خواهد داشت. همیشه در خانه وسیله فراموش‌شده‌ای وجود دارد که به قابلیت‌های دیگر آن فکر نکرده‌ایم. یک «سبزگرا» وقتی به چیزی نیاز دارد، با ایجاد تغییر از آن‌چه دارد استفاده می‌کند، در غیر این‌صورت امانت می‌گیرد، بعد تاخت می‌زند، سپس دست‌دوم می‌خرد یا می‌سازد و در نهایت می‌خرد. این کار یعنی پرهیز از انباشت، پس‌انداز و قدردانی از داشته‌ها. با این کار هم به نفع محیط‌زیست و هم در جهت پاک سازی و رفع انباشتگی در خانه قدم برداشته‌ایم.
* از خرید آگاهانه گفتید، معنای دقیق آن چیست؟
یعنی با خرید هر کالا حواس‌مان به پسماندی که از خود به‌جا می‌گذارد باشد و قبل از خرید از خودمان بپرسیم: آیا این کالا برای سلامت من و محیط‌زیست مفید است؟ زیر همه بسته‌بندی‌های پلاستیکی کدهایی است که هرچه عدد بیشتر باشد بازیافت سخت‌تر و غیرممکن‌تر می‌شود. این اعداد را بررسی کنیم و کالایی را برداریم که راحت‌تر بازیافت می‌شود. وقتی ما از خرید کالا‌های غیرقابل بازیافت پرهیز کنیم، تولید‌کننده هم مجبور به قبول مسئولیت اش در قبال این نوع بسته‌بندی می‌شود. با حذف هزینه بسته‌بندی، پول کمتری می‌پردازیم و در عوض مابه التفاوت آن را برای خرید مواد مفیدتر صرف خواهیم کرد. درنتیجه بدون در نظر گرفتن نیاز خرید نمی‌کنیم و تمایل به خرید فله‌ای پیدا می‌کنیم. با خرید فله‌ای کابینت‌ها و فریزر‌ها خلوت‌تر می‌شوند، چون دقیقا همان مقداری که لازم داریم خرید می‌کنیم. خلاصه این که در این شیوه به محصولات پایدار برای جایگزینی یک‌بار مصرف‌ها احتیاج داریم که به کمک صنایع تولید می‌شود. همچنین به فروشگاه‌هایی احتیاج داریم که محصولات فله‌ای مطمئن ارائه بدهند.