تأثیر روابط روابط ترکیه و روسیه بر تحولات سوریه
در صورت اجرای طرح روسیه که مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران نیز هست، نیروهای نظامی ترکیه باید مناطق عملیات سپر فرات و عفرین را نیز به ارتش سوریه واگذار و عقب نشینی کنند و مسئله ادلب نیز حل و فصل شود.
در دهه نود میلادی و بعد از فروپاشی شوروی همکاری اقتصادی بین دو کشور ابعاد جدیدی پیدا کرد. در اوایل سال ۲۰۰۰ میلادی روابط نزدیک رجب طیب اردوغان با ولادیمیر پوتین به گسترش روابط و همکاری همه جانبه‌تری تبدیل شد.
در سال ۲۰۱۰ میلادی شورای عالی همکاری راهبردی بین آنکارا و مسکو امضاء شد. هشتمین اجلاس شورای عالی همکاری راهبردی در ۸ آوریل ۲۰۱۹ در مسکو برگزار شد.
مداخله نظامی روسیه در سوریه برای حمایت از بشار اسد، نقشه‌های ترکیه، متحد آمریکا و غرب در سوریه را برهم زد. سرنگونی هواپیمای نظامی سوخوی ۲۴ روسیه توسط ترکیه ۲۴ نوامبر ۲۰۱۵ برابر با ۳ آذر ۱۳۹۴،در نزدیکی مرزِ سوریه با ترکیه روابط دو کشور را متشنج کرد. رجب طیب اردوغان و احمد داود اوغلو بر سر صدوردستور سرنگونی هواپیمای روسیه به رقابت پرداختند. اردوغان از ناتو و آمریکا درخواست کرد که در مقابل روسیه از ترکیه حمایت کنند. اما ناتو درخواست ترکیه را نپذیرفت.
در پی ساقط شدن جنگنده روسیه، مسکو تحریم‌های سنگین یک جانبه‌ای را علیه ترکیه اعلام و واردات از ترکیه نظیر محصولات کشاورزی و خوراکی را متوقف کرد. صدور گاز روسیه به ترکیه که آنکارا بیش از ۵۰ درصد وابسته به روسیه است با مشکل مواجه شد. روسیه برنامه تور‌های گردشگری به ترکیه را نیز لغو کرد.
اما عذر خواهی اردوغان از پوتین باعث شد که در نیمه دوم سال ۲۰۱۶ روابط اقتصادی، تجاری و گردشگری بین دو کشور بار دیگر رونق بگیرد. علاوه بر آن قرارداد «جریان ترک گاز طبیعی» و قرارداد احداث نیروگاه هسته‌ای روسیه در ترکیه امضاء شد. علاوه بر آن قرارداد خرید سامانه پدافند موشکی اس ۴۰۰ امضاء و به ترکیه تحویل داده شد. خرید اس ۴۰۰ با مخالفت و تهدیدات آمریکا روبرو شد.
در سال ۲۰۱۷ میلادی ۴.۷ میلیون روس و در سال ۲۰۱۸ میلادی ۵.۹ میلیون روس به ترکیه سفر کردند. حجم صادرات ترکیه به روسیه در سال ۲۰۱۷ میلادی ۲.۷۳۵ میلیارد دلار و حجم واردات ترکیه از روسیه ۱۹.۵۱۴ میلیارد دلار است. حجم صادرات ترکیه به روسیه در سال ۲۰۱۸ میلادی ۳.۴۰۱ میلیارد دلار و حجم واردات ترکیه از روسیه ۲۲.۳۰۶ میلیارد دلار است.
در روسیه یک هزارو ۵۰۰ شرکت ترکیه با سرمایه گذاری ۱۰ میلیارد دلار فعالیت می‌کنند. شرکت‌های پیمانکاری ترکیه در روسیه ۲هزار طرح به مبلغ ۶۰ میلیارد دلار را اجراء کرده اند. شرکت‌های روسیه نیز در ترکیه فعال هستند.
روسیه در طرح احداث نیروگاه هسته‌ای واقع در منطقه آق قویو مرسین ترکیه تاکنون ۱۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده است. بودجه تعیین شده برای احداث نیروگاه هسته‌ای بیش از بیست میلیارد دلار است. از نظر ترکیه و روسیه طرح «جریان ترک گاز طبیعی» و قرارداد احداث نیروگاه هسته‌ای از اهمیت راهبردی برخوردار است.
ترکیه سیاست‌های روسیه در شبه جزیره کریمه، اوکراین، گرجستان را تایید نمی‌کند و با مسکو اختلاف نظر دارد. اما درباره پیشگیری استقرار دائمی کشتی‌های جنگی آمریکا و ناتو به دریای سیاه مسکو و آنکارا به توافق دست یافته اند.
البته اردوغان هنگام آغاز تنش با روسیه گفته بود که آمریکا و ناتو باید در دریای سیاه مستقر شده و دریای سیاه را از انحصار ناوگان دریایی روسیه نجات دهند. ترکیه با حفظ موقعیت خود در ناتو و ادامه همکاری با آمریکا، تلاش می‌کند که در طرح «سازمان همکاری منطقه اوراسیا» نیز شرکت کند.
در دیدار ۳۰ مهر اردوغان با پوتین در سوچی برافزایش همکاری تجاری تا ۱۰۰ میلیارد دلار، همکاری دربخش صنایع دفاعی ترکیه و روسیه، بکار گیری روبل و لیر ترک در مراودات تجاری و اقتصادی دو کشورتاکید شد.
همکاری تجاری و اقتصادی ترکیه با روسیه، در روند ایفاء نقش این دو کشور در بحران سوریه و حل آن نقش اساسی دارد. ترکیه در عملیات سپر فرات و شاخه زیتون موافقت روسیه را بدست آورد. زیرا بدون مجوز روسیه نمی‌توانست وارد حریم هوایی شمال سوریه در غرب فرات شود و یا نیروی زمینی خود را وارد این مناطق کند.
ترکیه برای اجرای طرح عملیات چشمه‌های صلح با آمریکا قرارداد ۱۳ ماده‌ای را امضاء کرد. اردوغان رئیس جمهور ترکیه ۳۰ مهر برای مذاکره با پوتین رئیس جمهور روسیه درباره تعیین سرنوشت مناطق عین العرب/ کوبانی واقع در بین تل ابیض تا جرابلس؛ منطقه بین راس العین تا مرز‌های شمال عراق متشکل از حسکه، قمیشلی، جزیره و مالکیه واقع در شرق فرات؛ منطقه منبج واقع در غرب فرات و پاکسازی این مناطق از نیروهای شبه نظامی یگان‌های مدافع خلق و نیروهای دموکراتیک سوری به سوچی روسیه سفر کرد.
طبق توافق ترکیه و آمریکا نیروهای شبه نظامی یگان‌های مدافع خلق و نیروهای دموکراتیک سوری باید زیر اتوبان M۴ منتقل شوند. بعد از اعلام خروج بخشی از نیروهای نظامی آمریکا در شمال شرق و شرق سوریه، نیروهای نظامی ارتش سوریه به فرماندهی بشار اسد رئیس جمهور سوریه به منطقه منبج، عین العرب، رقه، عین عیسی، حسکه، قمیشلی وارد شدند.
در نتیجه جبهه‌ای برای پیشگیری از اتصال منطقه جرابلس به عین العرب؛ اتصال راس العین به قمیشلی توسط ارتش ترکیه و گروه تروریستی سلفی جیش الوطنی به‌وجود آمد. علاوه بر آن پیشروی ارتش ترکیه و جیش الوطنی به مناطق جنوبی‌تر نیز متوقف شد. البته اردوغان تهدید کرده بود که اگر ارتش سوریه با یگان‌های مدافع خلق متحد شود و در مناطق مرزی سوریه با ترکیه مستقر گردد، با مقابله ارتش ترکیه و جیش الوطنی روبرو خواهد شد.
اردوغان اعلام کرده بود که با پوتین درباره عقب نشینی «پ ک ک نیروهای دموکراتیک سوری و یگان‌های مدافع خلق PKK/YPG» از مناطق تحت کنترل ارتش سوریه تحت امر بشار اسد گفت‌وگو خواهد کرد.
اردوغان اعلام کرده است که در این مناطق ۱۲ پایگاه نظامی نظارتی و امنیتی ایجاد خواهد کرد. اما روسیه تاکید کرده است که باید قرارداد آدانا و قرارداد ۲۱ دسامبر ۲۰۱۰ میلادی که مکمل قرارداد آدانا در راستای گسترش همکاری دولت ترکیه و سوریه برای مبارزه با تروریسم است، اجرا شود و ارتش‌های دو کشور به مناطق مرزی باز گردند.
در صورت اجرای طرح روسیه که مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران نیز هست، نیروهای نظامی ترکیه باید مناطق عملیات سپر فرات و عفرین را نیز به ارتش سوریه واگذار و عقب نشینی کند و مسئله ادلب نیز حل و فصل شود.
در پی مذاکرات اردوغان و پوتین توافقنامه ۱۰ ماده‌ای امضاء شد:
۱-طرفین بر حفظ تمانیت ارضی و وحدت سیاسی سوریه و همچنین حفظ امنیت ملی ترکیه تاکید کردند.
۲- روسیه و ترکیه با هر نوع تروریسم و تروریسم جدایی طلب مبارزه خواهند کرد.
۳- موقعیت ترکیه در منطقه بین تل ابیض و راس العین به طول ۱۲۰ کیلومتر و عمق ۳۲ کیلومتر حفظ خواهد شد. یعنی اشغال ارتش ترکیه و شبه نظامیان جیش الوطنی وابسته به ارتش و میت ترکیه در این منطقه ادامه خواهد داشت.
۴-روسیه و ترکیه بر حفظ قرارداد آستانه تاکید می‌کنند. روسیه اجرای توافق نامه آستانه را تسهیل خواهد کرد.
۵-از روز اول ماه آبان/ ۲۳ اکتبر ۲۰۱۹ میلادی پلیس نظامی روسیه و یگان‌های امنیت مرزی به استثنای «منطقه عملیاتی چشمه صلح ارتش ترکیه» در مناطق مرزی مشترک سوریه با ترکیه؛ عناصر یگان‌های مدافع خلق YPG با سلاح‌های خود به زیر خطر منطقه امن به عمق ۳۰ کیلومتر عقب نشینی خواهند کرد. روند عقب نشینی باید در ۱۵۰ ساعت تمام شود. نیروهای نظامی ترکیه و روسیه گشت مشترک خود را در مناطق غرب و شرق «منطقه عملیاتی چشمه صلح / منطقه بین تل ابیض و راس العین» به عرض ده کیلومتر انجام خواهند داد.
۶- عناصر یگان‌های مدافع خلق با سلاح‌های خود از منطقه منبج و تل رفعت خارج خواهند شد.
۷-روسیه و ترکیه با عملیات نفوذی گروه‌های تروریستی مقابله خواهند کرد.
۸- حق بازگشت داوطلبانه پناهندگان به این مناطق تسهیل خواهد شد.
۹- روسیه و ترکیه کمیته هماهنگی و نظارت بر اجرای توافق نامه و کنترل امور تشکیل خواهند داد.
۱۰-روسیه و ترکیه در چارچوب آستانه برای حل سیاسی بحران سوریه اقدام خواهند کرد و کمیته تدوین قانون اساسی جدید سوریه فعالیت خود را در سی اکتبر آغاز خواهد کرد.
رجب طیب اردوغان تلاش می‌کرد که منطقه امن در شمال شرق فرات سوریه به طول ۴۴۴ کیلومتر و عمق ۴۰ کیلو متر را ایجاد و مسئولیت حفط امنیت آنرا به ارتش ترکیه و ارتش ملی سوریه/ جیش الوطنی واگذار کند.
اما توافق نامه ۱۳ ماده‌ای ترکیه و آمریکا و توافق نامه ۱۰ ماده‌ای ترکیه و روسیه از اجرای طرح اردوغان پیشگیری کرده است. مواضع ارتش سوریه به رهبری بشار اسد در این مناطق تقویت شده است. بشار اسد نیز اعلام کرده است که ادلب را نیز از اشغال گروه‌های تروریستی سلفی، وهابی و تکفیری تحت حمایت ترکیه پاکسازی خواهد کرد.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *