رشد قابل توجه تولید کتاب کودک و نوجوان پس از انقلاب اسلامی ایران/کم‌کاری در حوزه تولید کتاب طنز برای کودک

مهناز فتاحی نویسنده کتاب «قلب کوچک سپهر» در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگی پیرامون مقوله کتاب سازی به عنوان یک معضل در عرصه ادبیات گفت: برخی کتاب‌ها که برای قشر کودکان و نوجوانان به رشته تحریر در می‌آید از استاندارد‌های لازم برخوردار نیستند، آن‌ها به لحاظ روانشناسی، ساختار داستان، محتوای هنری و یا ساختار‌های ادبی قابل پذیرش نیستند، این کتب‌ عموماً آسیب‌ زننده برای قشر کودکان و نوجوانان هستند، لذا باید در تولید این گونه کتاب‌ها بررسی بیشتری انجام داد.

***رشد آثار در حوزه ادبیات کودک و نوجوان پس از انقلاب اسلامی چشم‌گیره بوده است

نویسنده کتاب «باغ مادربزرگ» به مقایسه تولید کتاب کودک و نوجوان، پیش و پس از انقلاب اسلامی ایران پرداخت و بیان کرد: پیش از انقلاب اسلامی ایران آثار کودک در حوزه ادبیات مختص کودکان نبود و این قشر مجبور بودند که به دلیل عدم رعایت اخلاقی در آثار تنها بخشی از هر کتاب‌ را بخوانند، به همین خاطر نیاز به کتاب برای گروه سنی کودکان و نوجوانان بسیار واضح بود.

فتاحی در همین راستا ادامه داد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تولید کتاب‌ برای کودکان و نوجوانان رشد قابل توجهی  به خود گرفت و اکنون می‌توان گفت توانسته‌ایم کتاب‌های خوبی در حوزه کودکان و نوجوانان و برای این قشر داشته باشیم، آمار نشان می‌دهد از نظر کمی تولید کتاب رو به افزایش است، اما از نظر کیفی نیز باید تلاش‌های بیشتری را در پیش بگیریم به عبارت دیگر تا رسیدن به نقطه مطلوب و استانداردهای لازم فاصله داریم. 

 

این نویسنده به افزایش تعداد کتاب‌های تالیفی اشاره و ابراز کرد: متأسفانه کتاب‌های ترجمه‌ای در حوزه کودک و نوجوان افزایش قابل توجهی داشته، این کتاب‌ها به لحاظ ظاهری محتوا و حتی برخی مواقع در پرداخت هنری از جایگاه مناسبی برخوردار نیستند اما برخی از این آثار تالیفی توانسته‌اند کودکان را به خود جذب کنند. سال گذشته که به نمایشگاه‌ کتاب رفته بودم متوجه بچه‌هایی شدم که جلوی یکی از غرفه‌ها صف کشیده بودند، وقتی از آن‌ها دلیل این علاقه و شوق برای خریدن کتاب مطلوب خودشان را پرسیدم متوجه شدم که عناصر خاصی در جذب این کودکان دخیل است.

***علت استقبال کودک و نوجوان از برخی آثار تالیفی چیست؟

فتاحی دلایل علاقه‌مندی کودکان را به برخی کتاب‌های ترجمه‌ای مورد بررسی قرار داد و ابراز کرد: ما کتاب‌های تالیفی فراوانی را در حوزه کودک و نوجوان داریم، اما اینکه کودکان تنها به یک کتاب ترجمه‌ای علاقه‌مند می‌شوند دلایل خاصی دارد، در برخی موارد دیده می‌شود که کودکان جذب کتاب‌هایی می‌شوند که هم سن و سال‌هایشان به آنان معرفی کرده‌اند، یعنی تبلیغات توسط خود کودکان انجام شده، همین تبلیغ کودکانه موجب می‌شود که جذابیت بیشتری برای سایر هم سن و سال‌ها بوجود بیاید و یک کتاب پر رونق‌تر نسبت به سایر کتاب‌ها به نظر برسند.

نویسنده کتاب «قلب کوچک سپهر» در همین راستا تاکید کرد: در نتیجه نیاز است تا علایق کودکان و نوجوانان را بررسی کرده و سپس به نگارش کتاب بپردازیم و در عین‌ حال مسائل تربیتی و اصول هنری را همواره مدنظر قرار دهیم تا بتوانیم  در راستای اهداف و برنامه‌های ایده‌آل قدم برداریم.

فتاحی پیرامون دلایل عدم علاقه برخی نوجوانان به کتاب‌های تالیفی ابراز کرد: بررسی‌ها نشان داده است که نوجوانان به ژانر‌های وحشت علاقه ویژه‌ای دارند و برخی از آنان نیز به کتاب‌هایی که به موضوع عشق پرداخته توجه خاصی نشان می‌دهند، البته برخی از این موضوعات در خط قرمز‌ها قرار می‌گیرد ولی می‌توانیم به نحوی که مطابق با چهارچوب و ارزش‌های قانونی جامعه و فرهنگ ایرانی اسلامی ما است به علایق این قشر مهم جامعه پاسخ دهیم.

***به دغدغه‎های قشر کودک و نوجوان اهمیت دهیم

نویسنده کتاب «فرنگیس» ابراز کرد: می‌توانیم با مطالعه دقیق و با توجه به اصول و ضوابط، همچنین دغدغه‌های اخلاقی و ارزشی نوجوانان نیازهای آنان را برآورده کنیم، این کار باعث می‌شود تا نوجوانان به سمت و سوی کتاب‌های غیر اخلاقی و یا کتاب‌هایی که با فرهنگ ایرانی اسلامی ما همخوانی ندارد حرکت نکنند.

نویسنده کتاب «باغ مادربزرگ» اصول مهم در نگارش و تولید کتاب را بسیار تاثیر گذار در جذب مخاطب دانست و تصریح کرد: اصول مهم نگارش و تولید کتاب کودکان و نوجوانان در توجه به جذابیت تصاویر و بخش‌های هنری آن است که کودکان را بیشتر به خود جذب کند، پرداختن به جنبه‌های هنری ازجمله مهم‌ترین بخش‌هایی است که در تولید یک کتاب نقش بسزایی دارد.

***نقش والدین در انتخاب کتاب برای کودکان 

فتاحی به نقش والدین در انتخاب کتاب برای گروه سنی الف اشاره و تصریح کرد: والدین تا یک زمانی می‌توانند کتاب برای کودکان خود انتخاب کنند اما پس از آن کودکان خود دست به انتخاب می‌زنند و نقش پدر و مادر در این برهه بسیار کم رنگ می‌شود، از سوی دیگر کودکان در دوره سنی خاصی تأثیر دوستان و همسالان بر آنان بیشتر می‌شود، در این دوران آنان به تبعیت از همسالان خود می‌پردازند لذا همسالان نقشی مؤثری در انتخاب کتاب برای هر کودک دارند.

 

وی کمبود کتاب‌های طنز در گروه سنی الف و نوجوانان را یکی از معضلات نشر کتاب دانست و بیان کرد: در حوزه کتاب‌های طنز برای گروه سنی کودکان و نوجوانان دچار خلأ‌های بزرگی هستیم ما نتوانستیم آن طور که باید و شاید در حوزه ادبیات طنز به تولید کتاب بپردازیم، این در حالی است که کودکان به کتاب‌های طنز علاقه ویژه‌ای دارند.


فتاحی به ضرورت توجه نویسندگان آثار طنز و تخیلی پرداخت و افزود: ورود به دنیای واقعی کودکان برای برخی از نویسندگان بسیار سخت و ترسناک به نظر می‌رسد این در حالی است که تلاش می‌کنیم تا همه جوانب و ابعاد پرداخت به تولید کتاب برای کودک و نوجوان را در نظر بگیریم، اگر بتوانیم به نقد کودکان توجه کنیم و دنیا را از نگاه و زاویه جذابیت‌های کودکان بنگریم می‌توانیم در نگارش و جذب مخاطب کودک و نوجوان تاثیر گذار باشیم، اگر حرف‌ها و دغدغه‌های کودکان در کتاب‌ها منعکس شود قطعاً برای آنها جذابیت‌های ویژه‌ای پیدا می‌کند و مخاطبان که همان کودکان هستند از این کار استقبال بسیاری می‌کنند.

*** اهمیت تبلیغ از سوی خود نویسندگان

وی به تبلیغ کتاب به کمک خود نویسندگان اشاره و خاطرنشان کرد: این اتفاق که خودم کتاب‌هایم را به برخی کودکان هدیه بدهم بار‌ها اتفاق افتاده، همین امر سبب شده تا شاهد استقبال چشم گیر کودکان از کتاب‌هایم باشم و با این سوال از سوی کودکان مواجه شوم که چرا برای ما دیگر از کتاب‌های خودتان نمی‌آورید، این تجربه به من آموخت که اقبال عمومی زمانی شامل حال کتاب‌ها می‌شود که خود نویسنده نیز در تبلیغ آثارش مشارکت داشته باشد همین امر سبب شده تا علاقه‌مند شوم که به فضای مجازی توجه بیشتری کنم.