شش دلیل اصلی حضور کم‌رنگ مردم در "انتخابات" روز گذشته افغانستان

تقلب و مشکلات تخنیکی در چند انتخابات گذشته

بی‌حرمتی به رای مردم در چند انتخابات گذشته، روی میزان حضور مردم در انتخابات دیروز تاثیرگذار بود. مردم از انتخابات سال ۲۰۰۴ تا انتخابات پارلمانی سال گذشته، حضور نسبتاً پررنگی داشتند. آن‌ها هر دوره صدها تهدید را به جان خریدند و به پای صندوق‌های رای رفتند. از سال ۲۰۰۴ که نخستین انتخابات در افغانستان برگزار شد تا اکنون، هیچ انتخاباتی بدون دردسر و بی‌تقلب در کشور برگزار نشده است. اما در این میان، جنجالی‌ترین انتخابات پس از انتخابات ریاست جمهوری دوره پیشین، انتخابات پارلمانی ۱۳۹۷ و اعلام نتایج این انتخابات بود که تا شش ماه به طول انجامید. در آن انتخابات شماری از کسانی که رای گرفتند، به پارلمان راه پیدا نکردند و به جای آن کسان دیگری با حمایت‌های سیاسی و یا اقتصادی وارد پارلمان شدند.

نتیجه انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ نیز مردم را دل‌سرد کرده بود. پس از ماه‌ها زد‌و‌بند، برآیند آن انتخابات حکومتی بود با دو رهبر؛ رهبرانی که افغانستان را نتوانستند به مسیر درست آن سوق دهند. در زمان ماموریت رهبران حکومت وحدت ملی، ۵۰ تا ۶۰ هزار سرباز و هزاران شهروند کشته شدند.

مشکلات تخنیکی نیز هربار از مشکلات جدی انتخابات بود. شماری از مردم در ابتدا احتمالاً صبر کردند تا خبرهایی از بهبود روند رای‌گیری بشنوند، اما خبرهایی که از افزایش مشکلات تخنیکی به ویژه مشکلات دستگاه‌های بایومتریک و نبود اسامی مردم در فهرست رای‌دهی منشتر شد. این خبرها، شمار زیادی را از رفتن به پای صندوق‌های رای منصرف ساخت.

واکنش آگاهانه؛ بی‌باوری به سیاسیون

مردم افغانستان هربار به امید بهتر شدن روند رای‌گیری به پای صندوق‌های رای رفتند؛ آن‌ها این‌بار ظاهراً ناامید شده بودند. مردم با حضور کم‌رنگ خود در انتخابات دیروز، اوج ناامیدی خود از رهبران سیاسی کشور را به نمایش گذاشتند.

حضور کم‌رنگ مردم در پای صندوق‌های رایف پیام‌های واضحی به دولت‌مردان و رهبران سیاسی داشت. آن‌ها به وضوح بیان کردند که دیگر حاضر نیستند دست‌مایه بازی‌های سیاسی سیاسیون قرار گیرند. مردم بی‌تردید به دموکراسی باور دارند، این باورمندی را مردم در چندین انتخابات قبلی به نمایش گذاشتند.

مردم به نوعی با این حضور کم‌رنگ به رهبران سیاسی، «نه» گفتند. اگر حضور در خوش‌بینانه‌ترین حالت به دو میلیون نفر برسد، بازهم مشروعیت این انتخابات زیر سوال رفته است. در این انتخابات بیش از ۹.۵ میلیون نفر ثبت نام کرده بودند.

سیاسیون در کارزرارهای انتخاباتی نتوانستند برنامه‌های موثری را به جمعیت ۹.۵ میلیون نفری رای‌دهنده ارایه دهند. بیش‌تر کارزارها به ‌جای ارایه برنامه‌های مثمر امنیتی و اقتصادی، به حملات شخصی خلاصه شد. نامزدان نتوانستند در این انتخابات نظر مردم را جلب کنند. این نشان می‌دهد که محبوبیت سیاسیون کشور نزد مردم به شدت کاهش یافته است.

وعده های دروغین قبلی

در گذشته، سیاسیون کشور وعده‌های گوناگونی در جریان کارزارهای انتخاباتی به مردم دادند؛ وعده‌هایی که تقریباً اکثریت مطلقش عملی نشد. رهبران حکومت وحدت ملی که بی‌تردید در همین انتخابات نیز پیش‌تازان این روند هستند، وعده‌های زیادی به مردم داده بودند، اما به وعده‌ها عمل نکردند. پروژه تاپی، تامین امنیت، رشد اقتصادی، حکومت‌داری خوب، مبارزه با فساد، کاریابی و ده‌ها وعده دیگر از سوی آن‌ها داده شده بود، ولی هیچ‌یک از این وعده‌ها عملی نشد.

بی‌برنامه‌گی نامزدان مردم را بیش از گذشته به انتخابات، به حکومت‌داری و به آینده‌ی پرثمر بی‌باور ساخت. مسوولیت بخش بزرگی از حضور کم‌رنگ مردم در انتخابات، به دوش سیاست‌مدارانی است که در گذشته وعده‌هایی به مردم دادند اما به این وعده‌ها عمل نکردند.

مشکلات امنیتی

انتخابات ریاست جمهوری در حالی برگزار شد که در ۳۴ ولایت افغانستان جنگ در جریان بود. طالبان نزدیک به نیمی از مناطق را زیر نفوذ خود داشتند. شهر‌های بزرگ با تهدیدهای امنیتی از جمله حملات انتحاری روبه‌رو بود.

طالبان مردم را پیش از انتخابات تهدید کردند. هرچند خشونت‌ها نسبت به دور گذشته و انتخابات پارلمانی کم‌تر بود، اما به بی‌تردید تهدید طالبان نیز بر حضور مردم تاثیرگذار بوده است.

این تهدید در سطح ولسوالی‌ها، گسترده‌تر بوده است. مشارکت در سطح ولسوالی‌ها به پیمانه بی‌سابقه‌ای پایین گزارش شده است.

عدم برگزاری هم‌زمان انتخابات شوراهای ولایتی و ریاست‌جمهوری

یکی از مواردی که بر حضور مردم تاثیر منفی گذاشت، عدم برگزاری انتخابات شوراهای ولایتی در کنار انتخابات ریاست جمهوری بود. این نخستین باری بود که از سال ۲۰۱۴ به این طرف انتخابات ریاست جمهوری بدون صندوق‌های انتخابات شوراهای ولایتی، برگزار شد.

در دروه‌های قبلی، هزاران نامزد شورای ولایتی، هواداران خود را کوچه‌به‌کوچه و روستا‌به‌روستا به رای‌دهی در انتخابات تشویق می‌کردند. باور شخصی من این است که هیچ ‌یک از موارد ذکر شده به اندازه این موضوع در انتخابات روز گذشته تاثیرگذار نبود.

نامزدان شوراهای ولایتی مردم را بیش‌تر تشویق می‌کردند، خانواده‌ها و اقوام همین نامزدان نیز در افزایش حضور به پای صندوق‌های رای تاثیرگذار بودند.

مشکل استکیرها

هر چند استفاده از استیکرها و بیومتریک برای جلوگیری از تقلب در انتخابات، برنامه‌ریزی شد، اما بی‌تردید یکی از جدی‌ترین مواردی که تاثیر منفی بر حضور مردم در انتخابات روز گذشته گذاشت، همین مورد بود. صدها هزار نفر به دلیل مسافرت از یک محل به محل دیگر، مسافرت از یک قریه به قریه دیگر، از یک شهر به شهر دیگر و در نهایت از یک ولایت به ولایت دیگر، نتوانستند رای بدهند. چنان‌چه نگارنده این متن نیز به دلیل این‌که استیکر تذکره‌اش در هرات ثبت شده، نتوانست در کابل رای بدهد. این روند، هزاران نفر را از حق طبیعی آنان محروم ساخت.

مردم حق دارند در انتخابات شرکت کنند. انتخابات ریاست جمهوری، انتخابات محلی برای تعیین اعضای شوراهای ولسوالی یا ولایتی و یا اعضای مجلس نماینده‌گان نیست، مردم در هر جای این کشور که باشند باید حق داشته باشند تا رییس‌ جمهور خود را انتخاب کنند؛ اما استیکرها، جلو رای صدها هزار نفر را گرفت.