هنوز هم کسی به ۱۱۸ زنگ می‌زند؟
راه ۶۰ ساله شبکه اطلاعات تلفنی
این شبکه در سال ۱۳۳۷ با نام اطلاعات تلفنی ۰۸ راه اندازی شد و در سال ۱۳۵۴ به نام و شماره فعلی اش یعنی ۱۱۸ تغییرنام داد.
نحوه کار شبکه اطلاعات تلفنی در این ۶۰ سال، ۴ بار دستخوش تغییر شد. در ابتدای کار این شبکه، ثبت اطلاعات به صورت سنتی و از طریق لیست بود و در سال ۱۳۳۷ به سیستم گردونه تغییر پیدا کرد که مخزن آن تنها ظرفیت ۵۰هزار شماره تلفن را داشت و از طرفی به روز کردن این اطلاعات هم چیزی حدود یک ماه طول می‌کشید؛ علاوه بر اینها، این روش بسیار کند بود و باعث طولانی شدن زمان انتظار مخاطبان می‌شد؛ در نتیجه در سال ۱۳۵۴ با افزایش خطوط تلفن، نیازی برای افزایش سرعت خدمات رسانی این مرکز به وجود آمد که باعث شد سیستم کار این شبکه به میکروفیلم تغییر پیدا کند.
گسترش تعداد مخاطبین در طول سالیان و نیاز به بیش از پیش سریعتر شدن خدمات رسانی، دوباره دلیل تغییر سیستم در ۱۱۸ شد. این بار سیستم میکروفیلم جای خودش را به سیستم کامپیوتری داد که از سال ۱۳۷۱ تا به حال پابرجاست. تغییری که اپراتور‌های ۱۱۸ درباره آن گفتند: روزی که اینجا مجهز به رایانه شد ما از خوشحالی در پوست خود نمی‌گنجیدیم؛ چرا که در واقع تسهیلات خیلی زیادی برای ما ایجاد می‌کرد، غافل از این که افزایش تجهیزات همان و افزایش ارباب رجوع‌مان نیز همان!
واگذاری مخابرات به پیمانکار خصوصی دومین تغییری بود که در سال ۱۳۷۱ برای این شبکه افتاد و اکنون ۹۰ درصد این سامانه خصوصی است.
در حال حاضر هم این شبکه با ۳۲۰۰ نیرو و به گفته مدیران روابط عمومی مخابرات، بدون هیچ تعدیلی در سال‌های اخیر همچنان به کاری که ۶۰ سال پیش آن را شروع کرد، ادامه می‌دهد و طبق آخرین نظرسنجی‌هایی که در ابتدای سال ۹۷ توسط این سامانه انجام شده، بین ۸۵ تا ۹۰ درصد مردم از عملکرد ۱۱۸ رضایت دارند.
بالاخره ۱۱۸ رایگان است یا نه؟
در حالیکه این سامانه برای مدت‌ها برای تماس گیرندگان رایگان بود، اردیبهشت سال ۹۴، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، طی مصوبه‌ای ابلاغ کرد که از این پس تماس با کد‌های سه رقمی غیراضطراری مشمول هزینه برای تماس گیرنده خواهد بود و چنانچه فرد با شماره تلفن ثابت با کد‌های خدماتی تماس گرفته باشد به اندازه تماس درون شهری و در صورتی که از تلفن همراه با این شماره‌ها تماس گرفته باشد معادل هزینه تماس همراه با ثابت ملزم به پرداخت هزینه می‌شود و شرکت مخابرات ایران موظف خواهد بود که برای این تماس‌ها، هزینه‌های اعلام شده را در قبض مشترکان اعمال و محاسبه کند.
داوود زارعیان، سخنگوی شرکت مخابرات در آن وقت، گفته بود: در میان کد‌های خدماتی اورژانس، ۱۱۰ و ۱۱۸ بیشترین میزان تماس دریافتی را دارند. حال در میان این سه شماره، دو شماره اول با توجه به این که جزو کد‌های اضطراری به شمار می‌روند همچنان برای تماس گیرندگان رایگان خواهد بود، اما تماس با ۱۱۸ از این پس مشمول هزینه می‌شود که البته با توجه به مدت زمان کوتاه مکالمه با این کدها، به طور طبیعی هزینه چندانی بابت این تماس‌ها ایجاد نمی‌شود.
زارعیان همچنین متذکر شده بود: در میان سه کد اشاره شده ۱۱۸ به دلیل ماهیتی که دارد حجم بالاتری از تماس‌های دریافتی را تجربه می‌کند و از این پس مشترکان جهت این تماس‌ها ملزم به پرداخت هزینه خواهند شد. محمدرضا بیدخام، مدیرعامل روابط عمومی مخابرات در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «برای ثبت مشاغل هزینه دریافت می‌شود؛ یعنی از کسی که بخواهد ثبت مشاغل انجام بدهد، بعد از ارائه مدارک و ثبت شماره آنها در سامانه، ماهیانه ۳ هزار تومان اخذ می‌شود؛ اما خدمات ۱۱۸ همچنان رایگان است و ما هیچ هزینه‌ای را از مشتریان عزیز اخذ نمی‌کنیم.».
اما با وجود این، اگر با تلفن همراه اعتباری خود ۱۱۸ را شماره گیری کنید و قبل و بعد از تماس موجودی خود را بگیرید، متوجه می‌شوید که مبلغی از اعتبارتان کم شده است؛ اما بیدخام در پاسخ به این موضوع می‌گوید: کلیه تماس‌ها با ۱۱۸ از خط تلفن ثابت رایگان است.
اینترنت، تا چه حد عملکرد ۱۱۸ را تحت تاثیر قرار داده است؟
حدود ده سال قبل ۱۱۸ روزانه چیزی بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تماس دریافت می‌کرد که بیش از نیمی از این تعداد، تماس موفق بود و در حالیکه انتظار می‌رود این تعداد کاهش یافته باشد، جالب است بدانید که تعداد این تماس‌ها در حال حاضر بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تماس در روز است. چیزی که روابط عمومی مخابرات دلیل آن را افزایش تعداد خطوط تلفن از ۲۰ میلیون خط به ۳۰ میلیون می‌داند.
بیدخام، با اشاره به این موضوع می‌گوید: ما در سال حدود ۴۰۰ میلیون تماس موفق در کشور داریم که روزانه چیزی بین ۸۰۰ هزار نفر تا یک میلیون و دویست هزار نفر است؛ البته این آمار در روز‌های تعطیل و غیرتعطیل متفاوت است، اما در سال‌های اخیر با توجه به اینکه شبکه‌های اجتماعی افزایش پیدا کرده اند و سازمان‌ها برای ثبت شماره از نرم افزار‌های اینترنتی و سایت‌ها استفاده می‌کنند، میزان تماس با ۱۱۸ تا حدود پنج یا شش درصد کاهش پیدا کرده است.
حرکت همگام با پیشرفت تکنولوژی و سریعتر شدن انجام کار‌ها مهم‌ترین عاملی است که باعث شده فضای اینترنت پر از سایت‌هایی باشد که شماره تلفن‌ها را در اختیار کاربران قرار می‌دهند یا با جمع آوری اطلاعات تلفنی، آن را به در بستر اینترنت یا اپلیکشن عرضه می‌کنند. در همین خصوص، مدیر روابط عمومی مخابرات با اشاره به اینکه در این راستا کار‌های مختلفی انجام می‌شود که یکی از آنها، راه اندازی یک سامانه اینترنتی برای ۱۱۸ است، می‌گوید: ما در حال حاضر مشغول کار کردن روی مقدمات اجرایی و بحث فنی هستیم و سعی‌مان بر این است که این سامانه سریعتر راه اندازی شود، اما نمی‌توان زمان دقیقی برای آن مشخص کرد.