نشست امروز وزرای خارجه ایران و ۱+۴ در نیویورک؛ تشریفات یا ابتکار جدید؟

گروه سیاسی ؛ امروز چهارشنبه سوم مهر، در حاشیه هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، وزرای خارجه ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) به همراه فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، سومین نشست کمیسیون مشترک برجامِ بدون آمریکا را در سطح وزراء برگزار می‌کنند.

این نشست، از آن جهت حائز اهمیت است که نخستین نشست وزرای خارجه ایران و ۱+۴، پس از برداشتن گام‌های کاهش تعهدات برجامی ایران در واکنش به نقض برجام از سوی آمریکا و اروپاست.

بیانیه اتهام‌زنانه و زیاده‌خواهانه اروپایی‌ها
برگزاری این نشست در شرایطی است که دوشنبه شب (اول‌مهر) تروئیکای اروپایی (فرانسه،انگلیس و آلمان) طی بیانیه‌ای زیاده‌خواهانه ضمن ایراد اتهامات بی‌اساس به ایران پیرامون حمله به آرامکوی عربستان، اعلام کردند: وقت گسترش برجام و اضافه کردن اقتدار منطقه‌ای و موشکی ایران به توافق جامع هسته‌ای است.

انتقاد روحانی از تروئیکای اروپایی
البته این بیانیه اتهام‌زنانه و زیاده‌خواهانه تروئیکای اروپایی با واکنش مسئولان کشورمان مواجه شد؛ حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان که برای حضور در هفتاد و چهارمین مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک حضور دارد، بامداد سه‌شنبه دوم مهر به وقت تهران در دیدار با امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه، بیانیه کشورهای فرانسه، انگلیس و آلمان را اتهام‌زنی بی‌اساس به جمهوری اسلامی ایران عنوان و از آن انتقاد کرد.     

توافق جدیدی وجود نخواهد داشت
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز که در معیت روحانی در نیویورک به سر می‌برد در واکنش به خواست زیاده‌خواهانه تروئیکای اروپایی، در صفحه شخصی‌اش در فضای مجازی نوشت: هیچ‌گونه توافق جدیدی پیش از پایبندی به توافق کنونی وجود نخواهد داشت.

ظریف این نکته را هم به سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان یادآوری کرد که فلج بودن آنها در عمل به تعهدات برجامی‌شان از اردیبهشت ۹۷ یعنی زمانیکه آمریکا از برجام خارج شد آشکار گشت.

گام‌های کاهش تعهدات ایران
اما علاوه بر بیانیه اتهام‌زنانه و زیاده‌خواهانه تروئیکای اروپایی علیه ایران که نشست روز چهارشنبه کمیسیون مشترک برجام را تحت‌الشعاع قرار داده است، یکی دیگر از موضوعات مهم که در این نشست مطرح است، موضوع سومین گام کاهش تعهدات هسته‌ای ایران است. گامی که در راستای دو گام دیگر برداشته شد و در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران و در اعمال حقوق تهران مندرج در بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام معنی می‌شود.

روحانی نیز پیش از عزیمت به نیویورک در فرودگاه مهرآباد در جمع خبرنگاران، گفت: در نشست کمیسیون مشترک برجام، ایران به دنبال تشریح دلایل اصولی و منطقی خود در برداشتن گام‌های کاهش تعهد برجامی است.

ایران از روز جمعه ۱۵ شهریور گام سوم کاهش تعهدات برجامی خود را در واکنش به نقض برجام از سوی آمریکا و اروپا، برداشت؛ ایران در این گام، تولید مواد غنی شده از زنجیره‌های تحقیقاتی و عدم اختلاط را شروع کرد و اقدامات دیگری نیز در جهت گازدهی به برخی ماشین‌های غنی‌سازی پیشرفته انجام داد.

بیشتر بخوانید: جزئیات سه گام کاهش تعهدات برجامی ایران؛ از افزایش ذخایر و غلظت اورانیوم غنی‌شده تا تولید مواد غنی‌شده از زنجیره‌های تحقیقاتی 

آمریکا تنها در یک صورت می‌توانند در قالب ۱+۴ با هیئت ایرانی دیدار کنند
اما یکی دیگر از مباحث مطرح در خصوص نشست روز چهارشنبه کمیسیون مشترک برجام، بحث حضور آمریکاست؛ طی روزها و هفته‌های اخیر به کرات موضوع دیدار بین هیئت ایرانی و آمریکایی در حاشیه هفتاد و چهارمین مجمع عمومی سازمان ملل در محافل سیاسی و رسانه‌ای مطرح شده است؛ مقامات کشورمان صریحا اعلام کرده‌اند که هیچگونه دیدار دو‌جانبه‌ای با سردمداران واشنگتن صورت نخواهند داد اما آمریکایی‌ها می‌توانند با لغو تحریم‌ها و پایان دادن به تروریسم اقتصادی‌شان علیه مردم ایران، به عنوان عضو اصلی یا عضو مهمان در نشست کمیسیون مشترک برجام در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل حضور یابند.  

«پیوستن آمریکا به ۱+۴ چه به عنوان ۱+۵ چه به عنوان مهمان، ضرورتش پایان دادن به جنگ اقتصادی علیه ایران است»؛ این جمله‌ای است که ظریف در بدو ورود به نیویورک در شامگاه جمعه ۲۹ شهریور به خبرنگاران گفت.

نشستی پس از یکسال
اما نشست روز چهارشنبه (سوم مهر) کمیسیون مشترک برجام، سومین نشست این کمیسیون در سطح وزرای خارجه ایران و ۱+۴ است. وزرای خارجه ایران و گروه ۱+۴، پس از خروج آمریکا از برجام، یکبار در تاریخ ۱۵ تیر ماه ۹۷ در وین و بار دوم در تاریخ سوم مهر ۹۷ در نیویورک دیدار کردند. بنابراین نشست روز چهارشنبه وزرای خارجه کشورهای حاضر در برجام، پس از گذشت یکسال برای بار سوم برگزار می‌شود.

همچنین روز جمعه ۷ تیر ۹۸، نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونین وزیر با حضور هیئت‌های ایران و کشور‌های باقیمانده در توافق هسته‌ای (موسوم به ۱+۴) به ریاست «هلگا اشمید» دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و «سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر خارجه ایران در هتل پله کوبورگ وین برگزار شد. این نشست، نخستین نشست کمیسیون مشترک برجام، پس از اعلام ایران مبنی بر کاهش سطح تعهدات برجامی‌اش در پاسخ به نقض توافق هسته‌ای از سوی آمریکا و ناتوانی اروپا در تضمین منافع برجامی ایران بود.

بیشتر بخوانید: اینستکس؛ کشکول وعده‌های تو خالی/ اروپا از پشت خنجر می‌زند؟ 

نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام نیز روز یکشنبه ۶ مرداد ۹۸ با حضور هیئت‌های ایران و ۱+۴ در سطح معاونان وزیر در وین پایتخت اتریش برگزار شد. این نشست از آن جهت حائز اهمیت بود که نخستین جلسه مشترک اعضای باقی مانده در برجام، پس از برداشتن گام دوم کاهش تعهدات ایران بود؛ گام دومی که طبق آن، خلوص یا درصد غنی‌سازی اورانیوم در ایران از ۳.۶۷ فزونی یافت.

بیشتر بخوانید: آنچه در نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام گذشت/ کاهش تعهدات ادامه دارد؟ 

اما آیا نشست روز چهارشنبه سوم مهر وزرای خارجه ایران و گروه ۱+۴ می‌تواند نتیجه مشخصی برای نجات برجام در پی داشته باشد یا اینکه این نشست به یک جلسه تشریفاتی تبدیل خواهد شد که به تعبیر ظریف در آن، اروپایی‌ها به تکرار طوطی وار مواضع ضدایرانی و خصمانه آمریکا خواهند پرداخت؟

عدم اراده و حسن‌نیت اروپا
در همین رابطه نوذر شفیعی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم به خبرنگار گروه سیاسی ، گفت: رویه و عملکرد اروپایی‌ها در یک سال و نیم اخیر که آمریکا از برجام خارج شده بیانگر عدم اراده و حسن نیت آنها در  عمل به تعهدات برجامی‌شان است.

وی تصریح کرد: اروپایی‌ها اگر چه رفتارهایی نمادین بروز می‌دهند تا بر جنبه استقلال عملی خود تاکید کنند اما در قضیه برجام آنها کاملا در زمین آمریکا بازی می‌کنند و در واقع، روی نرم سکه سخت واشنگتن هستند.

شفیعی گفت: نگاهی به رفتار و مواضع سردمداران اروپایی طی یک سال و نیم اخیر کاملا آشکار می‌کند که آنها به دنبال عملیاتی کردن همان خواسته‌های غیرمعقول آمریکایی‌ها در قبال ایران و توافق هسته‌ای هستند.

اروپا در حال عبور از برجام است
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به بیانیه زیاده‌خواهانه تروئیکای اروپایی علیه ایران و برجام بیان داشت: اروپا همگام با آمریکا با طرح موضوعات بلاوجهی نظیر اقتدار منطقه‌ای و موشکی ایران در حال عبور از برجام است. 

برجام یک توافقنامه مرده است
وی تصریح کرد: در روابط بین‌الملل آنچه ملاک و معیار است، عمل و اقدام کنشگران است نه نقطه‌نظرات و موضع‌گیری‌های آنها؛ بنابراین با توجه به رویه و رفتار اروپایی‌ها در قبال برجام طی یک سال و نیم اخیر، می‌توان گفت که برجام دیگر یک توافقنامه مرده است.

نشست کمیسیون مشترک برجام بیشتر جنبه تشریفاتی خواهد داشت
شفیعی تاکید کرد: از برآیند تحولات و اتفاقات چنین برمی‌آید که نباید به نشست کمیسیون مشترک برجام در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، جهت حصول نتیجه، خوش‌بین بود و این نشست بیشتر جنبه تشریفاتی خواهد داشت. 

وی گفت: رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه و به طور کلی مجموعه دولت ما نیز نباید به نشست کمیسیون مشترک برجام در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، دلخوش کنند؛ آنها با توجه به شرایط موجود، باید مسیر تازه‌ای را در عرصه سیاست خارجی طراحی و پی‌گیری کنند.

وزارت خارجه بدنه ضعیفی دارد و جزء برجام ابتکار عملی نداشته است
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم، بیان داشت: طراحی و پی‌گیری یک مسیر جدید در عرصه سیاست خارجی باید در مجموعه‌ای خارج از وزارت امور خارجه دنبال شود چرا که دستگاه دیپلماسی فعلی نشان داده که دارای بدنه ضعیفی است و جزء برجام ابتکار عملی در حوزه سیاست خارجی و  روابط بین‌الملل نداشته است.

به هر ترتیب باید منتظر ماند و نتایج نشست روز چهارشنبه وزرای ایران و گروه ۱+۴ در قالب کمیسیون مشترک برجام را مشاهده کرد.