گذر از «صبر استراتژیک» به راهبرد «مقاومت فعال»/ گام سوم کاهش تعهدات چه می‌گوید؟
ایران ابتدا در مقابل سیاست فشار حداکثری، رویکرد صبر استراتژیک را در پیش گرفت و در این مدت دولت امیدوار بود اروپا کانال مالی اینستکس را اجرایی سازد تا تبادلات تجاری مجدد برقرار شود، اما در پی بی عملی طرف‌های اروپایی، راهبرد ایران تغییر و به مقاومت فعال تبدیل شد.
این نامه که کماکان مفاد آن رسانه‌ای نشده است مبنای آغاز ورود ایران به مسیر کاهش تعهدات هسته‌ای شد. طبق برنامه دولت مهلت ۶۰ روزهای به کشور‌های باقی‌مانده در برجام داده می‌شود تا بتوانند به تعهدات خود در حوزه مالی و پولی و بحث فروش نفت عمل کنند.
گام نخست زمانی برداشته شد که در نتیجه تحریم‌های یکجانبه آمریکا و تلاش این کشور برای به صفر رساندن صادرات نفتی ایران، شرکت‌های خارجی سرمایه‌گذار در بخش‌های مختلف از کشورمان خارج شدند و امکان نقل و انتقال مالی با اروپا نیز مسدود شد. در یکسالی که از زمان خروج آمریکا از برجام گذشت ایران تلاش کرد در مقابل سیاست فشار حداکثری، رویکرد صبر استراتژیک را در پیش بگیرد و در این مدت دولت امیدوار بود اروپا کانال مالی اینستکس را اجرایی سازد تا تبادلات تجاری مجدد برقرار شود. اما در سالگرد خروج آمریکا از برجام و همچنین بی عملی طرف‌های اروپایی، راهبرد ایران تغییر و به مقاومت فعال تبدیل شد.
هدف از این سیاست ارسال پیام به سایر کشور‌های باقی مانده در برجام به ویژه اروپایی‌ها بود مبنی بر اینکه ایران از در دفاع از حقوق ملت خود قاطع است؛ لذا در یک سیاست طراحی شده مقررشد در فواصل ۶۰ روزه بخشی از تعهدات هسته‌ای ایران ذیل برجام کاسته شود.
نکته مهم آن که این اقدام در چارچوب بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام صورت گرفت. طبق این مفاد در صورت عدم پایبندی طرف مقابل به تعهدات، طرف دیگر حق دارد به صورت کلی یا جزئی تعهداتش را متوقف کند؛ بنابراین در ۱۸ اردیبهشت گام اول اجرایی شد.
بر اساس این گام فرصت ۶۰ روزهای به اعضای برجام داده شد تا تعهدات بانکی و نفتی خود در قبال ایران را اجرا کنند، در غیر این صورت در مرحله دوم بحث عدم تعهد به رعایت محدویت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم با غنای ۳.۶۷ درصد و ذخایر آب سنگین تا ۱۳۰ تن در دستور کار تهران قرار می‌گرفت.
در همین راستا در بیانیه شورای عالی امنیت ملی تاکید شد: «جمهوری اسلامی ایران در طول یک سال گذشته نهایت خویشتنداری را از خود نشان داده و به درخواست دیگر اعضای برجام فرصت قابل توجهی در اختیار آن‌ها قرار داده است تا اثرات و تبعات خروج آمریکا از برجام را جبران کنند... متأسفانه این حسن‌نیت و خویشتنداری هوشمندانه مردم ایران بی‌پاسخ مانده و غیر از صدور بیانیه‌های سیاسی، هنوز هیچ سازوکار عملیاتی برای جبران تحریم‌های آمریکا مستقر نشده است».
به دنبال این اقدام و استمرار فرصت‌کُشی و بی عملی اروپا سازمان انرژی اتمی در روز ۳۰ اردیبهشت از چهار برابر شدن ظرفیت تولید غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۳/۶۷ خبر داد و روز ۱۰ تیرماه نیز محمد جواد ظریف رسما اعلام کرد که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران از مرز ۳۰۰ کیلوگرم عبور کرد.
در واکنش به این مساله اروپایی‌ها برای اجرای ساز و کار مالی طراحی شده برای رفع بخشی از مشکلات اقتصادی ایران (اینستکس) فعال شدند؛ اما از آنجایی که تروئیکای اروپایی «فرانسه، بریتانیا و آلمان» نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند بدون اجازه آمریکایی‌ها و صدور مجوز سیستم مالی این کشور برای اقدامات اقتصادی شان قدمی بردارند، باز هم نتیجه‌ای حاصل نشد.
از این رو در ۱۶ تیر ماه در نشستی با حضور علی ربیعی سخنگوی دولت، عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه و بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی رسما اعلام شد ایران وارد گام دوم می‌شود.
در این مرحله قرار شد غنی‌سازی از مرز ۳.۶۷ تا حد مورد نیاز فراتر رود. در این نشست عراقچی با تاکید بر اینکه ما معطل راه‌اندازی اینستکس نخواهیم شد گفت: در صورتی که طرف اروپایی به تعهداتش عمل می‌کرد ایران وارد این مرحله نمی‌شد.
این مساله باز هم موجب نگرانی کشور‌های باقی‌مانده در برجام شد. با این حال در این مرحله فرانسه تلاش کرد با به دست گرفتن ابتکار عمل مانع ورود ایران به گام سوم شود. پیشنهاد ایجاد خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری برای خرید نفت کشورمان و دعوت ظریف در حاشیه نشست جی ۷ در فرانسه از سوی مکرون را می‌توان مهمترین اقدامات وی برای پایان دادن به حرکت کاهش تعهدات هسته‌ای تهران دانست. با این حال به دلیل کارشکنی‌های آمریکا و تشدید اعمال تحریم‌های نفتی در روزهای پایانی مهلت ۶۰ روزه سوم، رئیس جمهوری کشورمان از ادامه برنامه ایران برای ورود به گام سوم خبر داد.
طبق سخنان روحانی در پایان نشست سران قوا در چهارشنبه شب، برداشته شدن تمامی محدودیت‌های مربوط به تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژ‌های جدید و هر آنچه که برای غنی‌سازی نیاز داریم از موارد فاز سوم خواهد بود.
همچنین طبق اظهارات علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی قرار است از روز جمعه زنجیره‌های نسل جدید هسته‌ای راه‌اندازی شود.
در این میان نکته قابل توجه این است که مقامات جمهوری اسلامی ایران تاکید دارند هر زمان اروپا، چین و روسیه بتوانند به تمامی تعهدات مندرج در برجام عمل کنند که از جمله آن‌ها امکان فروش نفت به میزان قبل از تحریم‌های اخیر دولت ترامپ و همچنین امکان برقراری مبادلات مالی و پولی در اروپا، کشورمان به سرعت روند کاهش تعهدات را متوقف و به دوران پیش از ۱۸ اردیبهشت برخواهد گشت؛ بنابراین اکنون سایر اعضای برجام به ویژه اروپایی¬ها باید مسیر آینده را مشخص کنند و مسئولیت تحولات پیشرو رو به عهده بگیرند.
سید حسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی پیشتر در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاسی ، گفته بود گام سوم ایران همراه با اقدامات بسیار مهمی خواهد بود که مطمئن هستیم غربی‌ها را پشیمان خواهد کرد.
نشست خبری «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی قرار است ساعت ۱۰ صبح امروز شنبه ۱۶ شهریور در محل این سازمان در تهران برگزار شود. در این نشست خبری جزئیات گام سوم کاهش تعهدات برجامی و اقدامات سازمان انرژی اتمی در این گام بیان خواهد شد.
حال باید منتظر ماند و دید قرار است گام سوم با چه جزئیات و کیفیتی برداشته شود؟
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *