هرآنچه از کم‌خونی و انواع آن نمی دانید!
کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون، افت سطوح اکسیژن بدن انسان را به همراه دارد. افراد می‌توانند به دو روش عمده شامل کمبود مواد مغذی و ژنتیک کم خونی را تجربه کنند. بین این دو مورد، کمبود مواد مغذی دلیل شایع‌تری برای کم خونی است. در واقع، حدود نیمی از افراد مبتلا به این شرایط دارای سطوح پایین آهن در بدن خود هستند. ویتامین B ۱۲ ماده مغذی دیگری است که افراد مبتلا به کم خونی معمولا با کمبود آن مواجه هستند.
انواع ارثی کم خونی معمولا شدیدتر از مواردی هستند که به واسطه کمبود آهن و یا ویتامین B ۱۲ شکل می‌گیرند.
از جمله نمونه‌های ارثی کم خونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم خونی سلول داسی شکل
- کم خونی همولیتیک
- عوارض ناشی از بیماری‌های مغز استخوان
- تالاسمی
بدون در نظر گرفتن این که به کدام نوع از کم خونی مبتلا هستید، شایع‌ترین علامت این شرایط خستگی مزمن است.
از دیگر علائم کم خونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرگیجه
- پوست زرد رنگ
- تپش قلب
- سردرد‌های منظم
بیماران معمولا تا زمانی که علائم به اندازه‌ای شدید می‌شوند که در زندگی روزانه آن‌ها اختلال ایجاد می‌کند، متوجه بروز یک مشکل در بدن خود نمی‌شوند. در این زمان نیز بیماری پیشرفت چشمگیری کرده است. هرچه کم خونی سریع‌تر تشخیص داده شود، بهتر است.
بر همین اساس است که معاینات منظم سالانه برای هر فردی اهمیت دارند.
کدام افراد در معرض خطر ابتلا به کم خونی هستند؟
هر فردی می‌تواند در هر زمانی به کم خونی مبتلا شود، اما برخی گروه‌ها نسبت به دیگران هرچه بیشتر مستعد ابتلا به این شرایط هستند. نخست، زنان نسبت به مردان احتمال بیشتری دارد که کم خونی را تجربه کنند. زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این شرایط قرار دارند. افرادی که بیش از ۶۵ سال سن دارند نیز احتمال بیشتری دارد به کم خونی مبتلا شوند. بیماران مبتلا به اختلالات التهابی روده، مانند بیمار کرون، اغلب در جذب مواد مغذی مورد نیاز برای پرهیز از کم خونی با دشواری مواجه هستند.
همچنین، هر فردی که پیوندی ژنتیکی با یک بیمار مبتلا کم خونی دارد، با خطر بیشتر برای ابتلا به این شرایط مواجه است. افراد سیگاری، معتادان به الکل، و آن‌هایی که به طور منظم در معرض سموم هوایی قرار دارند نیز با خطر بیشتر ابتلا به کم خونی مواجه هستند.
روش‌های تشخیص کم خونی
از آنجایی که کم خونی بر شمارش گلبول‌های قرمز خون تاثیرگذار است، روند تشخیص این شرایط شامل انجام یک آزمایش خون می‌شود. آزمایش شمارش کامل خون (CBC) شایع‌ترین نمونه از این آزمایش‌هاست. پزشکان از نتایج این آزمایش برای بررسی تعداد گلبول‌های قرمز خون استفاده می‌کنند. یک شاخص واحد برای سطوح سالم گلبول‌های قرمز خون وجود ندارد، اما نتایج بین ۴۰ تا ۵۰ درصد در مردان و ۳۵ تا ۴۵ درصد در زنان معولا به عنوان سالم در نظر گرفته می‌شود. همچنین، پزشکان سطوح هموگلوبین در نوجوانان را مورد بررسی قرار خواهند داد.
افزون بر بررسی سطوح گلبول‌های قرمز خون، بررسی شکل این گلبول‌ها توسط پزشک نیز اهمیت دارد. گاهی اوقات بیماران مبتلا به کم خونی دارای سطوح پایدار گلبول‌های قرمز خون هستند، اما این گلبول‌ها به شدت آسیب دیده‌اند.
زمانی که پزشک کم خونی را تشخیص می‌دهد، باید نوع این شرایط را مشخص کند. این به انجام آزمایش‌های بیشتر برای بررسی سطوح آهن و یا ویتامین B ۱۲ و عدم ابتلا به بیماری‌های جدی دیگر نیاز دارد.
گزینه‌های درمان کم خونی
از آنجایی که انواع مختلفی از کم خونی وجود دارند، روش‌های درمان مختلف می‌توانند به بیماران کمک کنند. بیشتر مواقع مصرف مکمل‌ها به افراد مبتلا به کمبود ویتامین یا مواد معدنی توصیه می‌شود. انتقال خون نیز روش درمان رایج برای برخی بیماران مبتلا به کم خونی، به ویژه کم خونی آپلاستیک و تالاسمی است.
از گزینه‌های درمان دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عمل جراحی
- تزریق هورمون اریتروپویتین
- شیمی درمانی
- دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی
- پیوند مغز استخوان
اهمیت آهن برای بیماران مبتلا به کم خونی
هموگلوبین سالم نیازمند آهن فراوان برای ارائه عملکرد خود است. بیماران مبتلا به کم خونی معمولا با سطوح کم هموگلوبین در بدن خود مواجه هستند که مشکلی بزرگ برای جریان خون محسوب می‌شود.
هموگلوبین برای انتقال اکسیژن در سراسر بدن نیاز است. در واقع، خون شما بدون هموگلوبین دارای رنگ قرمز سالم نخواهد بود. از آنجایی که برای شمارش بالای هموگلوبین به میزان زیاد آهن نیاز است، ارتباط نزدیکی با سلامت گلبول‌های قرمز خون دارد.
ویتامین B ۱۲ نیز نقش‌های مهمی در بدن انسان ایفا می‌کند که یکی از آن‌ها حفظ سطوح سالم گلبول‌های قرمز خون است. افراد مبتلا به کم خونی اغلب با کمبود این ماده مغذی مواجه هستند یا قادر به جذب درست آن از غذا‌های مصرفی خود نیستند. از این رو، یک رژیم غذایی سرشار از آهن و ویتامین B ۱۲ برای درمان کم خونی ضروری است.
بهترین مواد غذایی برای کم‌خونی
اکنون که با اهمیت آهن و ویتامین B ۱۲ آشنا شدید، دنبال کردن یک رژیم غذایی سرشار از این مواد مغذی برای بیماران مبتلا به کم خونی منطقی به نظر می‌رسد. متاسفانه، یکی از بهترین مواد غذایی برای بیماران مبتلا به کم خونی یکی از نامطمئن‌ترین نمونه‌ها نیز محسوب می‌شود: جگر.
جگر گاو یا مرغ دارای سطوح چشمگیر آهن و ویتامین B ۱۲ است. طی یک مطالعه، بسیاری از بیماران مبتلا به کم خونی که چند وعده جگر و پیاز را به برنامه غذایی هفتگی خود اضافه کرده بودند، فواید چشمگیر آن در بهبود خلق و خو و سطوح انرژی را گزارش کردند.
از دیگر مواد غذایی سرشار از آهن و/یا ویتامین B ۱۲ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گوشت گاو تغذیه شده با علف
- گوشت گوسفند تغذیه شده با علف
- بوقلمون
- صدف چروک
- صدف دو کفه‌ای
- مرغ
- صدف سیاه
از منابع غیر گوشتی و غذای دریایی آهن یا ویتامین B ۱۲ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسفناج
- چغندر سوئیسی
- دانه‌های کدو تنبل
- بروکلی
در شرایطی که سبزی‌های برگدار تیره برای بیماران مبتلا به کم خونی مفید هستند، اما محتوای آهن و ویتامین B ۱۲ آن‌ها قابل مقایسه با همتایان گوشتی خود نیست. بر همین اساس، افرادی که رژیم‌های غذایی گیاهخواری یا وگان را دنبال می‌کنند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کم خونی قرار دارند.
هر فردی که قصد دارد یک رژیم غذایی گیاهی را آغاز کند یا در حال مصرف آن است باید با یک متخصص سلامت درباره روش‌های موثر پرهیز از کم خونی صحبت کند.
بدترین مواد غذایی برای کم خونی
بیماران مبتلا به کم خونی باید از مصرف برخی مواد غذایی پرهیز کنند، زیرا می‌توانند در جذب آهن اختلال ایجاد کنند. به عنوان مثال، غذا‌های سرشار از مواد شیمیایی که به نام تانن‌ها شناخته می‌شوند می‌توانند جذب آهن را دشوار سازند. از جمله این غذا‌ها می‌توان به ذرت و انگور‌ها اشاره کرد.
بیماران مبتلا کم خونی باید مراقب میزان مصرف کلسیم، کافئین، حبوبات و غلات نیز باشند. تمام این خوراکی‌ها نشان داده اند که می‌توانند اثری منفی بر جذب آهن در جریان خون داشته باشند.
همچنین، از مصرف شیر زمانی که پروتئین مصرف می‌کنید، پرهیز کنید. شیر سرشار از کلسیم جذب آهن از وعده غذایی را تقریبا غیرممکن می‌سازد.
تکنیک‌های کاهش استرس
در شرایطی که رژیم غذایی نقش غیر قابل انکاری در مدیریت کم خونی دارد، نباید از سلامت روانی خود نیز غافل شوید. مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۸ در چین نشان داد که بین سطوح استرس و سطوح آهن در بدن پیوندی آشکار وجود دارد. هرچه استرس بیشتر بود، آهن کمتری در جریان خون بیماران وجود داشت.
ساده‌ترین روش برای کاهش استرس به طور طبیعی انجام روزانه مدیتیشن است. ۱۵ دقیقه مدیتیشن در روز می‌تواند به طور قابل توجهی سطوح هورمون استرس کورتیزول را کاهش داده و تمرکز شما را افزایش دهد.
افرادی که به دنبال روشی ساده‌تر برای کاهش استرس هستند می‌توانند خرید کتاب‌های رنگ آمیزی را مدنظر قرار دهند. مطالعات نشان داده‌اند که رنگ‌آمیزی می‌تواند به اندازه مدیتیشن در کاهش استرس موثر باشد.
در واقع، هر چیزی که بتواند استرس شما را کاهش دهد می‌تواند به عنوان یک تمرین ذهن‌آگاهی در نظر گرفته شود. مهم‌ترین نکته لذت بردن از کاری است که انجام می‌دهید.
از جمله گزینه‌هایی که می‌توانید در این زمینه مد نظر قرار دهید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یوگا
- تای چی
- دویدن
- دوچرخه سواری
- تمرینات تنفس عمیق
- مطالعه
- گوش دادن به موسیقی آرامش بخش
- وقت گذرانی با دوستان
- نوشیدن چای‌های گیاهی، مانند بابونه و اسطوخودوس
- حمام نمک فرنگی پیش از خواب
مکمل‌هایی برای کم خونی
اگر نمی‌توانید آهن و ویتامین B ۱۲ مورد نیاز بدن خود را از طریق رژیم غذایی تامین کنید، استفاده از مکمل‌ها گزینه‌ای مفید خواهد بود. مکمل‌های آهن و ویتامین B کمپلکس آشکارترین گزینه‌هایی هستند که می‌توانید استفاده کنید. دوز مصرفی با توجه به شرایط و سن شما متفاوت خواهد بود، از این رو پیش از مصرف باید با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید.
برای افراد مبتلا به اختلالات گوارشی که جذب مواد مغذی، مانند آهن را دشوار می‌سازند، مصرف روزانه مکمل پروبیوتیک ممکن است مفید باشد. پروبیوتیک‌ها باکتری‌هایی خوب هستند که به تقویت سیستم ایمنی و سلامت گوارش کمک می‌کنند.
همچنین، اگر شما نمی‌توانید جگر واقعی مصرف کنید، مصرف مکمل‌های جگر یک جایگزین برای آن است. در کنار مکمل جگر، شما می‌توانید مصرف یک مولتی ویتامین با کیفیت بالا را نیز مد نظر قرار دهید.
همواره با پزشک خود مشورت کنید
ابتلا به کم خونی می‌تواند چالش برانگیز باشد، اما راه حل‌های موثری برای مقابله با این شرایط وجود دارند. انتخاب برخی مواردی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، می‌تواند تفاوتی چشمگیر در علائم کم خونی ایجاد کند. در مورد مصرف هرگونه مکمل، تغییر در رژیم غذایی یا پروتکل‌های درمانی همواره ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
منبع: عصرایران