«دلبر» باردار نیست
به گزارش گروه جامعه ، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفت: پس از گذشت حدود ۱۰۰ روز از انجام عملیات تلقیح مصنوعی روی «دلبر» (یکی از یوز‌های ماده در پارک پردیسان) علایم ظاهری نشان می‌دهد که این یوزپلنگ بارور نشده است.
شهاب‌الدین منتظمی با بیان این مطلب گفت: عملیات تلقیح مصنوعی برای دلبر در اواخر فروردین ماه به روش غیرتهاجمی (قرار دادن اسپرم در رحم یوز ماده بدون عمل جراحی) انجام شد و در تمام این مدت این یوزپلنگ تحت نظر دامپزشک قرار داشت. اما امروز پس از حدود ۱۰۰ روز شواهد ظاهری نشان می‌دهد که باروری رخ نداده است.
وی ادامه داد: البته کسب اطمینان از باردار بودن یا نبودن دلبر می‌توانست زودتر از این و از طریق انجام عملیات بیهوشی و سونوگرافی صورت گیرد. اما به دلیل استرسی که این عملیات به حیوان وارد می‌کرد و ممکن بود بر روند باروری تاثیر منفی بگذارد، ترجیح دادیم تا از تغییرات ظاهری دلبر به باردار بودن یا نبودن آن پی ببریم.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش خاطرنشان کرد: شروع برنامه تکثیر در شرایط اسارت یوزپلنگ از طریق یوز‌های موجود در پارک پردیسان از طریق آماده‌سازی شرایط جفت‌گیری طبیعی بین کوشکی (یوزپلنگ نر) و دلبر آغاز شد که موفقیت آمیز نبود. پس از آن برنامه تلقیح مصنوعی از پاییز سال گذشته با بررسی دستگاه تناسلی یوز ماده بالغ و اسپرم‌گیری از یوز نر در دستورکار قرار گرفت.
وی ادامه داد: در زمستان گذشته با حضور متخصصان بین‌المللی مشخص شد که دلبر امکان بارور شدن را دارد که در نهایت در هفته پایانی فروردین ماه عملیات تلقیح مصنوعی غیرتهاجمی با به روزترین روش در جهان انجام شد. این عملیات برای نخستین بار در جهان برای یوزپلنگ آسیایی انجام شد.
منتظمی تاکید کرد: عملیات تلقیح مصنوعی یوزپلنگ آسیایی برای نخستین بار در جهان روی دلبر انجام شد که موفقیت‌آمیز نبود. با این حال با توجه به آنکه سازمان حفاظت محیط زیست تکثیر یوزپلنگ در اسارت را به عنوان یکی از برنامه‌های دارای اولویت برای بقای یوزپلنگ آسیایی در دستور کار دارد، از هیچ شانسی برای تکثیر یوز و حفظ ژن‌های باقیمانده در کشور چشم‌پوشی نخواهیم کرد و طبق برنامه قبلی، اقدامات علمی ممکن دیگر برای تکثیر یوز در آینده نزدیک در دستورکار قرار دارد.
وی افزود: از طرفی تمامی اطلاعات ما درباره زادآوری یوزپلنگ در شرایط اسارت و نیمه اسارت مربوط به یوز‌های آفریقایی است و به غیر از اطلاعات به دست آمده از تجربیات سایت تکثیر و پرورش پارک پردیسان، اطلاعات قابل استناد دیگری از زادآوری این زیرگونه یوزپلنگ در اختیار نداریم. به همین دلیل، انجام عملیات تلقیح مصنوعی دلبر فارغ از نتیجه آن، تجربه‌ای گران‌بها برای طرح‌های آینده تکثیر یوز است.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش خاطرنشان کرد گفت: عوامل مهمی، چون کیفیت اسپرم در اختیار، سن یوزپلنگ ماده، عوامل بیولوژیک و در نهایت شانس پایین زادآوری یوز به طور طبیعی، از عواملی هستند که احتمال باروری یوز‌های ماده را به روش تلقیح مصنوعی به شدت پایین می‌آورند و این موضوع نیز از ابتدا پیش‌بینی شده بود. با این‌حال نباید هیچ فرصتی را برای زادآوری یوز‌های موجود در اسارت از دست داد.
این مقام مسئول درباره ادامه برنامه‌های حفاظت از یوزپلنگ در کشور گفت: برنامه‌های حفاظت از یوزپلنگ در کشور با اولویت اصلی حفظ زیستگاه‌ها ادامه خواهد یافت و در سال جاری، اولویت اصلی بودجه‌ها و برنامه‌های حفاظت زیستگاه‌ها، با زیستگاه‌های یوزپلنگ خواهد بود. ارتقای سطح دو منطقه شکار ممنوع «کمکی» و «خارو» در استان‌ها یزد و اصفهان به پناهگاه حیات‌وحش در راستای همین اولویت بود.
وی گفت: درباره برنامه تکثیر و پرورش یوز نیز هنوز به جمع‌بندی نهایی نرسیده‌ایم و با همراهی متخصصان داخلی و خارجی در حال بررسی دقیق موضوع هستیم. ایجاد ذخیره‌گاه یوزپلنگ آسیایی در پناهگاه حیات‌وحش دره‌انجیر و انتقال «ایران» یوزپلنگ ماده موجود در پارک پردیسان برای جفت‌گیری و زادآوری یکی از گزینه‌هاست که در حال بررسی و امکان‌سنجی آن هستیم. علاوه بر این، بررسی و تصمیم‌گیری درباره اجرای روشی دیگر همانند تلقیح مصنوعی تهاجمی (انجام عمل جراحی و قرار دادن مستقیم اسپرم درون لوله فالوپ) برای دلبر نیز در دستورکار است که به بعد از کسب اطمینان از وضعیت فعلی این یوزپلنگ موکول خواهد شد.
منتظمی در پایان تاکید کرد: هدف اصلی ما حفاظت از یوزپلنگ در زیستگاه‌های طبیعی است و برنامه تکثیر در اسارات یوز، یکی از برنامه‌های جانبی سازمان حفاظت محیط زیست است. چرا که حتی اگر معرفی مجدد یوزپلنگ به زیستگاه طبیعی در شرایط فعلی امکان‌پذیر نباشد، تکثیر یوز این امکان را به ما خواهد داد تا ژن یوزپلنگ آسیایی را به صورت زنده در اختیار داشته باشیم تا بتوانیم در آینده برای معرفی مجدد آن به طبیعت و تقویت تنوع ژنتیکی این زیرگونه اقدام کنیم.