تأمین خواسته‌های تهران؛ شرط توقف گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران
پس از برگزاری آخرین نشست کمیسیون مشترک برجام در تاریخ ۷ تیر ۹۸ که در سطح معاونان وزرای خارجه کشور‌های باقی‌مانده در برجام برگزار شد، اعضای حاضر در این قرارداد بین‌المللی توافق کردند، نشست بعدی در سطح وزیران امور خارجه برگزار شود، اما بنا بر اقتضائاتی پیش از برگزاری نشست وزرای خارجه، یک نشست فوق‌العاده در تاریخ ۶ مرداد در همان سطح معاونان وزیر برگزار شد.
بیشتر بخوانید: آنچه در نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام گذشت/ کاهش تعهدات ادامه دارد؟
اقتضائاتی که موجب برگزاری نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام در سطع معاونان وزیر در تاریخ ۶ مرداد شد عبارت بود از:
یک: برداشتن دو گام از سوی ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی در پاسخ به نقض آشکار برجام از سوی آمریکا و ناتوانی اروپا در تامین منافع برجامی ایران. (ایران در گام نخست در تاریخ ۱۸ اردیبهشت، ذخیره اورانیوم ۳.۶۷ غنی شده خود را از سقف ۳۰۰ کیلوگرم بالاتر برد و در گام دوم در تاریخ ۱۶ تیر، خلوص اورانیوم غنی شده خود را از سطح ۳.۶۷ بیشتر کرد.)
بیشتر بخوانید: غنای اورانیوم ایران به چند درصد خواهد رسید؟
دو: رجوع آمریکا به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به بهانه کاهش تعهدات هسته‌ای ایران. (روز چهارشنبه ۱۹ تیر، شورای حکام به درخواست آمریکا در مورد بررسی اقدامات ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای‌اش، تشکیل جلسه داد؛ در این جلسه برخلاف خواست آمریکا، اعضا اعلام کردند، اقدامات ایران در زمینه افزایش ذخیره و سطح غنی‌سازی باید در سازوکار‌های تعبیه شده در برجام بررسی شود نه اینکه وارد مجرای شورای حکام شود.)
بیشتر بخوانید: نمایش «طنز تلخ» این بار در شورای حکام
سه: توقیف نفتکش ایرانی در تنگه جبل الطارق توسط انگلیس که اقدامی ناقض برجام بود چرا که کشور‌های باقی‌مانده در برجام از جمله انگلیس متعهد هستند که خللی در صادرات نفت ایران ایجاد نکنند. (بامداد روز پنج‌شنبه ۱۳ تیرماه، نظامیان انگلیسی در اقدامی راهزنانه به درخواست تروریست‌های آمریکایی، نفتکش «گریس ۱» که حامل ۲ میلیون بشکه نفت ایران بود را در داخل آب‌های سرزمینی اسپانیا حوالی تنگه جبل‌الطارق توقیف کردند.)
بیشتر بخوانید: پادویی روباه پیر برای آمریکا با راهزنی ناشیانه/ انگلیس باید خسارت توقیف «گریس ۱» را بپردازد
به هر ترتیب، به سبب اقتضائات و دلایل فوق‌الذکر، نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان وزرای خارجه ایران و گروه ۱+۴ در تاریخ ۶ مرداد ۹۸ در وین برگزار شد.
به گفته عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه و سرپرست هیئت ایرانی شرکت‌کننده در نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام، در این نشست اگر چه همه مشکلات و مسائل فی‌مابین ایران و طرف مقابل توافق جامع هسته‌ای مرتفع نشد، اما نشست مزبور در مجموع سازنده بود.
اما اصلی‌ترین موضوعی که در جریان نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام در روز یکشنبه ۶ مرداد مطرح شد، بحث کاهش تعهدات برجامی ایران بود؛ آنطور که رسانه‌های بین‌المللی از سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه نقل کرده‌اند، در نشست مزبور از ایران خواسته شده تا کاهش تعهدات برجامی خود را متوقف کند و گام سوم را کلید نزند. اما عراقچی سرپرست هیئت ایرانی در همان جلسه به سایر طرف‌های برجامی گفته است: ایران تا زمان تامین نشدن خواسته‌هایش، به روال خود در کاهش تعدات برجامی ادامه خواهد داد.
حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان نیز در تاریخ ۲ مرداد در جلسه هیئت دولت اظهار کرد: در رابطه با برجام با کشور‌های اروپایی و سایر کشور‌های جهان مکاتبه و تماس داریم، اما تا امروز به نقطه مطلوب نرسیدیم چرا که پیشنهاد‌هایی که داشتند، متعادل نبوده است، اما همچنان روند فعالیت‌های سیاسی را ادامه خواهیم داد و چنانچه به نتیجه نرسیم و فرصت ۶۰ روزه دوم هم به پایان برسد، حتماً گام سوم را نیز برمی‌داریم.
سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در جریان نشست خبری روز دوشنبه (۷ مرداد) خود، اظهار داشت: فکر نمی‌کنم آمریکایی‌ها دلشان برای برجام بسوزد؛ آن‌ها خواستار تنش هستند؛ تعجب ما از اروپایی‌ها است که این وضعیت را جدی نگرفتند؛ بنابراین اگر وضع به همین منوال باقی بماند ایران گام سوم کاهش تعهدات برجامی را محکم‌تر برخواهد داشت که البته هنوز جزییات آن مشخص نیست.
پیش‌تر همزمان با آغاز گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران در همان مقطع ۱۶ تیر، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در نامه‌ای به فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده بود که در پایان ۶۰ روز آتی، چنانچه اروپا به تعهدات برجامی‌اش عمل نکند، ایران گام سوم را برخواهد داشت.
در همین رابطه سید حسین نقوی‌حسینی به خبرنگار گروه سیاسی ، گفت: تا به امروز ایران در برداشتن گام سوم کاهش تعهدات خود در برجام مصمم است چرا که هیچ اقدام عملی از سوی اروپایی‌ها در راستای اجرای برجام مشاهده نکرده است.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در ادامه تصریح کرد: نشست اخیر کمیسیون مشترک برجام هیچ حاصلی عملی در پی نداشت لذا باید گفت که دوران بیانیه و اینگونه موارد در راستای تحقق برجام سر رسیده است و نمی‌تواند کارساز باشد. بر همین مبنا ما دیگر معطل اروپایی‌ها نخواهیم ماند و کار خود را انجام خواهیم داد و مصصم به برداشتن گام سوم کاهش تعهدات خود در برجام هستیم.
پیش‌تر، محمد ابراهیم رضایی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاسی ، با اشاره به گام دوم ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی و زمزمه برای طرح‌های تازه اروپا، گفته بود: مشی اروپایی‌ها عملا منجر به رویکردی نخواهد شد آن‌ها به نوعی فقط حرف درمانی می‌کنند و بعید است در طراحی‌های تازه اروپایی‌ها چیزی نصیب ایران شود تا به پشتوانه آن، ایران گام بعدی در کاهش تعهدات خود را برندارد.
رئیس «کمیته هسته‌ای» کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در ادامه تاکید کرد: قطعا گام سوم ایران هم برداشته خواهد شد چراکه اروپا نه عزم و اراده و نه توان لازم برای حفظ برجام دارد. اروپایی‌ها خیلی ضعیف‌تر از آن شده‌اند که بخواهند تدبیر و تصمیم لازم داشته باشند تا بتوانند اقدام بزرگی در راستای حفظ برجام انجام دهند.
اما فارغ از موضوع گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران که یکی از موضوعات اصلی نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام در تاریخ ۶ مرداد بود، بحث مهم دیگر این نشست، زمان برگزاری جلسه وزرای خارجه کشور‌های باقی‌مانده در برجام بود.
آنطور که عراقچی در پایان نشست فوق‌العاده گفت: اعضای برجام مصمم هستند که جلسه وزرای امور خارجه برجام را برگزار کنند، اما تحقق این امر نیازمند آمادگی‌سازی‌های قبلی است؛ لذا احتمالا جلسات دیگری در سطح کارشناسی داشته باشیم تا در حین ملاقات وزرا به دستاورد‌های ملموسی برسیم.
در بیانیه پایانی نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام در روز یکشنبه ۶ مرداد ۹۸، نیز قید شده بود: برگزاری نشست کمیسیون مشترک در سطح وزرای خارجه در آینده نزدیک مورد توافق واقع شد.
اگر چه در جریان نشست فوق‌العاده روز یکشنبه کمیسیون مشترک برجام، تاریخ مشخصی برای برگزاری نشست وزرای خارجه کشور‌های عضو برجام، تعیین نشد؛ اما گمانه‌زنی‌هایی در این رابطه مطرح است.
به هر ترتیب باید دید این نشست چه زمانی برگزار خواهد شد؛ قبل از گام سوم کاهش تعهدات ایران یا پس از آن؟ آنچه در این باره مهم است، آنکه ایران اعلام کرده خواستار برگزاری یک دیدار نمایشی میان وزرای خارجه کشور‌های عضو برجام که تنها خروجی‌اش عکس‌های یادگاری است، نیست و این نشست در صورت برگزاری باید با دستاوردی ملموس همراه باشد.