ماجرای ۱۱ تعهد اروپا به ایران/ روسیاهی قاره سبز بعد از ۱۴ ماه/ می‌توانند اما نمی‌خواهند!
این سخن ظریف بدان معنا بود که ایران، ۱۴ ماه بعد از نقض آشکار توافق هسته‌ای توسط آمریکا و بی‌عملی و انفعال اروپا در تضمین منافع برجامی ایران، گام اول کاهش سطح تعهدات برجامی خود را برداشته است. بیشتر
اما واکنش اروپایی‌ها به این اقدام ایران، قابل تامل و البته مضحک بود. روز سه‌شنبه ۱۱ تیر ۹۸، وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس در بیانیه‌ای مشترک، از کاهش تعهدات برجامی ایران ابراز نگرانی کردند و به ایران توصیه کردند که برجام را تضعیف نکند!
اروپایی‌ها در حالی مدعی تضعیف برجام از سوی ایران هستند که اولاً: ۱۴ ماه در قبال نقض آشکار برجام توسط متحد خود یعنی آمریکا، صرفا بیانیه صادر کردند و این اواخر نیز برای نمایش فعال بودن خود، از یک شوخی تلخ به نام اینستکس رونمایی کردند که حتی برآورنده ذره‌ای از منافع برجامی ایران هم نیست.
ثانیاً: ایران، ۱۴ ماه در قبال نقض آشکار برجام - علی‌رغم اینکه وفق مفاد برجام، حق اقدام متقابل برایش محفوظ بود -، به قول دولتمردان صبر استراتژیک پیشه کرد تا حسن نیت خود را نشان دهد؛ اما در عمل فقط شاهد گستاخی و تهاجم بیشتر تروریسم اقتصادی آمریکا و سکوت همراه با رضایت اروپا بود؛ از این رو تصمیم گرفت وفق بند ۳۶ برجام، پاسخ نقض آشکار برجام از سوی طرف مقابل را با کاهش محدود سطح تعهدات خود بدهد.
بنابراین بیانیه اخیر وزرای خارجه تروئیکای اروپایی (آلمان، فرانسه و انگلیس) همانند سازوکار مالی‌شان برای مراوده با ایران موسوم به اینستکس، به یک شوخی تلخ شبیه است و عمق وقاحت آن‌ها را نشان می‌دهد.
اروپایی‌ها در شرایطی خود را نگران فروپاشی برجام نشان می‌دهند که طی ۱۴ ماه اخیر، اراده‌ای برای تامین و تضمین منافع برجامی ایران نداشته‌اند. حتی به گفته حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان، ایران در پاسخ به درخواست‌های مکرر سران اروپا چندین بار مهلت‌های مقرر را تمدید کرد. بنابراین، این گزاره که اروپایی‌ها می‌خواهند منافع برجامی ایران تامین شود، اما نمی‌توانند؛ گزاره‌ای تحریف شده و مغلوط است. چه آنکه حتی قبل از روی کار آمدن ترامپ و خروج رژیم آمریکا از برجام هم، «تقریبا هیچ» حرکتی در راستای اجرای تعهدات‌شان در برجام انجام ندادند.
سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه کشورمان، در تاریخ ۲۳ دی ۹۶ در برنامه نگاه یک تلویزیون، گفت: بزرگترین اشتباه این است که فکر کنیم اروپایی‌ها به خاطر منافع اقتصادی از برجام حمایت می‌کنند؛ حجم مراودات ۲۸ کشور اروپایی با ایران به ۲۰ میلیادر دلار هم نمی‌رسد در حالی که حجم مراودات تجاری میان اروپا و آمریکا بالای ۶۰۰ میلیارد دلار در سال است. بیشتر
حال سوالی که مطرح می‌شود آن است که واقعا اروپایی‌ها برای احیای ۲۰ میلیارد دلار رابطه اقتصادی با ایران معذوریت دارند؟
عراقچی، در پایان آخرین نشست کمیسیون مشترک برجام که روز جمعه ۷ تیر ۹۸ در وین برگزار شد، گفت: بدون اینکه خرید نفت از ایران انجام شود یا اعتبارات مشخصی در نظر گرفته شود، اینستکس نخواهد توانست انتظارات ما را برآورده کند. به همین دلیل کشور‌های اروپایی باید بحث صادرات نفتی ما را به‌صورت جدی در دستور کار قرار دهند. بیشتر
از این سخنان عراقچی آشکار می‌شود که اروپایی‌ها نمی‌خواهند متعهد به خرید نفت ایران شوند؛ این امر در حالی است که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان روز چهارشنبه ۱۲ تیر ۹۸، در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران گفت: بعد از خروج آمریکا از برجام، سه کشور اروپایی آلمان و انگلیس و فرانسه طی جلسه‌ای ۱۱ تعهد به ایران دادند؛ این یازده تعهد شامل فروش نفت ایران، بازگشت پول نفت ایران، سرمایه‌گذاری در ایران، حمل و نقل، هوانوردی و کشتیرانی بود، بنابراین اینستکس اگر عملیاتی شود، تازه مقدمه‌ای بر این ۱۱ تعهد اروپایی‌ها است.
آنطور که از این سخنان ظریف، استنباط می‌شود، اروپایی‌ها در همان ۱۴ ماه پیش که آمریکا از برجام خارج شد، برای ماندن ایران در برجام، ۱۱ وعده به تهران دادند، اما بعد از ۱۴ ماه، به هیچ کدام از آن تعهدات جامه عمل نپوشانده‌اند و حالا اصطلاحا دبه کرده‌اند و در واکنش به اقدام متقابل ایران که از قضا در چارچوب بند ۳۶ برجام است، هیاهو راه انداخته‌اند. بیشتر
حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان نیز در جلسه روز چهارشنبه ۱۲ تیر هیئت دولت، این بدقولی اروپایی‌ها را اینچنین روایت کرد: مسئولان اروپایی به آنچه که به ایران در این مدت برای حل مشکلات برجامی قول داده و توصیه کرده‌اند، عمل نکرده‌اند.
اروپایی‌ها در توجیه معایب اینستکس و ناتوانی‌شان در تامین و تضمین منافع برجامی ایران، ادعا می‌کنند که به سبب خصوصی بودن شرکت‌هایشان و ترس این شرکت‌ها از تحریم شدن توسط آمریکا، نمی‌توانند با ایران مراوده مالی و تجاری داشته باشند؛ این امر در حالی است که به گفته کارشناسان، شرکت‌های کوچک و متوسط زیادی در اروپا وجود دارند که علاقه‌مند کار با ایران هستند و در آمریکا نیز فعالیتی ندارند که نگران تحریم شدن از ناحیه واشنگتن باشند. لذا بالای ۹۰ درصد اقتصاد آلمان بر پایه فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط است یا در بلغارستان ۹۹ درصد اقتصاد مرتبط با شرکت‌های کوچک و متوسط است؛ بنابراین اگر اروپایی‌ها یک مسیر پولی و بانکی مناسب ایجاد کنند این شرکت‌های کوچک و متوسط که تعدادشان زیاد است، علاقه‌مند کار با ایران هستند.
بنابراین، جمیع جهات نشان می‌دهد که اروپایی‌ها توانایی و ظرفیت تامین و تضمین منافع برجامی ایران را دارند، اما تمایل و اراده‌ای برای این کار ندارند. اما چرا؟!
بررسی رفتار ۱۴ ماه اخیر اروپایی‌ها، این گزاره را به ذهن متبادر می‌کند که حفظ وضع موجود، مطلوب‌ترین گزینه برای اروپایی‌هاست؛ وضع موجود یعنی عدم انتفاع ایران از برجام در عین عدم خروج تهران از توافق هسته‌ای.
به عبارت دیگر، اروپایی‌ها می‌خواهند، ایران تعهدات هسته‌ای خود را اجرایی کند و در عین حال، با فشار آمریکا از مزایای برجام بی‌بهره بماند. این معادله نامتوازن به مثابه معامله‌ای دو سر سود برای اروپایی‌هاست؛ از یکسو محدودیت‌های هسته‌ای ایران را حفظ کرده و به خیال خام خود تهران را مهار کرده‌اند و از سویی دیگر، خود را عامل تعادل در عرصه بین‌الملل و ترامپ رئیس رژیم آمریکا را عامل بر هم زدن تعادل بین‌المللی معرفی کرده‌اند. اروپایی‌ها از این طریق، وجهه بین‌المللی ترامپ را نیز تخریب می‌کنند تا شاید از او انتقام مسائلی نظیر وضع تعرفه‌های گمرکی و تجاری به اقلام اروپایی صادراتی به آمریکا و خروج واشنگتن از معاهده اقلیمی پاریس را بگیرند.
آنچه مسلم است آنکه، ایران بدون توجه به هیاهو و غوغاسالاری غربی‌ها، روز یکشنبه ۱۶ تیر، در چارچوب برجام، گام دوم کاهش تعهدات هسته‌ای خود را در پاسخ به نقض آشکار برجام از سوی آمریکا و بدعهدی اروپا، برخواهد داشت. روحانی رئیس جمهور کشورمان روز چهارشنبه ۱۲ تیر در نشست هیئت دولت، در این رابطه گفت: امروز در غنی‌سازی از مرز ۳۰۰ کیلو عبور کرده‌ایم و ادامه خواهیم داد؛ در تولید آب سنگین نیز به ۱۳۰ تن تعهدی نداریم و این مقدار ممکن است افزایش داشته باشد.
بیشتر بخوانید: آغاز گام دوم کاهش تعهدات برجامی از ۱۶ تیر
به هر روی جمهوری اسلامی ایران طبق گفته رئیس شورای عالی امنیت ملی از ۱۶ تیر، اقدام بعدی را انجام خواهد داد حال اروپا اگر می‌خواهد اظهار تاسف کند از همین حالا اظهار تاسف بفرماید؛ اگر هم بناست بیانیه بدهند از همین حالا بدهند چون از ۱۶ تیر به بعد دیگر سطح غنی سازی ایران ۳.۶۷ نخواهد بود و ما این تعهد را کنار خواهیم گذاشت.