راهبردسنجی، یکی از مصادیق رفتار هوش مصنوعی در تقلید از رفتار هوشمند انسانی است
به گزارش گروه حقوقی و قضایی به نقل از واحد خبر مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه،همزمان با سی اُمین سال تأسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) و با حضور اساتید و دانش پژوهان حوزوی و دانشگاهی، نخستین پیش نشست همایش هوش مصنوعی و علوم اسلامی به میزبانی این مرکز برگزار شد.
در این نشست تخصصی که ظهر امروز پنج شنبه ۲۹ فروردین انجام شد، - معاون قوه قضائیه و رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی – با اشاره به آیه ۷۸ از سوره مبارکه نحل «وَاللَّهُ أَخْرَجَکُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَیْئًا وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ ...»، گفت: برخلاف نظر برخی از فلاسفه، انسان در بدو تولد فاقد دانش است و به مرور، کسب علم می‌کند و این موضوع درخصوص ساخت ماشین‌های هوشمند نیز مصداق دارد؛ یعنی یک ماشین، در ابتدای ساخت، هیچ دانشی را در خود ندارد و پس از برنامه نویسی صاحب علمِ مرتبط می‌گردد.
وی در ادامه با ورود به بحث هوش مصنوعی، افزود: در حال حاضر، مورد کاوی در موضوع هوش مصنوعی باعث ایجاد روشِ نوین روان شناسی پژوهشی گردیده و کمک شایانی به طبقه بندی اطلاعات می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه با طرح بحث درخصوص نقش هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات در اقتصاد دنیا اظهار کرد: در سال ۲۰۰۱ میلادی، از میان شرکت‌هایی که در حوزه فناوری اطلاعات فعالیت می‌کردند، تنها شرکت «مایکروسافت» بود که در زمره‌ی سازمان‌های تولیدکننده سرمایه و ثروتمند به حساب می‌آمد و غالب شرکت‌های صاحب سرمایه آن سالها، نهاد‌های غیر فناوری بودند، اما امروزه، ۵ شرکت اول سرمایه در دنیا، همگی از جنس فناوری اطلاعات هستند.
وی در مقدمه‌ی ورود به هوش مصنوعی و علوم اسلامی، این نکته را هم افزود که امروزه هوش مصنوعی می‌تواند نقش تأثیرگذاری در قلمرو حکمرانی کشور‌ها داشته باشد و با مدیریت صحیح و هوشمندانه از این فناوری، می‌توان حاکمیت را تقویت کرد.
عضو شورای عالی فضای مجازی کشور در ادامه، با توصیف نقش هوش مصنوعی در علوم اسلامی، اذعان کرد: هوشی که ماشین‌ها دارند، می‌تواند به نوعی کارکرد‌های مشابه رفتار هوشمند انسانی داشته باشد که از مصادیق این موضوع می‌توان به «درک شرایط محیطی»، «شناخت محتوای انسانی»، «فهم افعال و عواطف انسانی»، «یادگیری مبتنی بر تجربه پیشین و آموزش»، «طراحی، تصمیم گیری و فرماندهی متناسب با شرایط موجود»، «رفتار متناسب با وضع فعلی»، «رفتار متناسب با درک، شناخت و تفکر ماشین»، «شبیه سازی فرایند‌های تفکری»، «مسأله یابی و حل مسأله همراه با عَرضه استدلال»، «تعاملات فردی و اجتماعی انسانی» و «خودآگاهی و خویشتن بینی در تعامل با دیگران» اشاره کرد.
وی در بخش دوم سخنان خود با طرح ۵ پرسش پیرامون هوش مصنوعی و علوم اسلامی خاطر نشان ساخت: بنده در نشست تخصصی امروز، این سؤالات را مطرح می‌کنم و بحث و تبادل نظر را به عهده طلاب، دانشجویان و علم پژوهان عرصه هوش مصنوعی و علوم اسلامی می‌گذارم که امیدوارم به نتایج مثمر ثمری دست یابید.
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) ادامه داد: پرسش نخست این است که آیا ماشین و انسان می‌توانند جایگزین هم شوند؟ در پاسخ به این پرسش عنوان همسانی هویتی را مطرح و بحث از آن را به دو رشته علمی فلسفه و فلسفه ذهن مرتبط دانست و پرسش دوم مربوط به اوصاف و اجزاء جسمانی و نفسانی و مربوط به حوزه دانش انسان شناسی است.
وی با طرح پرسش سوم پیرامون این که آیا ماشین می‌تواند مانند انسان ادراک داشته باشد؟ گفت:: تصور (در سه رتبه ثبوت صورت شیء نزد نفس، ثبوت صورت شیء نزد حافظه و ثبوت مُحاذی صورت شیء نزد مُحاذی حافظه)، تصدیق (حکم به ثبوت چیزی برای چیزی با دو رتبه مشابه دیگر)، فکر (حرکت از مبادی به مراد با همان دو رتبه مشابه دیگر) و استدلال (تشکیل قیاس اقترانی یا استثنائی با دو رتبه مشابه دیگر)، از جمله مواردی هستند که باید در پاسخ به این پرسش بدان توجه کرد.
شهریاری در تشریح مقوله هوش مصنوعی و علوم اسلامی، با طرح سؤالی با محتوای این که آیا ماشین می‌تواند امور انسانی را انجام دهد؟ ابراز کرد: از مصادیق این پرسش، ربات‌هایی هستند که در حال حاضر بخشی از امور انسانی را انجام می‌دهند، اما نه تمامی امور.
وی ادامه داد: سؤال دیگری هم می‌توان مطرح کرد که آیا با تحلیل جزء به جزء روش استنباط بشری می‌توانیم به ماشین، قدرت استنباط و استدلال بدهیم؟ و برای پاسخ می‌بایست بدانیم که چالش‌هایی پیشِ رو داریم از جمله: «صوری کردن مفاهیم بنیادین و شهودی»، «الگودار کردن استنباط‌های روزمره»، «شهودی بودن بسیاری از استدلال‌های انسانی»، «متکثر بودن تصورات و تصدیقاتی که یک فرد عادی نیازمند مهندسی هستان شناسی آن است» و این بحث را هم باید دانست که بسیاری از دانش‌های بشری قابل بیان در گزاره نیستند.
شهریاری در ادامه سخنان خود، با طرح سؤال پنجم با موضوع: چه کار‌هایی را هوش مصنوعی می‌تواند در فرایند تولید علوم اسلامی انجام دهد؟ تأکید کرد: به اعتقاد بنده هوش مصنوعی با امکاناتی که امروز در اختیار داریم نمی‌تواند در تمامی امور انسانی در حوزه علوم اسلامی ایفای نقش نماید، اما در برخی از امور می‌تواند به مُحَقِّق علومِ اسلامی کمک کند؛ مواردی همچون: درک محتوای علوم اسلامی، طبقه بندی و خوشه بندی محتوا، استخراج کلیدواژه، استخراج نمودار درختی، تحلیل معنایی مفهوم، مشابهت یابی محتوا، خلاصه سازی محتوا، الگوسازی موضوعی بین مفاهیم و ... از جمله این موارد است.
معاون قوه قضائیه و رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در بخش پایانی سخنان خود، برخی از دشواری‌ها و چالش‌های استنباط علوم اسلامی توسط هوش مصنوعی را برشمرد و تصریح کرد: حل مسأله و عرضه استدلال به همراه تسلط و تبحر ویژه در دانش «رجال، لغت، صرف، نحو، معانی بیان، اصول، فقه و استنباط فقهی» از جمله علومِ مورد نیاز برای طراحیِ هوشمندی در تحقیق علوم اسلامی است و بسیاری از موارد استدلال وجود دارد که با امکاناتی که امروز بشر در اختیار دارد هوش مصنوعی نمی‌تواند به جای انسان در فرایند‌های علوم اسلامی ورود کند.
شایان ذکر است، در ابتدای این نشست، دکتر بهروز مینایی – عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران -، با تشریح برخی از تلاش‌های صورت گرفته در حوزه هوش مصنوعی و علوم اسلامی گفت:: برای بررسی این پروژه، مقرر است تا ۵ کارگاه با موضوعات: «آشنایی با هستان نگار»، «وب معنایی»، «پایگاه‌های داده»، «برنامه نویسی شیء گرا» و «منطق توصیفی» برگزار گردد که مکان و زمان برگزاری این کارگاه ها، متعاقبا از طریق رسانه‌ها اعلام خواهد شد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به پروژه نجف (ناصر جامع فقیه) خاطر نشان ساخت: این پروژه از سال ۱۳۹۶ آغاز گردیده و ایجاد پایگاه اطلاعاتی خبره جهت مسائل دانش اسلامی به همراه مخزن دانش معنایی حوزه فقه و اصول از جمله مواردی است که در این پروژه دیده شده است.
گفتنی است، پیش نشست دوم این همایش، ۵ اردیبهشت سال جاری به میزبانی مدرسه علمیه معصومیه (س) قم برگزار خواهد شد و آبان ماه سال جاری هم، زمان برگزاری «همایش هوش مصنوعی و علوم اسلامی» با مشارکت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، دانشگاه علم و صنعت ایران و مؤسسه اشراق و عرفان خواهد بود.