سیل هیچ، با عامل انسانی تخریب میراث تاریخی چه کنیم!

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی میزان، چند هفته‌ای است که کشور درگیر اخبار فاجعه مصیبت بار سیل شده است و تقریباً یکی از موضوعاتی که در ایام تعطیلات نوروز، نقل هر محفلی و بویژه شبکه‌های اجتماعی شده بود این فاجعه عظیم بود که تقریباً چند استان کشور را در گیر خود کرد.

فاجعه‌ای که علاوه بر تخریب اموال مردم و وارد آوردن خسارات‌های مادی، خطری بزرگ در کمین ابنیه تاریخی به حساب می‌آمد.

ابنیه و اماکنی که در کنار بلا‌های طبیعی و فاجعه‌های زیست محیطی باید گفت: در طول این سال‌ها اخبار‌های بسیاری ناشی از کوتاهی مدیریتی و رفتار‌های مخاطره انگیز انسانی نسبت به این بنا‌ها شنیدیم و باعث شده تا آن‌ها را به مرز نابودی نیز بکشاند.

آسیب هشت میلیارد تومانی سیل نوروز به آثار تاریخی استان ایلام که طبق گفته مدیر کل میراث فرهنگی این استان خسارتی ۱۰ تا ۱۵ درصدی در دور اول بارش‌ها به اثاری از جمله امامزاده "سیدابراهیم" در بخش زرین‌آباد شهرستان دهلران، امامزاده "سیدصلاح‌الدین محمد" در شهرستان آبدانان، پل "پسر و دختر" و قلعه "سام" در شهرستان کرداول، قلعه "پوراشرف" در شهرستان دره‌شهر، آتشکده "سیاه‌گل" در شهرستان ایوان و قلعه "کنجان‌چم" در شهرستان مهران وارد کرد و یا آن که سیل اصلی و با فاصله‌ای چند روز بعد از آن به تخریب آثار دیگری مانند پل «گاومیشان» در شهرستان دره‌شهر، امامزاده «مهدی صالح» در دره‌شهر بخش ماژین، بخش‌هایی از شهر تاریخی سیمره و قلعه «شاخ» در دهلران وارد کرد و یا به زیر آب رفتن تپه‌های باستانی "فرخ‌آباد"، "غران" و "چک دوستعلی" از جمله خسارت‌هایی است که در استان ایلام تا این لحظه گزارش شده است و مستلزم هزینه‌های بسیاری برای بازسازی آن‌ها توسط دولت است تا تاریخ این خطه جانی دوباره بگیرد.

لرستان در غرب کشور هم یکی دیگر از استان‌هایی است که متحمل خسارت‌های بسیاری ناشی از وقع سیل شد. استانی با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری که همواره به عنوان قطب گردشگری محسوب شده است.

رانش تپه قلعه فلک الافلاک بر اثر شدت بارش‌های باران و تخریب بخشی از ضلع غربی قلعه و همچنین تخریب برخی از آثار برجسته تاریخی استان از جمله پل‌های کشکان، آفرینه، کلهر و پلدختر و نیز پل تاریخی گَپ، بر اثر سیلاب‌های اخیر از جمله مواردی است که طبق گفته مدیر کل میراث فرهنگی استان، خسارتی بالغ بر ۵۰ میلیارد تومان برای بازسازی آن‌ها بر جای گذاشته است.

 

در شیراز که از جمله مقاصد گردشگری بسیاری از مردم در ایام نوروز و تعطیلات سال است سیل با خسارت‌های بسیای در منطقه دروازه قرآن همراه بود. البته در کنار خسارت‌های بسیاری که بر اموال مردم وارد شد باید گفت که این خسارت‌ها در مورد اماکن تاریخی با حداقل ممکن روبرو شد. شدت بارش‌ها و آب گرفتگی‌های بسیاری که در منطقه تخت جمشید گزارش شده بود با اقدامات پیشگیرانه و تعبیه کانال‌هایی جهت سرریز شدن اب به آن از خطر بسیار بزرگ تخریب این میراث تاریخی جهانی جلوگیری کرد. موضوعی که در کنار کوتاهی‌های بسیاری که بار‌ها و بار‌ها از جانب مدیران حوزه میراث فرهنگی سر زده است، اما این بار و به خاطر این اقدام پیشگیرانه که در دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ با لایروبی معابر و احداث کانال در این منطقه انجام شد از خطر تخریب و نابودی این میراث عظیم جهانی جلوگیری کرد. البته افزایش ترک‌خوردگی در آرامگاه‌های نقش رستم و خطر تخریب سازه‌های آبی در شوشتر از جمله موضوعات بحرانی است که این اماکن را تهدید می‌کند و باید با تمهیدات هر چه بهتر، مدیران، چاره‌ای اساسی برای آن بیاندیشند.

 

البته در کنار وقایع و مخاطرات طبیعی که با برنامه ریزی و اعمال کار‌های کارشناسی می‌توان از شدت تخریب آن‌ها بر اماکن تاریخی جلوگیری کرد باید گفت: بسیاری از اعمال و رفتار‌های نابهنجار انسانی و حتی سوء مدیریت در انجام طرح ها‌ی عمرانی و یا کوتاهی در حفظ اماکن تاریخ باعث شده تا اثرات مخربی را در این سال‌ها بر اماکن و ابنیه تاریخی شاهد باشیم. موضوعی که باعث شده تا حامیان حفظ آثار باستانی، تاریخی و فرهنگی ایران نگران از بین رفتن و یا آسیب دیدن هر چه بیشتر شمار زیادی از این آثار باشند.

در طول این سال‌ها انجام بسیاری از طرح‌ها از جمله؛ عبور پروژه راه آهن از نزدیکی تخت جمشید علی رغم هشدار‌های کارشناسان میراث، فعالیت شرکت پتروشیمی در محوطه باستانی بیستون و حفر کانال، فعالیت‌های اکتشافی نفت و انفجار‌های پی در پی در معبد باستانی چغازنبیل که به آسیب‌های بسیاری منجر شد، فعالیت شرکت‌های نفت و گاز عسلویه که به تخریب مجمسه جمشید جم و غار آدم منجر شد، هجوم صد‌ها کاوشگر غیر مجاز به محوطه باستانی جیرفت وغارت آن در طی سه سال، آبگیری سد کارون ۳ که سبب زیر آب رفتن محوطه باستانی خوزستان شد، عبور دکل‌های برق فشار قوی توسط وزارت نیرو از حریم محوطه تاریخی توس و مقبره فردوسی، تخریب جنگل در اطراف شهر تاریخی ماسوله و بی توجهی به خطر نابودی آن بر اثر جابجایی و ریزش کوه، پروژه عبور مترو اصفهان از چهارباغ و میدان نقش جهان اصفهان علی رغم اعتراض‌های بسیار از سوی حامیان میراث فرهنگی و حتی خطر خارج شدن آن از لیست سازمان یونسکو از جمله مواردی است که در سال‌های گذشته شاهد آن بودیم و نسبت به این سرمایه‌های غنی فرهنگی که بودن آن در هر کشوری علاوه بر زنده نگه داشتن تاریخ آن کشور به جذب توریست و در آمدزایی هر چه بیشتر نیز کمک می‌کند با بی تفاوتی و بی مسئولیتی مردم و مدیران روبرو بودیم.

موضوعی که با رخ دادن این سیل اخیر هشداری داد تا مدیران میراث فرهنگی و کارشناسان این حوزه هر چه بهتر باید در نگه داری مکان‌های تاریخی بکوشند و با انجام مراقبت‌های پیشگیرانه و بهسازی اماکن، تمهیدات هر چه بهتری را در نگهداری آن‌ها به کار ببندند. امید می‌رود که در آینده کمتر شاهد این گونه اتفاق‌ها باشیم و با درایت و تدبیر‌های اتخاذ شده، این میراث تاریخی که از گذشتگان به ارث رسیده است را تمام و کمال به ایندگان تحویل دهیم.