رحم مادر؛ بستر تعالی یا انحطاط

این روایت را همگی به شکل‌های گوناگون از معصومان علیهم السلام شنیده‌ایم که "مَا مِنْ مَوْلُودٍ یُولَدُ اِلَّا عَلَی الْفِطْرَهِ فَاَبَوَاهُ اللَّذَانِ یُهَوِّدَانِهِ وَ یُنَصِّرَانِهِ وَ یُمَجِّسَانِه" یعنی: هر نوزادی بر مبنای فطرت الهی به دنیا می‎آید و این پدر و مادرند که او را یهودی و نصرانی و زردشتی می‌کنند.

این روایت به حسب ظاهر، ناظر به تربیت کودک بعد از تولد است و می‌خواهد این نکته را تذکر دهد که محیط رشد کودک و نوع تربیت والدین، می‌تواند فطرت پاک و خداداد او را به کجی بکشاند و حتی او را تا کفر هم پیش ببرد. اما شاید بتوان با نگاهی وسیع‎‌تر آن را به دوران پرورش جنینی هم سرایت داد و چنین برداشت کرد که پدر و مادر می‌توانند با رفتار‌های ناشایست در دوران رشد جنینیِ فرزندشان، زمینه‌های سعادت یا شقاوت را در وی به وجود آورند و روح الهی و فطرت پاکی را که ودیعه‌ی خداوند مهربان در اوست، دستخوش تغییرات اساسی نمایند.

در مجامع روایی حدیثی مشهور از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با این مفهوم وجود دارد که انسانِ سعادتمند و عاقبت به خیر از وقتی که در شکم مادر است سعادتمند است و انسان شقی و عاقبت به شر نیز از همان زمان.

بعضی از این حدیث چنین برداشت کرده‌اند که سرنوشت انسان از ازل توسط خداوند رقم خورده است و در سعادت و شقاوت وی، نه خودش ونه دیگران نقشی ندارند. اما این برداشت درستی نیست و اتفاقا عکس آن را تایید می‌کند که نوع پرورش جنین در رحم مادر، می‌تواند سرآغاز شکل گیری شخصیت او و رشد و تعالی یا انحطاط و سقوط وی باشد. باز این بدان معنی نیست که هر فرزندی که از رحم مادری ناصالح به دنیا بیاید، الزاماَ در زندگیِ دنیایی به سعادت نمی‌رسد؛ یا اینکه هر کسی که از مادری صالح به دینا آید، الزاماَ عاقبت به خیر شود و سعادت وی تضمین شده باشد. بلکه این روایت و امثال آن اشاره به این دارد که والدین باید از همان اوان انعقاد نطفه و حتی قبل از آن به فکر تربیت و بسترسازی شخصیت مثبت کودک باشند زیرا رحم و خوراک مادی و معنوی زمینه‌ بسیار موثری برای سعادت و شقاوت است.

والدین باید بدانند که در زمان حاملگی فضایی آرام در محیط خانه برقرار سازند و مراقب کودکی باشند که هرچند آن‌ها هنوز او را ندیده‌اند؛ اما او آن‌ها را حس می‌کند و شرایط حاکم بر محیط را در می‌یابد و چه بسا برای یک عمر آثار آن را با خود حمل کند؛ بنابراین رعایت شرایط معنوی خانه، توجه به خداوند و راز و نیاز با وی، شور و اشتیاق به فرزندی که در رحم است و گفتگوی محبت آمیز با او از ضرورت‌های این دوره است. در این دوره باید با پرهیز از تنش‌ها و بگومگو‌های تند و ناروای والدین و اطرافیان با هم، پرهیز از نشست و برخاست با افرادی که از صلاحیت‌های اخلاقی برخوردار نیستند، پرهیز از اختلاط با نامحرمان و نا اهلان و نیز پرهیز از فکر کردن به گناه و کار‌های شیطانی و زشت و دیدن منظره‌های مستهجن و شنیدن صدا‌های حرام و... از شکل گیری زمینه‌های اولیه شخصیت منفی در نوزاد جلوگیری کرد.
در قسمت بعد به عامل سوم یعنی رعایت‌های گفتاری و رفتاری والدین خواهیم پرداخت. ان شاءالله