نگاهی به وضعیت بازار نشر در سال ۱۳۹۷
در سال ۱۳۹۷ با وجود اجرایی شدن تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی معیشت مردم دچار تغییراتی شد که شاید اگر با همدلی ایرانیان همراه نمی‌شد نتیجه بسیار بدتری را در پی می‌داشت. این نگاه هوشمندانه در تقارن با چهل سالگی انقلاب اسلامی توانست اتفاقات جدیدی را در حوزه فرهنگ و هنر ایجاد کند و رویه بسیار خوبی را بوجود آورد برای مثال در جشنواره‌هایی، چون هنر مقاومت بجای صرف هزینه برای ارائه آثار خارجی روی کار‌های هنرمندان داخلی تمرکز شد و بخش زیادی از بودجه رویداد‌های فرهنگی صرف هنر و فرهنگ ایرانی شد.
البته اجرای این طرح تنها توانست بخشی از مسائل موجود را رفع کند و قسمت دیگری از آن که وابسته به واردات یکسری محصولات بود دستخوش دگرگونی‌هایی شد. در حوزه فرهنگ با گران شدن کاغذ، چسب، زینک و.. اکثر ناشران تیراژ کتاب‌های منتشر شده خود را کاهش دادند، به طوریکه با وجود پایین بودن سرانه مطالعه بسیاری از کتاب‌های پرمخاطب بسیار کمیاب شد.
در این میان مدیران فرهنگی که سعی در رفع موانع بوجود آمده یا حداقل به ثبات رساندن شرایط موجود داشتند، با عرضه کاغذ دولتی بخشی از بازار پرالتهاب موجود را آرام کردند و تعدادی از ناشران را که به واسطه موقعیت فعالیت کمتری پیدا کرده بودند را از حالت انفعال خارج کردند. بر همین اساس انتشار کتاب در نیمه دوم سال رونق بیشتری به خود گرفت و با ورود آثاری جدید به بازار مواجه شدیم.
اگر بخواهیم کمی به حواشی این برهه نیز بپردازیم بد نیست که به انتقاد برخی از ناشران نسبت به ضروری نبودن تخصیص کاغذ به ناشران کتاب‌های درسی هم اشاره کنیم. بسیاری از ناشران معتقد هستند که به دلیل فروش بسیار بالای کتاب‌های درسی نباید کاغذ دولتی به این انتشارات اختصاص پیدا کند. آن‌ها به دلیل کمبود کاغذ و مشکلات عدیده‌ای که داشتند این حق را صرفا برای ناشران غیردرسی قائل بودند و با وجود ایجاد آرامش و ثبات نسبی از وضعیت موجود، از آینده حوزه نشر اظهار نگرانی می‌کردند.
با نزدیک شدن به زمان برگزاری نمایشگاه کتاب آمار پرفروش‌ترین آثار اعلام شد و بسیاری از نکات مبهم مبنی بر اینکه آیا در حوزه کتاب با گران شدن کاغذ ناشران توانسته‌اند همچون سنوات قبل کار کنند، روشن شد.
بر اساس این آمار، ۸۵ هزار و ۱۲ عنوان کتاب منتشر شده در یازده ماه سال ۱۳۹۷ از سوی ۵ هزار و ۱۴۲ ناشر راهی کتابفروشی‌ها شده است که از این تعداد ۴ هزار و ۲۵۰ ناشر جز ناشران دارای پروانه نشر و ۸۹۲ ناشر جزو ناشران و ناشر مولفان هستند. از بین ناشران دارای پروانه نشر، ۶۰۱ ناشر یک کتاب، ۴۴۸ ناشر دو کتاب، ۳۲۷ ناشر ۳ کتاب، ۲۸۴ ناشر ۴ کتاب، ۲۱۶ ناشر ۵ کتاب، ۱۸۴ ناشر ۶ کتاب، ۱۸۱ ناشر ۷ کتاب، ۱۵۴ ناشر ۸ کتاب، ۱۱۸ ناشر ۹ کتاب، ۱۲۶ ناشر ۱۰ کتاب عرضه کرده اند.
آمار تعداد ناشرانی که بیش از ۱۰ عنوان کتاب منتشر کرده اند نشان می‌دهد که ۶۹۵ ناشر ۱۱ تا ۲۰ عنوان کتاب، ۳۰۳ ناشر بین ۲۱ تا ۳۰، ۱۸۳ ناشر بین ۳۱ تا ۴۰، ۱۱۰ ناشر بین ۴۱ تا ۵۰، ۱۹۶ ناشر بین ۵۱ تا ۱۰۰، ۵۳ ناشر بین ۱۰۱ تا ۱۵۰، ۷۱ ناشر بیش از ۱۵۰ کتاب به جامعه نشر ارائه دادند که در مجموع هزار و ۶۱۱ ناشر بیش از ۱۰ عنوان کتاب در سال جاری منتشر کرده‌اند.
در حوزه کودک و نوجوان هم انتشارات پرتقال با ۸۸۸، هوپا با ۵۱۲، قدیانی با ۴۶۴، شرکت انتشارات فنی ایران با ۳۷۷، ذکر با ۳۵۸، افق با ۳۰۲، پیدایش با ۲۶۳، شهر قلم با ۲۳۷، جنگل با ۱۸۰، برف با ۱۷۲، محراب قلم با ۱۶۴، بلور با ۱۴۹، به نشر با ۱۴۲، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با ۱۳۸، جامعه القرآن الکریم با ۱۳۵، ویدا با ۱۱۵، شهر زبان با ۱۱۳، کاردستی با ۹۶، با فرزندان با ۹۳، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی با ۹۱، براق با ۸۹، آریانوین با ۸۸، تیزهوشان با ۸۷، ایران بان با ۸۶، کتاب جمکران با ۸۱، آیسان نگار با ۷۹، بین المللی گاج با ۷۵، فاطمی با ۷۳، کتاب پرنده با ۷۲ و مبتکران با ۷۰ پرکارترین ناشران بوده‌اند.
طبق آمار تا اسفندماه سال جاری، ۵ هزار و ۷۸۷ عنوان کتاب بیش از یک بار چاپ و روانه کتابفروشی‌ها شده‌اند و در این میان شمارگان کل آثار منتشر شده ۱۲۰۵۴۷۱۹۳ نسخه بوده است که بیشترین شمارگان کل در سال ۱۳۹۷ با ۳۳۲۱۲۹۴۴ نسخه به موضوع کمک درسی و پس از آن، کتاب‌های کودک و نوجوان با ۲۶۱۸۳۰۷۳ نسخه اختصاص پیدا کرده است و موضوع ادبیات با ۱۳۵۴۸۵۶۸ نسخه، موضوع دین با ۱۱۷۹۰۵۷۲ نسخه، موضوع علوم عملی با ۱۱۰۵۳۷۳۲ نسخه و موضوع علوم اجتماعی با ۹۲۹۳۸۸۱ نسخه در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
با نزدیک شدن به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، ناشران سراسر کشور که همواره نمایشگاه را محل عرضه جدیدترین آثار خود می‌دانند، از فرصت این روز‌های پایانی سال بهترین استفاده را می‌کنند تا با دست پر و کتاب‌های جدید بیشتری به نمایشگاه بیایند.