مزیت‌های 3 گانه ایران در بانکرینگ خلیج‌فارس/ سهم 10 درصدی از بازار 10 میلیارد دلاری

به گزارش آنلاین به نقل از فارس ، صنعت بانکرینگ (Bunkering) مجموعه­‌ای از عملیات سوخت­‌رسانی به کشتی­‌ها و سایر شناورهای دریایی است که به دو صورت سوخت‌­رسانی بر روی دریا با استفاده از شناورهای خاص یا پهلوگیری کشتی در اسکله­‌های سوخت­‌رسانی، و نیز خدمات جانبی از قبیل خدمات هتلینگ، تعمیرات و تأمین قطعات مورد نیاز کشتی­‌ها، تهیه آذوقه و مایحتاج خدمه و کارکنان کشتی انجام می­‌شود. سوخت مصرفی کشتی­‌ها عمدتا نفت کوره (مازوت) و بعضا گازوئیل است. سالانه ده‌­ها هزار کشتی­ بزرگ تجاری، نفت­کش‌­های غول­‌پیکر و سایر شناورهای دریایی در آب­‌های دنیا تردد می‌­کنند. بنادر سنگاپور، رتردام هلند و فجیره امارات متحده عربی و نیز بنادر کشورهای آمریکا و چین، پیشروان صنعت بانکرینگ در جهان هستند. بندر فجیره امارات به­‌عنوان مهم­‌ترین بندر حوزه خلیج فارس و دریای عمان و سومین بندر بزرگ جهان، با حجم بانکرینگ 40 میلیون لیتر در روز، اصلی­‌ترین رقیب ایران در بازار بانکرینگ این منطقه است.

نمایی از موقعیت جغرافیایی مهمترین بنادر فعال ایران و امارات در عرصه بانکرینگ

*بازار 80 میلیارد دلاری بانکرینگ جهان

آمارهای جهانی در سال 2010 حاکی از تجارت بزرگ بانکرینگ در دنیا است و طبق برآورد صورت­‌گرفته هم­‌اکنون روزانه 600 میلیون لیتر نفت کوره و گازوئیل به ارزش تقریبی 210 میلیون دلار (متناسب با قیمت فعلی نفت خام یعنی 60 دلار در هر بشکه) در صنعت بانکرینگ مبادله می­‌شود. به عبارت دیگر، ارزش سالانه بازار بانکرینگ دنیا، 80 میلیارد دلار است.

براساس این آمار­ها، سهم بانکرینگ خلیج فارس 12درصد کل دنیا است. امارات متحده عربی، ایران و عربستان کشورهای فعال منطقه در این زمینه هستند که بطور متوسط روزانه 70 میلیون لیتر سوخت را به کشتی­‌های عبوری تحویل می­‌دهند. با احتساب قیمت 35 سنت برای هر لیتر نفت کوره، 9 میلیارد دلار درآمد سالانه حاصل از بانکرینگ صرفا از محل سوخت­‌رسانی به کشتی­‌ها برای کشورهای حوزه خلیج فارس است. براساس آمارهای اعلام شده از سوی سید ناصر سجادی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌­های نفتی ایران، در سال 93 روزانه 10میلیون لیتر فرآورده نفتی توسط ایران بانکر شده است  و درآمد ایران از این صنعت در سال گذشته حدود 1.3 میلیارد دلار بوده است. بیش از 95 درصد سوخت بانکر شده ایران، نفت کوره بوده است.

*فاصله چشم­گیر ایران تا جایگاه مورد انتظار در بازار بانکرینگ خلیج فارس و دریای عمان

اگر به روند توسعه صنعت بانکرینگ ایران نگاهی بیندازیم، با وجود سوابق طولانی مدت تردد کشتی­‌های تجاری و نفت­کش در سواحل جنوبی ایران، سال‌های زیادی نیست که کشورمان وارد این عرصه شده است. در واقع، از نیمه دوم سال 85 بود که ایران ورود به بازار بانکرینگ را به صورت جدی­ آغاز کرد. روند توسعه این صنعت در سال‌های ابتدایی آنقدر سریع صورت گرفت که توسعه صنعت بانکرینگ در قانون برنامه پنجم توسعه نیز مورد توجه قرار گرفت و مطابق با ماده 131 این قانون، وزارت نفت موظف به آماده سازی و اجرای طرحی جامع برای افزایش سالانه حداقل بیست درصدی بانکرینگ از طریق بخش غیردولتی شد. با این وجود، روند توسعه صنعت بانکرینگ در سال های 89 تا 91 دچار افت چشمگیری شد، البته در سال های اخیر دوباره این روند صعودی شده است.
حجم بانکرینگ نفت کوره و گازوئیل ایران در  سال­های 86 تا93 (میلیون لیتر در روز)

همانطور که از نمودار مشخص است حجم بانکرینگ ایران در بهترین شرایط یعنی سال‌­های 88 و 93 تنها در حدود 15درصد از حجم بانکرینگ آن هم فقط در بخش سوخت­‌رسانی و نه کل این صنعت در خلیج فارس را شامل می­‌شود. این درحالی است ­که ایران از مزایای فراوانی همچون سواحل طویل خلیج فارس و دریای عمان، ظرفیت بالای تولید نفت کوره در پالایشگاه‌­های نفت کشور و کیفیت مناسب آن و نیز موقعیت جغرافیایی و نزدیک­تر بودن (حدود 40 مایل دریایی) بنادر کشور از جمله قشم، بندرعباس، لارک و ابوموسی به خطوط بین­‌المللی دریایی برخوردار است.

با توجه به قانون برنامه پنجم توسعه قرار بود که حجم بانکرینگ کشور در سال پایانی این برنامه به 23 میلیون لیتر در روز برسد. دستیابی به این هدف با توجه به امتیازات ایران در خلیج فارس، یقینا امکانپذیر بود، اما روند صعودی بانکرینگ کشور از سال 89 متوقف و حتی معکوس شد،البته در دو سال گذشته با ورود چند شرکت خصوصی جدید به عرصه بانکرینگ ایران، افزایش بنادر بانکر کننده، بهره‌­برداری از برخی زیرساخت­‌های لازم مانند ساخت مخازن و خرید کشتی­‌های سوخت­‌رسان و نیز کاهش فشار روانی تحریم، سهم ایران در بازار سوخت­‌رسانی خلیج فارس کمی بهبود یافته است. اما سوال اینجاست آیا سهم یک میلیارد دلاری از بازار ده میلیارد دلاری فروش فرآورده‌­های نفتی خلیج فارس شایسته جایگاه ایران در منطقه با وجود ظرفیت­‌های موجود است؟

در راستای افزایش سهم ایران در بازار بانکرینگ خلیج فارس و نیز افزایش توان رقابتی بنادر کشور با بنادری مانند فجیره امارات در طول اجرای برنامه ششم توسعه، لازم است وزارت نفت و سازمان بنادر و دریانوردی با همکاری بخش خصوصی فعال در این عرصه، به صورت جدی رفع موانع پیشرفت صنعت بانکرینگ را در اولویت کاری خود قرار دهند.

محمدحسن ملکیان-کارشناس انرژی

خبرگزاری میزان: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.