وضعیت مواد مخدر و روان‌گردان‌ها در سطح جامعه جهانی به یک تهدید جدی تبدیل شده‌اند/نرخ شیوع مصرف در افغانستان به بالاتر از سطح جهانی صعود کرده است
به گزارش گروه جامعه اسکندر مؤمنی که برای دیدار و گفتگو با مقامات روسیه به مسکو سفر کرده کرده بود، ظهر امروز در آکادمی شرق‌شناسی روسیه گفت: جهان معاصر و مدرنیسم، با چهار مؤلفه بی‌ثباتی، ناپایداری، پیچیدگی و ابهام همراه شده که نتایج آن را میتوان در تغییر سبک زندگی و ارزشهای اجتماعی، افزایش فردگرایی خودخواهانه، بروز لذت‌جویی افراطی و آنی، گسست بین نسلی، تضعیف ارزشهای سنتی و باور‌های اخلاقی، رشد اختلالات روان، بحران هویت، ضعف عدالت در توزیع مناسب منابع، حاشیه‌نشینی و اختلال در کارکرد خانواده مشاهده کرد؛ بنابراین این عوامل، مولّد فضای شکننده اجتماعی و در نتیجه زمینه‌ساز گسترش شیوع مواد و اعتیاد در جوامع هستند.
وی با بیان اینکه انسان امروز در موضوع مواد مخدر دچار پارادوکس شفافیت و پیچیدگی است، تصریح کرد: از یک سو تنوع لحظه‌به‌لحظه تولید مواد، جابه‌جایی بی‌وقفه مسیر‌های قاچاق، دگرگونی روش‌های پنهان‌سازی و استفاده گسترده از تمامی وسایل ارتباطی، روند گسترش این مشکل جهانی را پیچیده‌تر کرده که نه تنها مردم عادی بلکه نیرو‌های مقابله‌کننده نیز دچار سردرگمی شده‌اند و از سوی دیگر، طرح مداخله موضوعات غیر مرتبط و حاشیه‌ای توسط برخی کشور‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بر روند اقدامات جهانی با رویکرد احساس مسئولیت مشترک، افق نا روشنی را فراروی جامعه جهانی قرار داده است.
دبیرکل ستاد ادامه داد: در این میان، انحصارطلبی سیاسی، نظامی، اقتصادی و ندای تک‌قطبی، مشکلات اجتماعی جوامع بشری را دوچندان کرده و دامنه بحران‌هایی همچون کشت، تولید و خصوصاً مصرف مواد مخدر، جرائمی همچون فساد، ناامنی، خشونت‌گرایی، قوم‌گرایی، پولشویی و تروریسم را در دنیا گسترش داده است.
مؤمنی گفت: وضعیت مواد مخدر و روان‌گردان‌ها در سطح جامعه جهانی به یک تهدید جدی تبدیل شده‌اند و باید اذعان کرد که این تهدید استراتژیک، چندوجهی، چند سببی و سیستماتیک، به‌عنوان بزرگترین شوک قرن حاضر یک ستیز دائمی بلندمدت و نوع جدید بردگی در دنیای مدرن، مهمترین مانع رشد و توسعه پایدار و انسانی در جوامع شده است، به‌گونه‌ای که از یک سو تحت تأثیر رشد فزاینده عرضه و الگو‌های بین‌المللی تولید، ترانزیت و توزیع مواد قرار داشته و از سوی دیگر تحت تأثیر رشد فزاینده تقاضا و میل به مصرف ناشی از ضعف ساختار‌های اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و سیاسی جوامع، زمینه را برای قتل‌عام سرمایه‌های انسانی به‌عنوان محور توسعه پایدار و همچنین کسب سود غیرقانونی فراهم کرده است.
نرخ شیوع مصرف در افغانستان به بالاتر از سطح جهانی صعود کرده است
وی افزود: نقش انکارناپذیر سازمان‌های اطلاعاتی امپریالیسم در گسترش کشت و تولید و ترانزیت مواد مخدر و روان‌گردان‌ها با هدف زمینه‌سازی برای حضور در مناطق تحت کشت و تولید، تحریک و هدایت تشکل‌های خشونت‌گرا، افراطی و تجزیه‌طلب، آلوده نمودن جوانان کشور‌های رقیب و تأمین منابع مالی برای استراتژی‌های پنهان کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در توسعه نفوذ را نمی‌تواند نادیده گرفت.
دبیرکل ستاد تصریح کرد: بدنبال وقوع حوادث ۱۱ سپتامبر در امریکا و گسیل نیرو‌های خارجی به رهبری امریکا با هدف مبارزه با گروه‌های تروریستی و ضربه به بنیان‌های مالی آن‌ها در افغانستان، نه‌تن‌ها گروه‌های تحت تعقیب متلاشی نشدند، بلکه دامنه فعالیت‌ها و همچنین قلمرو حاکمیت آن‌ها در افغانستان گسترش یافت و حتی به کشور‌های دیگر سرایت پیدا کرد؛ و برای انحراف افکار عمومی، اسامی و عناوین گروه‌های شورشی تغییر داده شدند مانند القاعده، طالبان، داعش و...
مؤمنی ادامه داد: علیرغم حضور نیرو‌های خارجی، سطح کشت و مقدار تولید مواد مخدر در افغانستان که در سال ۲۰۰۱ کمتر از ۲۰۰ تن بود در سال ۲۰۱۸ تا ۵۰ برابر افزایش یافت و نرخ شیوع مصرف در خود افغانستان نیز به بالاتر از سطح جهانی صعود کرد، درحالی‌که تا سال ۲۰۰۰ مصرف مواد غیرشرعی بود و در موارد نادر برای مصرف تفننی بوده است.
وی گفت: به‌رغم تمامی اقدامات مثبت و سازنده دولت جمهوری اسلامی افغانستان برای پیشگیری از سوءمصرف، متأسفانه، امروزه معتادان تقریباً در تمامی خیابان‌های کابل پرسه می‌زنند.
دبیرکل ستاد بیان داشت: نکته قابل‌تأمل آنکه، معلوم نیست مازاد بازار مصرف تولید در طول دو دهه گذشته در کجا و به چه منظوری انباشته شده است؟ آیا این حجم هنگفت مواد، برای تأمین منابع مالی جنگ دیگری، بی‌ثباتی، آوارگی، بی‌خانمانی و درگیری‌های تجزیه‌طلبانه دیگری در کشور‌های هم‌جوار افغانستان انبار نشده است؟ برخی تحلیل‌ها، مؤید آن است که امریکا به دنبال توسعه حوزه نفوذ خود در منطقه ما است.
مؤمنی گفت: منابع و مراجع رسمی بین‌المللی، حجم پول در گردش و عواید ناشی از جرائم سازمان‌یافته و مواد مخدر را بیش از یک هزار میلیارد دلار برآورد می‌کنند. این حجم مالی هنگفت چگونه و از چه طریقی در دستگاه‌های مالی بین‌المللی نقل‌وانتقال پیدا می‌کند؟ درحالی‌که محدودیت‌های زیادی بر گردش مالی اشخاص و سازمان‌های رسمی و قانونی اعمال می‌شود؟
قاچاقچیان مواد مخدر به انواع تسلیحات مدرن مجهز هستند
وی افزود: در منطقه ما قاچاقچیان مواد مخدر به انواع تسلیحات مدرن مجهز هستند. بررسی تحلیلی روند قاچاق و نحوه دستیابی قاچاقچیان به این سلاح‌ها، افشاگر خیلی از موضوعات پشت پرده خواهد بود که از بیرون منطقه هدایت و رهبری می‌شود، همچنین بررسی تاریخی کشت و تولید مواد افیونی در منطقه و تداوم شتابان و گسترده حاکی از آن است که تحولات جدیدی در منطقه –منطقه حائل بین ایران، چین و روسیه- در حال وقوع است که لازم است شما اساتید و دانشجویان با حساسیت ویژه آن را مطالعه و راهبرد‌های پیشنهادی خود را ارائه کنید.
دبیرکل ستاد در ادامه به ارائه گزارشی از سیاست‌ها، برنامه‌ها و استراتژی جمهوری اسلامی ایران پرداخت و گفت: جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان بزرگترین قربانی ناشی از ترانزیت مواد مخدر از منشأ افغانستان به مقصد بازار‌های بین‌المللی مصرف در غرب است. این وضعیت موجب شده تا متناسب با روند‌های جاری و پیش‌بینی آینده، اقدامات و فعالیت‌هایی در کشورمان انجام شود.
وی؛ تغییر پارادایم امر مبارزه از دولت‌محوری به مشارکت‌های مردمی از طریق اجتماعی شدن و مداخله مؤثر و مستمر سازمان‌های غیردولتی و جامعه مدنی در عرصه کنترل و نظارت بر ناهنجاریهای اجتماعی از جمله اعتیاد را نمونه‌ای از فعالیت‌های کشورمان در حوزه مبارزه با مواد مخدر خواند و گفت: در حال حاضر حدود ۹۰ درصد فعالیت‌ها در زمینه‌های پیشگیری، درمان، کاهش آسیب و صیانت اجتماعی توسط سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO) انجام می‌شود.
اعتیاد، قلب توسعه پایدار را هدف قرار داده است
دبیرکل ستاد بیان داشت: با توجه به اینکه اعتیاد، قلب توسعه پایدار یعنی سرمایه انسانی اعم از نوجوانان و جوانان، شاغلین، افراد تحصیل‌کرده و بانوان را مورد هدف قرار داده است لذا به‌منظور ارتقاء توانمندیهای روانی و اجتماعی نوجوانان و همچنین نهاد خانواده، به‌عنوان هسته اصلی جامعه، با اجرای طرح ملی توانمندسازی و زیر چتر قراردادن جمعیت قابل‌توجهی از والدین و فرزندان آنان، اقدامات زیر بنایی برای ایمن‌سازی و مصونیت بخشیدن اقشار مختلف برشمرده، انجام شده است.
مؤمنی گفت: اجرای طرح آموزش پیشگیری اولیه از اعتیاد در محیطهای کارگری و صنعتی کشور ایران، ضمن افزایش نرخ سطح پوشش کارگران زیر چتر برنامه‌های توانمندسازی، موجب کاهش بروز مصرف مواد در آنان شده است.
وی افزود: جریان سازی و تقویت مداخلات مؤثر اطلاعرسانی، آموزش مهارتهای زندگی، آموزش مدل زندگی سالم، توسعه فعالیت‌های جایگزین، توسعه معنویت و دین‌داری، تقویت خدمات مشاوره ویژه دانشآموزان دختر و پسر مدارس و همچنین دانشجویان دختر و پسر مشغول تحصیل در دانشگاههای ایران، علاوه بر افزایش گسترده خدمات پیشگیری، سبب کنترل شیوع مصرف مواد در نوجوانان و جوانان کشور شده است.
دبیرکل ستاد گفت: تقویت مرز‌های دانش اعتیاد با تأکید بر فرهنگ بومی در عرصه کاهش تقاضا با مشارکت نخبگان، اندیشمندان و جوانان متخصص دانشگاهی کشور نیز ضمن علمی شدن امر مبارزه نرم‌افزاری، موجبات ضربه‌پذیری سیستم هوشمند اعتیاد و مواد مخدر را فراهم کرده است.
مؤمنی گفت: افزایش سرمایه‌گذاری جدی در عرصه کاهش تقاضای مواد از سوی دولت ایران و نیز بخش خصوصی، زمینه را برای تقویت، پایداری و استمرار برنامه‌ها، فراهم کرده است؛ به‌گونه‌ای که شاهد تغییر الگوی مصرف مواد به‌ویژه کاهش چشمگیر مصرف ماده محرک شیشه (ATS) در کشور ایران هستیم.
وی؛ توجه جدی به خدمات کاهش تقاضا ویژه بانوان را از دیگر اقدامات مؤثر برای تحکیم جایگاه زنان در برنامه‌ها و نقش آنان در روند توسعه کشور ایران خواند و گفت: با توجه به جذابیت اقتصادی مواد مخدر و قرار گرفتن آن به‌عنوان موتور محرک سوداگران برای رشد فزاینده عرضه و گسترش تقاضای مواد، اقدامات قابل‌توجهی در ضربه زدن به بنیان‌های اقتصادی قاچاقچیان از سوی کشور ایران، انجام شده به‌گونه‌ای که با رصد فرآیند مالی، شناسایی اموال، توقیف و مصادره آن‌ها، میلیارد‌ها دلار به سیستم مالی قاچاقچیان خسارت وارد شده است.
دبیرکل ستاد بیان داشت: جلوگیری از ورود و انتقال مواد مخدر به عمق شهر‌ها با تمرکز حدود ۷۰ درصدی کشفیات مواد مخدر در مناطق مرزی شرق و حاشیه شرق کشور ایران، از جمله توفیقات قابل توجه در کاهش عرضه و دسترسی آسان به مواد مخدر میباشد.
۷۶ درصد کشفیات جهانی تریاک از سوی ایران است
مؤمنی گفت: با استناد گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد (UNODC) ۷۶ درصد کشفیات جهانی تریاک، ۶۷ درصد کشفیات جهانی مرفین و ۱۷ درصد کشفیات جهانی هروئین توسط ایران انجام می‌شود، در سال ۲۰۱۸ نیز با اجرای ۱۵۵۷ کیس عملیات اطلاعاتی، مقدار ۸۰۶ تن انواع مواد مخدر از جمله بیش از ۴۵ تن هروئین و مرفین کشف شده است و در این دستاورد مهم و موفق، متأسفانه تعداد ۱۸ نفر از پرسنل دستگاه‌های مقابله‌ای به شهادت رسیده‌اند.
وی گفت: این اقدامات، خسارت هنگفت انسانی و مادی بر کشور تحمیل می‌کند و سالانه حدود یک میلیارد دلار برای انسداد مرز‌ها و مقابله با ترانزیت مواد مخدر در مبادی ورودی در شرق و خروجی در غرب هزینه می‌شود. همچنین حدود ۳۸۱۱ نفر از بهترین عزیزان ما در مقابله با این مسئله جهانی در طول چهار دهه گذشته به شهادت رسیده‌اند که در سال ۲۰۱۸، تعداد این شهدا ۱۸ نفر گزارش شده است؛ نتیجه این اقدامات مقابله‌ای اثرگذار ایران این بود که قاچاقچیان مسیر‌های قاچاق را از جمله به مسیر دریایی تغییر دهند.
وی در پایان به اولویت‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: «مبارزه همه‌جانبه با مواد مخدر از طریق کاهش عرضه و کاهش تقاضا و مدیریت مصرف با هدف کاهش سالیانه ۵ درصد اعتیاد طی سال‌های ۱۳۹۶-۱۴۰۰ (۲۰۲۱-۲۰۱۷) و رسیدن به کاهش ۲۵ درصد اعتیاد تا پایان برنامه ششم توسعه کشور در سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۱)» و «تدوین و تصویب طرح ملی مبارزه همه‌جانبه با مواد مخدر و روان‌گردان‌ها و پیش‌ساز‌ها با رویکرد اجتماعی حاوی برنامه‌های اقدام، فعالیت‌ها و پروژههای اجرایی و تبیین سطوح انتظار و ابلاغ آن به کلیه وزارتخانهها و سازمان‌ها به‌منظور اجرای آن در طول برنامه ششم توسعه کشور (۲۰۲۱-۲۰۱۷)» از جمله این اولویت‌هاست.