نگاهی به زندگینامه، سوابق قضایی، اجرایی و علمی آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رئیسی

آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در آذرماه سال ۱۳۳۹ هجری شمسی در خانواده‌ای روحانی در شهر مشهد و در محله نوغان دیده به جهان گشود. پدر و مادر ایشان از سلاله سادات حسینی هستند و نسبتش از هر دو طرف به حضرت زید بن علی بن الحسین (ع) می‌رسد. او در ۵ سالگی پدر خود را که از روحانیون مشهد بود از دست داد.

ایشان تحصیلات ابتدایی را در مدرسه جوادیه گذرانده و تحصیل در علوم حوزوی را در مدرسه نواب و سپس در مدرسه آیت الله موسوی‌نژاد شروع نمود. در سال ۱۳۵۴ جهت ادامه تحصیلات به حوزه علمیه قم، مدرسه آیت الله بروجردی رفت و مدتی نیز در مدرسه‌ای که با مدیریت آیت الله پسندیده و در واقع با نظر امام خمینی (ره) اداره می‌شد، اشتغال به تحصیل داشت.

 

سید ابراهیم رئیسی در حوزه علمیه قم، اصول فقه را نزد آیت الله مروی، لمعتین را محضر آیت‌الله فاضل هرندی، رسائل را نزد آیت‌الله موسوی تهرانی، مکاسب محرمه را خدمت آیت الله دوزدوزانی، کتاب البیع مکاسب را نزد آیت‌الله خزعلی، خیارات مکاسب را نزد آیت الله ستوده و آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی و کفایه را خدمت آیت‌الله سید علی محقق داماد، تفسیر قرآن کریم را نزد آیت الله مشکینی و آیت الله خزعلی، شرح منظومه و فلسفه را نزد آیت‌الله احمد بهشتی و دوره شناخت را نزد آیت الله مطهری و نهج البلاغه را محضر آیت الله نوری همدانی آموخت.

آیت الله دکتر سید ابراهیم رئیسی از درس خارج اصول آیت الله سید محمدحسن مرعشی شوشتری و آیت الله هاشمی شاهرودی و خارج فقه آیت الله آقا مجتبی تهرانی و آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انفلاب استفاده کرده است علاوه بر این ایشان با اتمام دوره سطح حوزه توانست به دوره کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی راه یافته و پس از دفاع از پایان نامه خویش با عنوان «ارث بلا وارث» در سال تحصیلی ۱۳۸۰ با قبولی در کنکور دکترای مدرسه عالی شهید مطهری در رشته فقه و حقوق خصوصی ادامه تحصیل دهد.

آیت الله سید ابراهیم رئیسی با تکمیل تحقیقات خود در حوزه فقه و حقوق، موفق به اخذ مدرک عالی‌ترین سطح آموزشی حوزه (سطح چهار) شد و در نهایت رساله دکترای خود را با عنوان «تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق» دفاع نمود.

آیت الله رئیسی بدنبال هتک حرمت امام خمینی (ره) در روزنامه اطلاعات و آغاز حرکت‌های مردمی، در اجتماعات اعتراضی که مبدأ اغلب آن‌ها مدرسه آیت الله بروجردی (مدرسه خان) بود، شرکت داشته و در قالب هسته‌ای از طلاب انقلابی فعالیت می‌نمود. وی در این دوران فعالیت‌های مبارزاتی خود را در قالب ارتباط برقرار کردن با علمای انقلابی که از زندان آزاد شده بودند و یا در تبعید به سر می‌بردند پی گرفت.

 

همچنین در تجمعاتی مثل تحصن علما و روحانیون در دانشگاه تهران، شرکت داشت.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در دوره تربیتی خاصی که مرحوم شهید بهشتی جهت کادرسازی برای تأمین نیاز‌های مدیریتی نظام اسلامی برگزار می‌نمود، شرکت داشت.

وی به دنبال شورش‌های مارکسیستی و ایجاد مشکلات متنوع در شهر مسجد سلیمان، جهت شرکت در فعالیت‌های فرهنگی همراه با گروهی از طلاب عازم آن منطقه شد. پس از بازگشت از مسجد سلیمان، مجموعه سیاسی-عقیدتی پادگان آموزشی صفر- دو در شاهرود را تأسیس و برای مدت کوتاهی آن را اداره کرد.

 

ورود آیت الله رئیسی به عرصه مدیریت از سال ۱۳۵۹ و با حضور در جایگاه دادیاری شهرستان کرج آغاز شد و پس از چندی با حکم شهید آیت الله قدوسی، به سمت دادستان کرج منصوب شد. موفقیت ایشان در ساماندهی وضعیت پیچیده این شهر موجب شد تا پس از دو سال خدمت در این جایگاه مهم (در سال‌های ۱۳۵۹، ۱۳۶۰) ایشان در سال ۱۳۶۱ همزمان با دادستانی کرج مسوولیت دادستانی شهر همدان را نیز عهده دار شود. حضور همزمان ایشان در این دو مسوولیت برای مدتی ادامه یافت تا آنکه به عنوان دادستان استان همدان معرفی شد و از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳ به مدت سه سال در این سمت خدمت نمود.

آیت الله رئیسی در سال ۱۳۶۴ به عنوان جانشین دادستان انقلاب تهران منصوب شد و به این ترتیب، دوره مدیریت قضایی ایشان در تهران آغاز شد سپس ایشان مورد توجه حضرت امام خمینی (ره) قرار گرفت و احکام ویژه و مستقیمی را برای رسیدگی به مشکلات اجتماعی در برخی استان‌ها از جمله لرستان، کرمانشاه و سمنان از بنیانگذار انقلاب اسلامی دریافت کرد که این احکام در صحیفه امام ثبت شده است.

بعد از رحلت امام (ره) آیت الله دکتر رئیسی با حکم رئیس قوه قضائیه به سمت دادستان تهران منصوب شد و از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ به مدت پنج سال این مسئولیت را برعهده داشت. ایشان از سال ۱۳۷۳ به ریاست سازمان بازرسی کل کشور منصوب شد که خدمت ایشان در این سمت تا سال ۱۳۸۳ ادامه یافت.

تحولات ایجاد شده در حوزه نظارت بر دستگاه‌های اداری مربوط به این دوره است که همزمان با روی کار آمدن دولت ششم و هفتم می‌باشد.

آیت الله دکتر رئیسی از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۹۳، به مدت ده سال معاون اول قوه قضائیه بوده و از سال ۱۳۹۳ تا اواخر سال ۱۳۹۴ نیز مسئولیت دادستانی کل کشور را برعهده داشته است همچنین ایشان از سال ۱۳۹۱ تا کنون با حکم مقام معظم رهبری به عنوان دادستان کل ویژه روحانیت می‌باشد.

او در ۱۷ اسفند ۹۴، با حکم مقام معظم رهبری عهده دار تولیت آستان قدس رضوی علیه السلام شده و تا کنون نیز مفتخر به خدمت در آن آستان رفیع است.

گفتنی است در سال ۱۳۷۶، ایشان به پیشنهاد برخی اعضای مؤثر جامعه روحانیت مبارز از جمله آیت الله مهدوی کنی و تصویب شورای مرکزی جامعه روحانیت به عضویت در آن شورا در آمد.

آیت الله رئیسی در سال ۱۳۸۵، از طرف جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز و به توصیه نخبگان استان خراسان جنوبی برای عضویت در چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری خود را در معرض انتخاب مردم شریف ان دیار قرار داد و با نظر مثبت بیش از ۸۰ درصد مردم این استان وارد مجلس خبرگان شد. دو سال پس از حضور در این مجلس با رای خبرگان ملت به عنوان عضو هیأت رئیسه انتخاب و عضویت ایشان در این جایگاه تا اتمام دوره چهارم با رای نمایندگان محترم مجلس خبرگان تمدید شد.

همچنین ایشان در دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری نیز با کسب اکثریت قاطع آرا برای دومین بار به عنوان نماینده مردم شریف خراسان جنوبی برگزیده شد و عضویت ایشان در هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری همچنان ادامه دارد و در سال ۱۳۹۶ با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب گردید.

آیت الله رئیسی علاوه بر مسؤولیت‌های کلان کشوری، بنا به توصیه مکرر آیت الله مهدوی کنی و آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی مبنی بر حفظ ارتباط درسی خود با طلاب، از سال ۸۰ تا کنون به عنوان مدرس در مدارس علمیه تهران از جمله مدارس مجد، امیرالمومنین علیه السلام، امام حسین علیه السلام و مروی به تدریس دروس سطوح عالی: رسائل و مکاسب، کفایتین و درس خارجه فقه (قواعد فقهیه) مشغول بوده اند ایشان بعد از انتقال به مشهد مقدس از ابتدای سال تحصیلی ۱۳۹۵ در مدرسه عالی نواب مشهد و پس از ان در مدرسه علمیه ۲ درب حرم مطهر تدریس در موضوع «فقه وقف» را آغاز کرد و طی دو سال تحصیلی موضوع وقف و نذر را به صورت کامل تدریس نمود و در ادامه (سال تحصیلی ۹۷) درس خارج فقه با موضوع امر به معروف و نهی از منکر را شروع کرد که مورد استقبال باشکوه فضلا حوزه علمیه مشهد نیز قرار گرفت تا کنون یک دوره از درس‌ها حوزوی ایشان در زمینه قواعد فقه در قالب سه جلد کتاب با عنوان قواعد فقه عبادی قواعد فقه قضایی و قواعد فقه اقتصادی به رشته تحریر درآمده است و کتاب وقف و امر به معروف و نهی از منکر ایشان نیز که طی سه سال اخیر در حوزه علمیه مشهد تدریس کرده اند در حال تدوین می‌باشد.

آیت الله علاوه بر این در دانشگاه نیز در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه امام صادق (علیه السلام) و دانشگاه شهید مطهری و دانشگاه آزاد اسلامی به تدریس دروس تخصصی فقه قضا، فقه اقتصاد، اصول فقه و قانون مدنی پرداخته است.

* سوابق علمی
• سطح چهار فقه و اصول از حوزه علمیه قم
• دکترای فقه و مبانی حقوق با گرایش حقوق خصوصی از دانشگاه شهید مطهری
• تدریس متون فقهی سطح عالی و فقه قضاء و فقه اقتصاد در حوزه‌های علمیه تهران و دانشگاه‌ها

• تدریس درس خارج فقه با موضوعات وقف و نذر و امر به معروف و نهی از منکر به مدت دو سال در حوزه علمیه خراسان

• انجام سه مأموریت ویژه قضایی در حوزه‌های اجتماعی در سه استان مختلف با حکم امام خمینی (ره)
• عضویت در هیأت امنای ستاد اجرایی فرمان امام (ره) به مدت ده سال از سوی مقام معظم رهبری
• افتخار خدمت گزاری و تولیت آستان قدس رضوی (ع) با حکم مقام معظم رهبری
• معاون اول قوه قضاییه به مدت ده سال
• ریاست سازمان بازرسی کل کشور به مدت ده سال
• دادستان انقلاب اسلامی تهران
• دادستان انقلاب اسلامی استان همدان
• اولین دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر کشور
• ریاست شورای نظارت بر صدا و سیما
• عضو شورای عالی گزینش کشور
• مؤسس حوزه علمیه فاطمه الزهرا سلام الله علی‌ها خواهران در تهران (کوی نصر)

• مؤسس مرکز تخصصی شیعه‌شناسی امام هادی علیه السلام زیرنظر حوزه علمیه قم

•تولیت آستان قدس رضوی
•عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
•نماینده مردم شریف استان خراسان جنوبی و عضو هیات رئیسه مجلس خبرگان رهبری
•دادستان کل ویژه روحانیت

•رئیس جمهور اسلامی ایران

 

* مسئولیت‌ها به اعتبار جایگاه حقوقی
• عضو شورای عالی فضای مجازی
• عضو شورای عالی استاندارد
• عضو شورای عالی نفت
• عضو شورای توسعه شرق و غرب کشور
• عضو شورای عالی پول و اعتبار
• عضو ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی
• عضو ستاد مبارزه با مواد مخدر
* سخنرانی در اجلاس‌های بین المللی
• اجلاس مبارزه با فساد اداری در قاره آفریقا
• اجلاس مبارزه با جرائم سازمان یافته در آرژانتین
• اجلاس سلامت اداری در سوچی روسیه
• اجلاس حقوق بشر در پاکستان
• اجلاس نقش عاشورا در تحولات اجتماعی – استانبول ترکیه
• اجلاس دلالت‌های قانون اساسی در حفظ حقوق بشر – نیجریه
• اجلاس همکاری‌های بین المللی در مبارزه با فساد – چین
• اجلاس حقوق بشر سازمان ملل – ژنو
• اجلاس مبارزه با فساد اداری در فیلیپین و انتصاب به عنوان قائم مقام بازرسان کل آسیا
• و ده‌ها نشست تخصصی دیگر با حضور مقامات کشور‌های خارجی

 

الف/کتب چاپ شده
• کتاب تقریرات درس قواعد فقه (بخش قضایی)
• کتاب تقریرات درس قواعد فقه (بخش عبادی)
• کتاب ارث بلا وارث در فقه و حقوق
• کتاب تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق
ب/کتب در دست انتشار
• کتاب سیر تحول در نظارت و بازرسی
• کتاب الوقف
• کتاب الامر بالمعروف و النهی عن المنکر
ج/ سخنرانی علمی ارائه شده
• تعدد اسباب مسئولیت
• بیع فاسد و اقسام آن
• مفهوم رهن
• مدیریت کارآمد
• نظارت اثر بخش
• تأثیر متقابل تصمیمات قضایی و اقتصادی
• جایگاه نظارت و بازرسی در اسلام
• عدالت و تأثیر آن بر سبک زندگی
• و ده‌ها سخنرانی علمی در حوزه‌های اقتصادی، مدیریتی، اجتماعی و حقوقی و معرفتی در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها و مراکز علمی و سمینار‌های تخصصی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های کشور