جشنواره‌ای بدون رقابت و هیجان

به گزارش خبرنگار فرهنگی میزان ، سی‌وچهارمین جشنواره موسیقی فجر از همان روز‌های آغازینش با حاشیه‌های بسیار زیادی همراه بود. حذف جایزه باربد و تعطیلی اجرای بانوان که دو اتفاق خوب هنر موسیقی کشور بود، باعث شد تا در میان اهالی موسیقی خبر ساز شود. جایزه بار بد که اتفاقی بزرگ و مفید در رونق جشنواره موسیقی فجر بود به یکباره با روی کار آمدن تیم اجرایی جدید از برنامه‌های جشنواره حذف شد.

در ابتدا، بی پولی دلیل این کار عنوان شد، اما در نشست خبری و توسط علی ترابی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد و رئیس جشنواره، خارج شدن از رقابت با جوایز بخش خصوصی از جمله جشن خانه موسیقی و جشن موسیقی دلیل این کار عنوان شد.

حضور این جایزه از دوره سی و یکم در جشنوارۀ موسیقی باعث شد تا تحرک و شور اشتیاق دوچندانی را در آن حاکم کند و با رقابتی بودن خود، به واقع موتور محرک جشنواره را روشن کند و جان تازه‌ای به آن دهد.

بی شک، رقابت و معرفی نفرات برتر در جشنوار‌های مختلف فرهنگی و هنری همواره بیش از جشنواره‌هایی که بی هیچ جنجالی به کار خود ادامه دادند، مورد توجه هنرمندان آن رشته قرار گرفته و باعث پویایی آن شده است و این حذف می‌تواند از شور و نشاط آن بکاهد.

*ملاک کار موسیقی تعیین رتبه نیست

حسین اینانلو رهبر گروه موسیقی روشنا که از شرکت کنندگان سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر بود خیلی موافق رقابتی بودن و تعیین نفرات برتر در جشنواره نیست و گفت: در عرصه هنر موسیقی به نظرم رقابت معنا ندارد و وقتی فردی اسم خودش را هنرمند گذاشت، سعی دارد تا بهترین کار خودش را به گوش مردم برساند. مشکل بعدی که نمی‌توان در رقابتی بودن آن را حل کرد این که اگر افرادی مثل حسین علیزاده و کلهر بخواهند در جشنواره شرکت کنند چه کسی هست که توان بررسی آثار آن‌ها را داشته باشد. به نظرم این جشنواره فرصتی است برای هنرمند تا بهترین کار خود را ارائه دهد و اجرای خود را بدون دغدغه انجام دهد به طوریکه دیگر دغدغۀ فروش بلیط را مثل اجرا‌های در طول سال خود نداشته باشد.

وی جشنواره را موقعیتی برای حضور علاقه‌مندان به موسیقی سنتی و شنیدن صدای مورد علاقه شان عنوان کرد و گفت: این که بلیط‌ها با قیمت ۳۰ هزار تومان فروخته شده به نظرم کاری می‌کند تا کالای فرهنگی که کمتر مورد توجه خانواده‌ها است دوباره به سبد آن‌ها باز گردد و بتوانند با هزینۀ بسیار پایینی به تماشای کنسرت مورد علاقه شان بنشینند.

اینانلو از حمایت نکردن موسیقی توسط رسانه‌ها و به ویژه صدا وسیما ابراز تأسف کرد و اظهار داشت: نمی‌دانم این که اگر همراه با موسیقی که از طریق رادیو و یا تلویزیون پخش می‌شود، اسم البوم و نام خواننده و آهنگسار گفته شود چه اشکالی دارد. مگر اینکه کالای فرهنگی را تبلیغ کنیم چه اشکالی دارد و چرا نباید با تمام انرژی خود سعی کنیم تا مردم هنر دوست را هر چه بیشتر با آثار فرهنگی آشنا کنیم. فکر می‌کنم بهترین کار در موفقیت یک آلبوم معرفی رسانه‌ها است که اگر موفق باشند توسط مردم استقبال می‌شوند و اگر چنین چیزی نباشد که مردم آن‌ها را رد می‌کنند.

*بلیط‌هایی که به دست مخاطبان اصلی نرسید

در این خصوص بهزاد عبدی آهنگساز و سرپرست گروه خنیاگران مهر، رقابتی بودن جشنواره را ملاک مشخصی برای ارزیابی آثار نمی‌داند و بیان می‌کند: به نظرم هنر موسیقی فارغ از آن چیزی است که در مترو معیار مشخصی بتوان برای آن نسخه پیچید. موزیسین‌های ما سعی دارند تا فارغ از هرگونه جشنواره یا مسابقه‌ای بهترین کار خود را ارئه دهند و به نظرم این گونه تقسیم بندی‌ها فقط ما را از صورت مسئله اصلی که همان پاسداشت هنر والای موسیقی است، دور می‌کند مگر نه بهترین تصمیم گیران در این زمینه خود مردم هستند که چه موسیقی را برای گوش دادن خود انتخاب کنند.

وی سهمیه‌های بلیط اختصاصی که توسط مسئولان جشنواره برای اهداء به مهمانان ویژه خودشان اختصاص داده می‌شود را یکی از مواردی دانست که باعث می‌شود تا زمینه حضور مخاطبان واقعی در جشنواره فراهم نشود و اظهار داشت: بسیاری از مخاطبان در تهیه بلیط با مشکل روبرو بودند و سهمیه‌های جشنواره باعث شد تا بعضی سالن‌ها با کاهش جمعیت روبرو شوند و مخاطب واقعی نتواند اقدام به خرید بلیط کند و از این نظر باید بگویم که سامانه باید تا آخرین لحظه با بلیط فروشی همراه باشد تا مردم بتوانند اقدام به خرید بلیط کنند.

*بخش بین المللی فقط در حد یک اسم

انصراف بعضی گروه‌ها و خواننده‌ها از جشنواره تنها چند روز مانده به آغاز جشنواره و حضور نداشتن خواننده‌های مطرح در این دوره از جشنواره علی رغم مذاکرات صورت گرفته با آن‌ها از موارد دیگری است که سبب شد تا آن طور که باید این دوره پرفروغ ظاهر نشود.

از طرفی مقایسۀ بخش بین‌الملل جشنواره سی‌وچهارم با سال‌های گذشته نشان می‌دهد که با کاهش گروه‌ها روبرو هستیم. محدود شدن بخش بین الملل جشنواره به حضور تنها ۵ گروه که شامل تریو از (اسلوونی)، موغام از (آذربایجان)، آنسامبل آتلاس از (دانمارک)، تک نوازی پیانو از (ایرلند) و ثقیل از (ازبکستان) است و مقایسۀ آن با دوره‌های گذشته که تقریباً بیش از ده گروه در جشنواره مشارکت داشتند، نشان می‌دهد که این بخش فقط محدود به یک اسم شده است که جشنواره آن را با خود یدک می‌کشد.

*از حاضران بی اطلاع از جشنواره موسیقی فجر تا استقبال سرد مدیران از پاپ

علی رغم استقبال نه چندان گرم از کنسرت‌های پاپی که بخش زیادی از بلیط‌های آن توسط سازمان و ارگان‌ها خریداری شده است و به رایگان در اختیار پرسنل خود قرار داده اند باید گفت: این بخش در مقایسه با دوره‌های گذشته با نام‌های کمتر موجهی همراه بود.

حضور خوانندگان مطرح و با سابقه‌ای چون؛ علی زندوکیلی، شهرام شکوهی، محمد علیزاده، محسن یگانه، رضا صادقی، فرزاد فرزین و ... که از چهره‌های حاضر در بخش موسیقی پاپ دوره‌های گذشتۀ جشنواره بودند، رونق بخشی دو چندانی را در بلیط فروشی و استقبال مخاطبان در آن دوره‌ها به جشنواره داده بود.

البته صارمی دبیر اجرایی جشنواره، پیشتر، مهیا نشدن حضور خواننده‌های دیگر را تنها آماده نبودن گروه‌ها و یا پراکنده بودن اعضای آن‌ها عنوان کرده بود، اما وقتی به فعالیت‌های چند وقت اخیر خواننده‌هایی که در دوره‌های قبلی جشنواره حاضر بودند، نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که یا از آن‌ها قطعات جدید منتشر شده و یا کنسرت‌هایی را در سراسر کشور برگزار کردند؛ موضوعی که گفته‌های این مقام مسئول جشنواره را نقض می‌کند.

از طرفی در فستیوالی که ویترین موسیقی کشور است و باید همواره با اجرا‌های نو و دستاورد‌های تازه همراه باشد، ولی شاهد هستیم که اجرای خواننده‌های پاپ عملاً چیزی جز تکرار قطعه‌های اجرا شده آن‌ها در کنسرت‌های در طول سالشان نیست. این در در حالی است که مهمترین عامل رونق یک جشنواره، ارائه‌ی آثار جدید در آن است و باید مکانی باشد که در آن گروه‌های موسیقی با تمام قدرت حاضر می‌شوند و تازه‌ترین آثارشان را به مخاطبان معرفی می‌کنند.

حضور نیافتن مدیران ارشد ارشاد و به بویژه دبیر هنری جشنواره در اجرا‌های پاپ نیز مزیدی بر علت است تا بیش از هر چیز این جشنواره، تنها به عنوان بخشی جنبی و صرفاً برای پر کردن جای خالی در فهرست جشنواره بدانیم که می‌تواند بخشی از در آمد‌های آن را تأمین کند. نگاه نه چندان مثبت شاهین فرهت، دبیر هنری جشنواره به این بخش و خواننده‌های پاپ و حتی نشنیدن اسم آن‌ها و دخیل نبودن در انتخاب این افراد نشان می‌دهد که جشنواره فقط محدود به دبیران نمی‌شود بلکه این خط دهی گویا فراتر از تیم دبیری جشنواره صورت می‌گیرد.

اجرای بهنام بانی، علیرضا طلیسچی، شهاب مظفری، گروه هفت، برادران آرش ومسیح، امیر عباس گلاب، پازل بند، ماکان و محسن ابراهیم زاده در این بخش علی رغم استقبال مخاطبان و پر شدن صندلی ها، اما نکتۀ مهمی که داشت این که حتی بسیاری از این شرکت کننده‌ها هدف از برگزاری این کنسرت‌ها را که جشنواره موسیقی فجر است، نمی‌دانستند و این مهم، نشان از ضعف تبلیغات و روابط عمومی و حتی سامانه‌های بلیط فروشی را می‌رساند که در این زمینه کم کار ظاهر شدند.

اجرای قطعات بزرگان موسیقی توسط گروه‌ها

اجرای قطعاتی از آثار شاهین فرهت دبیر هنری و امیر مهیار تفرشی پور از سیاستگذاران جشنواره موضوع دیگری است که در این دوره به چشم می‌خورد. موضوعی که قبل از برگزاری جشنواره، دلیل آن تنها توجه به آثار فاخر آهنگسازان ایرانی عنوان شده بود. معضلی که خیلی از پیشکسوتان آهنگسازی با آن روبرو هستند و کمتر ارکستری حاضر است تا قطعاتی از آثار این عزیزان را بزند. اما دورۀ سی و چهارم محملی شد تا در آن گروه‌های ارکستر حاضر در جشنواره قطعاتی را از این بزرگان اجرا کنند. آنسامبل "آتلاس" از کشور دانمارک با اجرای قطعه تریو بادی چوبی، "ارکستر سمفونیک تهران" به رهبری شهرداد روحانی با اجرای یکی از آثار شاهین فرهت با تک نوازی ویولن امین غفاری، تریو «اَمَئل» از کشور اسلوونی با اجرای قطعه "تریو برای پیانو، اپوس ۹۶"، تکنوازی پیانو ماری دوالا از کشور ایرلند، ارکستر رتوریک به رهبری نصیر حیدریان با اجرای قطعه "سینفونیتا در لا مینور اپوس ٦٦ "گروه‌ها و هنرمندانی بودند که در رپرتوار اجرایی کنسرت خود حداقل از یک یا دو قطعه شاهین فرهت استفاده کردند.

باید گفت، جشنوارۀ موسیقی و اساساً هر نوع جشنواره و رویداد جمعی با موضوع واحد، تابع رخداد‌ها و اتفاقات هنری آن حوزه در طول سال است و طبیعتاً چالش ها و مسائل و مشکلات اهالی موسیقی که  گریبانگیر آنهاست باید هر چه سریعتر رفع شود.

تا زمانی که مسئولان و مدیران ارشد برای موسیقی و جریان هنری آن بستری مناسب توام با آرامش و امنیت شغلی ایجاد نکنند، جشنواره موسیقی فجر اگر می‌خواهد پویا، ماندگار و مبدل به جشنواره‌ای معتبر و مطرح در سطح ملی و بین المللی شود نیازمند تفکر، تدبر و برنامه ریزی دقیق و با بهره مندی از مشاوران و صاحبنظران خبره در این حوزه است.