Instex به تدریج همه تجارت خارجی ایران را می‌بلعد/۴ نگرانی حیاتی که باید رفع شود
به گزارش گروه فضای مجازی ، مهدی محمدی کارشناس مسائل راهبردی طی یادداشتی که در روز شنبه در روزنامه وطن امروز منتشر شد، نوشت: اتحادیه اروپایی روز پنجشنبه اعلام کرد مکانیسم مالی جدید با ایران را با عنوان Instex ثبت کرده است. Instex در واقع یک نوع SPV یعنی ابزار دارای هدف خاص است که اروپایی‌ها گفته اند هدف آن پشتیبانی از معاملات مشروع ایران است. در همین آغاز کار نگرانی‌های بسیار مهمی وجود دارد که اگر به آن‌ها پرداخته نشود Instex نهتنها کمکی به سبک کردن فشار ناشی از تحریم‌های آمریکا نخواهد کرد بلکه به سرعت به مکمل تحریم‌های آمریکا تبدیل شده و همان اهداف آمریکا را از مسیر دیگری تامین خواهد کرد.
۱- قبل از هر چیز هم از جانب اروپایی‌ها و هم از سوی طرف ایرانی نشانه‌هایی هست که یک سلسله توافقات جانبی انجام شده و توقع اروپایی‌ها این است که ایران در ازای فعالیت این موسسه (Instex در واقع یک موسسه ثبت شده در فرانسه است) وارد مذاکرات منطقه‌ای و موشکی شود. اگر چنین وعده‌ای داده شده باشد، اصلی‌ترین هدف آمریکا که کشاندن ایران پای میز مذاکرات منطقه‌ای و موشکی و ایجاد تناظر میان تحریم‌ها و برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران بوده تا اینجا محقق شده است.
آقای ظریف پس از اعلام راه‌اندازی Instex از آمادگی ایران برای «تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل» سخن گفته است. این جمله باید راززدایی شود و آقای ظریف خیلی روشن باید متعهد شود منظور از این تعامل سازنده هیچ نوعی از مذاکرات منطقه‌ای- از جمله آنچه چند ماه قبل درباره یمن انجام شد- نیست.
۲- نگرانی دیگر این است که Instex به تدریج تبدیل به سیاهچاله اروپایی شده و همه تجارت خارجی ایران را ببلعد. اروپایی‌ها به صراحت گفته اند پولی که در این موسسه جمع می‌شود فقط برای معاملات مشروع ایران (یعنی غذا، دارو و تجهیزات پزشکی) هزینه خواهد شد. اگر آنگونه که آقای عراقچی گفته ایران بخواهد حتی پول فروش نفت به خریداران غیراروپایی را هم به Instex هدایت کند، معنایی جز این نخواهد داشت که مدیریت کل پول ایران در اختیار اروپایی‌ها قرار خواهد گرفت و ایران می‌تواند این پول را فقط صرف معاملاتی کند که آن‌ها اجازه می‌دهند. این دقیقا منطبق با هدف آمریکاست که اختیار پول‌های ایران را از دست ایران خارج کرده و اجازه ندهد این پول‌ها به شکلی که مدنظر ایران است و فراتر از اهداف تحریمی مصرف شود. «کنش‌زدایی» از تجارت خارجی ایران اتفاق بسیار خطرناکی است که اگر Instex آن را محقق کند خدمت بزرگی به آمریکا کرده است.
۳- با توجه به اصرار اروپایی‌ها به کامل شدن برنامه اقدام FATF در ایران به عنوان پیش‌شرط عملیاتی شدن Instex، ۲ نگرانی فوق‌العاده مهم ایجاد می‌شود: اول- اروپایی‌ها تازه این موسسه را ثبت کرده اند و شواهد نشان می‌دهد می‌خواهند آغاز به کار عملی آن را مشروط به تصویب نهایی CFT و پالرمو در ایران کنند. در این صورت Instex نهتنها سبک‌کننده فشار‌ها نخواهد بود بلکه خود به ابزار فشاری جدید بر ایران به منظور گرفتن امتیاز‌های بیشتر بدل خواهد شد. دوم- از این مهم‌تر، احتمالا Instex فقط با آن دسته از موسسات مالی و شرکت‌ها در ایران کار خواهد کرد که استاندارد‌های مقابله با تامین مالی تروریسم و پولشویی مدنظر اروپا را کامل اجرا کنند و این یعنی، این مکانیسم جدید خود به چشمه‌ای جدید برای تزریق پرفشار خودتحریمی و قطع همکاری بخش خصوصی با نهاد‌های مورد هدف در ایران تبدیل می‌شود.
۴- اصرار برای انباشت هر چه بیشتر تجارت خارجی بویژه پول ناشی از فروش نفت ایران در Instex خدمتی بزرگ به رژیم تحریم‌های آمریکاست، چرا که اساسا امکان هرگونه دور زدن تحریم‌های آمریکا را از ایران سلب کرده و به شناسایی کامل هویت مشتریان ایران از سوی آمریکا- که بر این مکانیسم اشراف کامل دارد- می‌انجامد. برای آمریکا خبری خوش‌تر از این نیست که ایران به دست خود اطلاعات مالی حساس مربوط به شرکای تجارت خارجی خود را در اختیار نهادی بگذارد که در هماهنگی تنگاتنگ با خزانه‌داری آمریکا قرار دارد. از این جنبه Instex کمک‌کار و تسهیل‌کننده تحریم‌های آمریکا خواهد بود نه مقابله‌کننده با آن.
این ۴ نگرانی حیاتی است و اگر همین حالا با شفافیت کامل رفع نشود، می‌تواند به فاجعه‌ای برای امنیت ملی ایران در سال‌های آینده بدل شود. راه بهتر این است که ایران تاکید کند Instex باید خرید همه کالا‌ها و خدمات از سوی ایران- نه فقط آن دسته از کالا‌ها و خدمات که مشمول تحریم نیست- را تامین مالی کند و الا فعالیت‌هایی که در زمینه خروج ایران از تعهدات هسته‌ای اش آغاز شده شدت خواهد گرفت و ایران تعهدات برجامی خود را ترک خواهد گفت.
او همچنین در توییتی روز گذشته نوشت:
محمدی در قامت کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاسی در گفتگویی که در روزنامه رسالت منتشر شد، دیدگاههای خود را درباره مکانیسم مالی اروپا ارائه کرد، در ادامه متن کامل این گفت و گو را مشاهده می کنید:
*آقای محمدی تحلیل شما درباره ثبت کانال ویژه تجارت با ایران چیست، آیا این مکانیسم مالی ابزاری برای باج گیری از جمهوری اسلامی است؟
آنچه که در حال حاضر اعلام شده به معنای عمل اروپا به وعده اش نیست. وعده اروپا این بود که ضرر‌های اقتصادی ایران را از برجام جبران کند، اما اکنون instex ثبت شده صرفا یک موسسه است که نمی‌دانیم، اساسا کار خواهد کرد یا خیر و به ویژه نمی‌دانیم در مقابل تحریم‌های آمریکا کارآمد است یا خیر. هنوز هیچ جزئیاتی از محتوای instex هم منتشر نشده است. ضمن اینکه توجه کنید این موسسه تازه ثبت شده و هنوز آغار به کار نکرده. من فکر می‌کنم اروپایی‌ها آغاز به کار آن را مشروط به شروطی مانند مذاکرات منطقه‌ای و موشکی و تکمیل برنامه اقدام FATF خواهند کرد. بنابراین این مکانیسم می‌تواند خود ابزاری برای باج گیری جدید از ایران باشد. جزئیات اجرایی از instex در دست نداریم. اطلاعات پراکنده می‌گوید این کانال مالی مثل یک صندوق عمل خواهد کرد که پول ناشی از فروش نفت و گاز ایران در آن ذخیره می‌شود و این پول برای پرداخت‌های مدنظر ایران استفاده می‌شود. از آنجا که این پرداخت مشمول معاملات دلاری نمی‌شود، مشمول کالا‌های تحریمی آمریکا هم نمی‌شود و پول نقدی هم به ایران داده نمی‌شود، بنابراین این مکانیسم در چارچوب تحریم‌های آمریکا عمل خواهد کرد، نه بیشتر و همانطور که اروپایی‌ها خودشان هم اعلام کرده اند از کنار تحریم آن عبور می‌کند. از یک جنبه دیگر instex به عقیده من مکمل تحریم‌های آمریکا هم هست.
*وزیر خارجه آلمان درباره ایجاد کانال ویژه اتحادیه اروپا با ایران گفته است: این اقدام نشان می‌دهد که وقتی دیگران دیدگاههای متفاوتی دارند، ما در اتحادیه اروپا می‌توانیم به صورت راسخ و متحد راه خودمان را ارائه دهیم، منظور از این سخن چیست؟
اینکه اروپا واقعا بتواند مستقل از آمریکا عمل کند برای جهان خبر خوبی است، اما من به این امر کاملا مشکوکم. ۱- اهداف سیاسی اروپا علیه ایران مانند مخالفت با برنامه منطقه‌ای ایران و حمایت از گروه‌های داخلی و خارجی که در پی آشوب در ایران هستند تفاوتی با آمریکا ندارد. ۲- اروپا حتی شرکت‌های دولتی خود را ملزم به کار با ایران نکرده و صرفا می‌خواهد پرداخت‌های ایران را تسهیل کند در حالی که وقتی شرکت‌ها با ایران کار نکنند و خرید و فروشی وجود نداشته باشد instex اساسا به کار نمی‌آید. ۳- اروپا به شدت به نظام مالی آمریکا وابسته است و نمی‌تواند خود را از سیطره سیستم‌های مالی مرتبط با آمریکا نجات بدهد ۴- در این مکانیسم هیچ تضمینی وجود ندارد که اروپا از شرکت‌ها و افرادی که با ایران کار کنند به طور جدی در مقابل تحریم‌های آمریکا صیانت خواهد کرد.
*گفته می‌شود آمریکا انتظار ندارد SPV یا همان سازوکار مالی ایران و اروپا تاثیری بر کارزا اعمال فشار حداکثری علیه ایران داشته باشد، دیدگاه شما در این باره چیست؟
من فکر می‌کنم، از چند جنبه این سازوکار جدید نه تنها تحریم‌های امریکا را تضعیف نمی‌کند بلکه مکمل آن هم هست. اولا اصلی‌ترین هدف آمریکا گرفتن اختیار پول‌های ایران از ایران و به دست گرفتن مدیریت پول‌های ایران است و instex کمک موثری به این موضوع می‌کند. ثانیا این سازوکار هویت مشتریان ایران را برای آمریکا آشکار و تحریم آن‌ها را تسهیل می‌کند ثالثا این سازوکار خود به ابزاری برای فشار به ایران به منظور پذیرش نهایی CFT و پالرمو تبدیل خواهد شد. رابعا اروپایی‌ها از همین حالا دارند تلاش می‌کنند آغاز به کار واقعی instex را مشروط به آغاز مذاکرات منطقه‌ای ایران کنند. این نشان می‌دهد اروپا در فشار به ایران برای مجبور کردن آن به مذاکرات منطقه‌ای که یکی از اصلی‌ترین هدف‌های آمریکاست کاملا با آن همراه است.
*در بیانیه وزرای خارجه سه کشور اروپایی برای ثبت کانال ویژه تجارت با ایران گفته شده؛ «ابزار پشتیبان مبادلات تجاری» با تمرکز بر روی ضروری‌ترین بخش‌ها برای مردم ایران - از قبیل: اقلام دارویی، کالا‌های پزشکی و کالا‌های کشاورزی و غذایی- از تجارت مشروع با ایران حمایت خواهد کرد. ابزار پتشیبان تجارت مالی در دراز مدت قصد دارد به روی فعالان اقتصادی از کشور‌های جهان سوم که مایل به تجارت با ایران هستند گشوده شود و سه کشور اروپایی کماکان نحوه دستیابی به این هدف را بررسی می‌کنند. آیا می‌توانیم امیدوار باشیم که از طریق این کانال مسئله تجارت مشروع با ایران در حوزه‌های یاد شده در مقام عمل محقق شود؟
وقتی اروپایی‌ها از تجارت مشروع سخن می‌گویند منظورشان در واقع همان خرید غذا، دارو و تجهیزات پزشکی از سوی ایران در ازای فروش نفت است. این عملا همان نفت در برابر غذاست. تازه همین هم تضمین شده نیست. ضمن اینکه غذا و دارو اساسا از سوی آمریکا هم تحریم نشده و بنابراین اساسا معنی ندارد که اروپا برای همکاری درباره مسئله‌ای که اصلا تحریم نیست تا این حد وقت ایران را تلف کرده باشد. بنابراین می‌بینید که مکانیسم جدید نه تنها تحریم‌های آمریکا را تضعیف نمی‌کند، بلکه کاملا در چارچوب آن عمل می‌کند.
*دربخش دیگری از این بیانیه آمده است: فعالیت ابزار پشتیبان مبادلات تجاری، منطبق با بالاترین معیار‌های بین‌المللی در زمینه مبارزه با پولشویی، مبارزه با تأمین مالی تروریستی (AML/CFT) و تبعیت از تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل خواهد بود. در همین راستا، سه کشور اروپایی از ایران انتظار دارند فوراً تمامی عناصر برنامه اقدام FATF را اجرا کند، تحلیل شما در این باره چیست؟
این همان نکته‌ای است که عرض کردم. اروپا می‌خواهد instex را به ابزاری برای تحمیل کاملا برنامه اقدام FATF به این تبدیل کند. در واقع مکانیسم جدید را ثبت کرده اند، اما اجرایی شدن آن را مشروط کرده اند. به گرفتن چند امتیاز از ایران. در حالی که این بی معنی است. این‌ها یک طرف پول نفت است و طرف دیگر غذا، دارو و تجهیزات پزشکی. بنابراین اساسا ریسک پولشویی و تامین مالی تروریسم وجود ندارد. ضمن اینکه لابد اروپایی‌ها از این به بعد می‌خواهند یک مکانیسم بازرسی هم ایجاد کنند که تضمین کند وقتی ایران می‌گوید مثلا از فلان کشور گندم خریده ام واقعا گندم خریده باشد نه چیز دیگر! یکی دیگر از مسائلی که در بیانیه مورد اشاره قرار گرفته این است که سه کشور اروپایی بار دیگر تأکید می‌کنند که تلاش‌ها برای محافظت از مفاد اقتصادی مندرج در برجام، به اجرای کامل تعهدات مرتبط هسته‌ای از سوی ایران، از جمله همکاری‌های کامل و به موقع با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مشروط است. اروپا می‌داند ایران آماده از سر گیری برخی فعالیت‌های هسته‌ای است. من فکر می‌کنم آن‌ها واقعا نگران این هستند که ما از تعهدات برجامی خود خارج شویم. ایران باید از این نگرانی اروپا استفاده کند. اگر ایران چند تعهد خود را متوقف کند اروپا از توافق خارج نمی‌شود، چون برجام را واقعا می‌خواهد، اما در عوض مجبور می‌شود به تعهدات اقتصادی خود به ایران با دقت بیشتری عمل کند. گام‌های اخیر سازمان انرژی اتمی، اگر نمایشی نباشد در مسیر صحیح است.
*محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه پس از اعلام ساز و کار مالی ویژه اروپا با ایران در صفحه توئیتر خود نوشته است، گام اول بسیار پر تاخیر در اجرای تعهدات می ۲۰۱۸ اعضای اروپایی برجام برای حفظ برجام با تضمین بهره مندی ایرانیان از مزایای این توافق پس از اعمال مجدد تحریم غیرقانونی آمریکا استقبال می‌کند. ما برای تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل آماده هستیم. در این زمینه هم دیدگاه خود را ارائه بفرمایید؟
جمله آقای ظریف نگران کننده است. وقتی ایشان از تعامل سازنده با اروپا حرف می‌زند باید روشن کند منظورش چیست. اگر منظور همان مذاکرات منطقه‌ای باشد که اروپا می‌خواهد این خسارت محض برای ایران است. من نگران هستم آقایان پس پرده قول‌هایی درباره مذاکرات موشکی و منطقه‌ای داده باشند. دولت باید در این زمینه تضمین‌های شفافی بدهد.
: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.