اتحاد مردم برای پایین کشیدن مجسمه شاه نکته جالب «ایوار» است/ وحدت راه برون رفت از مشکلات

محمداسماعیل حاجی‌علیان از نویسندگان فعال است. وی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی به تشریح برخی ویژگی‌های کتاب «ایوار» پرداخته است.

کتاب «ایوار» چطور نوشته شد؟

محوریت «ایوار» درباره پایین کشیدن مجسمه محمدرضا پهلوی در میدان اصلی شهر سمنان است، آن هم در زمانی که هنوز محمدرضا پهلوی از ایران نرفته است.

بر اساس آنچه در ذهن، شوخی‌ها و ضرب‌المثل‌های مردم بود، پایین کشیدن مجسمه محمدرضا شاه دو سال پس از انقلاب اسلامی، یک موضوع رایج شد. برخی‌ها گفتند سمنانی‌ها نشستند، ببینند که چه اتفاقی می‌افتد. آیا انقلاب پیروز می‌شود یا نه و اینکه شاه برمی‌گردد یا نه، بعد مجسمه را پایین بکشند، تا اینکه این موضوع به یک بحث جامعه‌شناختی تبدیل شد. در این میان ما تلاش کردیم ببینیم چرا مردم صبر کردند تا ببینند چه تصویب می‌شود و بعد مجسمه محمدرضا پهلوی را پایین کشند.

بر همین اساس یکسری مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای انجام دادیم که ثمره چندانی نداشت، بنابراین با ۵۰ نفر از فعالان انقلاب که گفته بودند در جریان این ماجرا بودند، گفتگو کردم که نهایت این مصاحبه چکیده‌ای شد که با یک خط داستانی آنچه در «ایوار» روایت می‌شود، شد.

آیا واقعا مجسمه دو سال بعد پیروزی پایین کشیده شد؟

نه، با تحقیقات متوجه شدم نه تنها دو سال بعد انقلاب اسلامی نبود بلکه در زمانی این اتفاق افتاد که ساواک فعالیت سنگینی انجام می‌داده است. این اتفاق را نمی‌توان به یک گروه، فرد و جبهه و حزب خاصی نسبت داد بلکه این رویداد با یک نگاه جمعی اتفاق افتاده است.

این موضوع چه جذابیتی برای کتاب شدن داشت؟

گویا در یک زمان تمام احزاب، آدم‌ها و گروه‌ها به این وحدت نظر رسیده بودند که نماد طاغوت باید پایین کشیده شود. این نماد اتحاد، چیزی بود که جامعه امروز هم به آن نیاز داریم و یک کشور برای اینکه فرآیند آبادانی و بهره‌وری را پیش ببرد به این نگاه و اتحاد جمعی احتیاج دارد.

از آنجا که دستمایه این اتحاد بسیار خوب بود، من در کتاب «ایوار» به این اتفاق پرو بال و رنگ و بوی داستانی دادم.

در پس نگارش این کتاب چه هدفی بوده است؟

ما نویسندگان مثل کشاورز هستیم و بذر اندیشه را می‌کاریم و پس از رسیدگی به آن به شکلی آن را ارائه می‌کنیم. ما می‌دانیم این محصول تعدادی مخاطب دارد و به گونه‌ای خاص مورد استفاده و مطالعه قرار می‌گیرد. این کتاب هم مثل سایر داستان‌ها یکسری مخاطب دارد که اگر بتواند روی آن‌ها تاثیر بگذارد من را به هدفم رسانده است.

هدفتان از نگارش چه بود؟

من معتقدم اگر این کتاب حداقل یک نفر را به این سمت بکشد که راه برون‌رفت ما از مشکلات وحدت است، من کاری که می‌خواستم را به درستی انجام داده‌ام.

آیا بازخوردی از مخاطب داشته‌اید؟

بله، این کار قبل از چاپ هم از نگاه متخصصان جایزه جشنواره انقلاب را کسب کرده است. علاوه بر اینکه موضوع، مضمونی مورد نیاز است من سعی کردم هر آنچه از تکنیک می‌دانستم را نیز در کار پیاده کنم. بر همین اساس این کار برآیند‌های تکنیکی‌اش بسیار زیاد است. من هم در قشر متخصص داستان و هم عموم مردم بازخورد‌های خوبی داشته‌ام.

آیا همبستگی مردم و اتحادشان توانسته خاطرات لذت‌بخش را تداعی کند؟

بله، هدف ادبیات این است که گذشته‌ها را کنکاش کنیم و با لذتی که از یادآوری سال‌ها پیش داریم حرفهایمان را مطرح می‌کنیم.

این کتاب چند بار تجدید چاپ شد؟

دوبار.

برای اجتناب از نگاه کلیشه‌ای چه کار کردید؟

از شروع قصه می‌توانستم دنبال چیزی باشم که همه در پی آن بودند در حالی که من می‌خواستم روی موضوعی کار کنم که متفاوت از نگاه سایر افراد بود. ما خواستیم ببینیم چرا این اتفاق بعد از پیروزی انقلاب افتاده است، اما در ادامه تحقیقات متوجه شدیم که موضوع و اصل اتفاق شکل دیگری داشته است.

من در کارهایم سعی کرده‌ام از نگاه‌های رایج اجتناب کنم و از منظری متفاوت به یه موضوع بپردازم و در «ایوار» هم سعی من بر همین بود.

قصه کتاب «ایوار» روایت یک خطی ساده‌ای است که اگر می‌خواستم به همان شکل آن را روایت کنم قصه‌ای بی‌مزه می‌شد که بار‌ها درباره آن صحبت شده است بنابراین سعی کردم با زیباکردن روایت این قصه را که شاید همه ما شنیده باشیم را متفاوت‌تر بازگو کنم.

حوزه ادبیات انقلاب اسلامی چقدر جای کار دارد؟

دو اتفاق مهم و کلیدی در تاریخ معاصر می‌افتد که یکی انقلاب است که از دوره مشروطه آغاز می‌شود و تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه پیدا می‌کند و دیگری جنگ تحمیلی. این دو موضوع همیشه ذهن من را درگیر کرده و چون یک تغییر رفتار و عملکرد انسان‌ها است، همیشه برایم جذاب بوده است و به نظرم باید همچنان در این حوزه کتاب نوشت.