بازرسی مستمر هیئت‌های اعزامی از شعب قضایی/ رسیدگی به بیش از ۳۰۰ شکایت مردمی در راستای حفظ حقوق عامه/ بانک اطلاعات همکاران قضایی آماده بهره‌برداری است
: با تشکر از فرصتی که در اختیار قرار دادید؛ به عنوان اولین سوال، ضرورت وجود نظارت و بازرسی بر عملکرد سازمان‌ها بر کسی پوشیده نیست؛ این موضوع از دیدگاه شما چه جایگاهی دارد؟
معاون نظارت و بازرسی سازمان قضایی نیروهای مسلح: برای پیشبرد اهداف و سیاست‌ها و نظارت بر مجموعه به‌منظور ارتقاء سطح فعالیت سازمان‌ها، وجود واحدی تحت عنوان نظارت و بازرسی ضروری است. هرچند اصولاً این وظیفه در خود مدیریت مستتر است، اما مدیران به دلیل مشغله کاری امکان اینکه به‌تنهايي این کار را انجام بدهند، ندارند و به همین جهت در هر مجموعه مدرن و مترقی واحدی برای نظارت و بازرسی در راستای اعمال مدیریت صحیح در نظر می‌گیرند.
سازمان قضایی نیروهای مسلح پیش‌تر از خیلی ارگان‌ها تشکیلاتی بدین منظور در چارت اداری خود قرار داد و کماکان ساختاری تحت عنوان «معاونت نظارت و بازرسی» در این سازمان فعال است.
: درباره شیوه‌های نظارت در سازمان قضایی نیروهای مسلح توضیح دهید.
معاون نظارت و بازرسی سازمان قضایی نیروهای مسلح:یکی از روش‌های اعمال نظارت، «نظارت میدانی» است که کار‌ها مستقیماً مورد بازرسی قرار می‌گیرد و در این رابطه سازمان قضایی به نحو مطلوبی کار را در سنوات گذشته انجام داده است.
مجموعه معاونت و بازرسی شامل دو اداره کل بازرسی و رسیدگی به شکایات و اداره کل نظارت و ارزیابی است که این دو مجموعه ارزیابی و نظارت را به شکل حضوری و غیرحضوری انجام می‌دهند. در سال گذشته از ۸ استان و واحد ستادی بازرسی به‌عمل‌آمده و ۱۹ استان مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند.
در بخش ستاد، اداره کل امور مالی و ذی‌حسابی را به‌صورت نوبه‌ای و اداره کل پشتیبانی و رفاه را به‌صورت اثربخش مورد بازرسی قرار دادیم. تفاوت بازرسی و ارزیابی این است که در بازرسی، تشکیلات و واحد سازمانی و شخصیت حقوقی مدنظر است و در ارزیابی، کارکنان بخش‌ها به‌عنوان اشخاص حقیقی مورد سنجش قرارگیرند و البته ارزیابی به شکل نوبه‌ای و هم به شکل اثربخش و غیرمترقبه صورت می‌گیرد.
در بازرسی اثربخش از نزدیک مجموعه را مورد بازرسی قرار می‌دهیم و اگر به یک سری اشکالات و محسنات رسیدیم، آن محسنات را ملاک تشویق قرار می‌دهیم و اشکالات را برای گوشزد به همکاران ابلاغ می‌کنیم. در مرحله بعدی بازرسی، روند کار را مورد بازبینی قرار می‌دهیم تا ببینیم آیا اشکالات بازرسی قبلی رفع شده است یا خیر؟
در بازرسی دوره‌ای از شروع تا انتها، فعالیت همکاران به‌صورت تصادفی با مطالعه پرونده‌ها، مصاحبه با همکاران قضایی و اداری و جمع‌آوری اطلاعات مورد بررسی قرار می‌گیرد و تصمیمات لازم اتخاذ می‌شود. یکی از ابداعات خوب معاونت نظارت و بازرسی، اجرای طرح نظارت خوداتکایی است. بر اساس این طرح که قدمتی بیش از دو دهه دارد، مدیران استانی و ستادی مبادرت به ارزیابی واحد مربوطه نموده و نتایج را به مرکز ارسال می‌کنند که تجزیه‌و تحلیل نتایج بازرسی در ۳۱ استان کشور و بخش‌های ستادی توسط این معاونت انجام می‌شود.
: برای نظارت به شعب قضایی به‌عنوان ستون‌های اصلی تحقق عدالت کیفری چه اقداماتی صورت گرفته است؟
معاون نظارت و بازرسی سازمان قضایی نیروهای مسلح: در سال گذشته قریب به ۱۵۰۰ نفرساعت از شعب و دفاتر قضایی درسراسرکشور بازدید به‌عمل‌آمده است. در این بازدید‌ها هم کار قاضی هم دفتر مورد ارزیابی واقع شده است.
در سال گذشته حدود ۷۳ شعبه بازپرسی، دادیاری و اجرای احکام دادسرا‌های نظامی و ۷۰ دفتر این شعب به میزان جمعاً ۸۴۶ نفرساعت مورد بازرسی هیئت‌های اعزامی قرارگرفته است. همچنین طی همین مدت در بخش دادگاه، ۵۶ شعبه شامل ۱۶ شعبه دادگاه نظامی یک، ۲۷ شعبه دادگاه نظامی دو و ۱۳ شعبه دادگاه تجدیدنظر همچنین ۵۳ دفتر شعبه را به میزان جمعاً ۶۵۰ نفرساعت مورد بازرسی قرار دادیم.
: یکی از جنبه‌های مهم در تکریم مردم و حفظ حقوق عامه، رسیدگی به شکایات مردمی است. چه تعداد شکایت مردمی تاکنون رسیدگی شده است؟
به سبب داشتن نیروهای خوب و سالم، میزان تخلفات و مشکلاتی که در سازمان قضایی نیروهای مسلح رخ می‌دهد بسیار اندک است؛ اما هر مجموعه انسانی مصون از خطا نیست و سازمان قضایی نیز مانند بسیاری دیگر از مجموعه‌ها مصون از خطا نیست.
در سال گذشته ۳۵۲ فقره شکایت مردمی واصل‌شده که عمده آن‌ها به رأی و تصمیم قضایی اعتراض دارند. فرد به هدف مورد نظرش نائل نشده ولو اینکه به‌حق باشد یا خیر، شکایت می‌کند که ما نیز تکلیف رسیدگی داریم.
مواردی هم مربوط به همکاران قضایی است که تعداد این شکایت به ۱۴ مورد می‌رسد و در این رابطه به ۴ کارمند تذکر کتبی داده شده است.
بخشی از تقاضا‌ها و شکایات واصله هم به اعمال ماده ۴۷۷ قانون آئین دادرسی کیفری مربوط است. در پرونده‌هایی که توسط دادگاه‌های نظامی مورد رسیدگی قرار می‌گیرند و رأی قطعی شده است اگر چنانچه رأی صادره مخالف شرع بیّن باشد و رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح این تشخیص را بدهد می‌تواند از رئیس قوه قضائیه درخواست تجویز اعاده دادرسی را بنماید.
کار‌های کارشناسی و مقدماتی اعمال این ماده در اداره کل بازرسی و رسیدگی به شکایت انجام می‌شود. قضات باتجربه سازمان حتی تعدادی از قضات بازنشسته با ما همکاری دارند و برای اعمال این ماده، کار‌های کارشناسی را انجام می‌دهند.
از مجموع حدود ۱۳۷ شکایت واصله مربوط به اعمال ماده ۴۷۷ تنها ۶ مورد وارد تشخیص داده شد که نشان دهنده اتقان بالای احکام دادگاه‌های نظامی است. قطعیت آرای محاکم برای انتظام امور جامعه ضروری است. همچنین از مجموع این ۳۵۲ فقره شکایت بدون توجه به جایگاه و مقام افراد و هرگونه جانبداری تنها ۱۲ شکایت وارد تشخیص داده شد. مدت زمان رسیدگی به شکایات به حدود ۶۰ روز می‌رسد، ولی به دنبال این هستیم که در سال جاری بتوانیم این مدت را کاهش دهیم.
: میزان شکایات مردمی واصله نسبت به سال ۱۳۹۵ از چه وضعیتی برخوردار بوده است؟
معاون نظارت و بازرسی سازمان قضایی نیروهای مسلح: ۳۹۱ فقره شکایت در سال ۱۳۹۵ داشتیم که خوشبختانه در سال ۱۳۹۶ به ۳۵۲ فقره تقلیل یافته است که کاهشی حدود ۱۰ درصد را نشان می‌دهد.
: شاید خیلی از مراجعان و مردم حتی کارمندان علاقه‌مند باشند که درباره نحوه رسیدگی به شکایات مردمی اطلاعاتی کسب کنند. در این ارتباط توضیح دهید.
معاون نظارت و بازرسی سازمان قضایی نیروهای مسلح: شکایات در اداره کل بازرسی و رسیدگی به شکایات توسط کارشناسان مورد بررسی قرار می‌گیرند و شقوق مختلفی دارد. شخص احساس کرده که در روند رسیدگی مشکلی وجود داشته یا نسبت به رفتار همکاران شکایت دارد یا حتی تخلفی از سوی همکاران قضایی و اداری رخ داده باشد.
برخی هم درخواست اعمال ماده ۴۷۷ آئین دادرسی کیفری درباره احکام قطعی را دارند که روال خاص خودش را دارد که به آن اشاره شد. درباره شکایات از قضات، چون معاونت نظارت و بازرسی وظیفه نظارت بر کار قضات را به نمایندگی از دادسرای قضات برعهده دارد پس از بررسی شکایت و در صورت صحت وقوع جرم یا تخلف، شکایت را به دادسرای انتظامی قضات منعکس می‌کند.
در مواردی هم که شکایت وارد تشخیص داده نشود فرد شاکی توجیه شده و نتیجه به او اعلام می‌شود. افراد می‌توانند به‌صورت حضوری، کتبی یا به‌صورت سیستمی از سامانه رسیدگی به شکایات علیه کارکنان در درگاه الکترونیکی سازمان شکایات خود را ارسال کنند و بخشی از گزارش‌ها هم از سوی مقامات مختلف کشوری واصل می‌شود. رسیدگی به تخلفات کارکنان اداری برعهده هیئت تخلفات اداری است و بنده به‌عنوان معاون نظارت و بازرسی عضو این هیئت هستم. بخشی از تخلفاتی که در این هیئت مورد رسیدگی قرار می‌گیرد با اعلام اداره کل بازرسی و رسیدگی به شکایات انجام می‌شود. در بازرسی و نظارت و شکایاتی که دریافت می‌کنیم چنانچه با تخلفی مواجه شویم به این هیئت گزارش می‌کنیم.
: یکی از وظایف محوله به معاونت نظارت و بازرسی، نظارت بر روند رسیدگی به پرونده‌های مهم است. چه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است؟
معاون نظارت و بازرسی سازمان قضایی نیروهای مسلح: دستورالعمل خاصی در این ارتباط تهیه و تنظیم‌شده است. همچنین به‌محض تشکیل پرونده‌های مهم، دادستان‌های نظامی، روسای سازمان‌های قضایی نیروهای مسلح و قضات سراسر کشور تکلیف دارند که بلافاصله موضوع را به ما منعکس کنند.
حساسیت زیادی نسبت به پرونده‌های مهم در این معاونت وجود دارد. چون عدلیه موقعی در کار خود موفق خواهد بود که بتواند پرونده‌ها را در زمان مناسب و کوتاه با رعایت چهارچوب‌ها و قوانین و مقررات به سرانجام برساند.
اهمیت مسئله زمان از آنجایی ناشی می‌شود که اگر شخصی مورد ظلم قرار می‌گیرد و بنا باشد در زمان طولانی از وی رفع ظلم شود، رضایت کافی را برای فرد به بار نمی‌آورد، چون در نظام اسلامی اصل بر رضایت مردم به‌خصوص کسانی است که به آن‌ها ظلم شده است.
به همین خاطر نسبت به پرونده‌های مسن حساسیت بالایی در این معاونت وجود دارد و مایل نیستیم مدت زمان یک پرونده بسیار طول شود. در همین ارتباط اقداماتی را در سال گذشته خارج از برنامه به‌عنوان یک کار فوق‌العاده شروع کردیم که در سال‌جاری پیگیر اجرای آن هستیم.
در نظارت بر پرونده‌های مهم جدا از کمک به صحت، دقت و تسریع رسیدگی به پرونده‌ها، عملکرد قضات را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهیم و در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری که فرمودند: قضات خوب را شناسایی و چهره کنید، افرادی که در رسیدگی به این پرونده‌ها اعم از دادسرا و دادگاه عملکرد قابل‌تقدیری داشته باشند، تشویق می‌شوند.
: اقدامات معاونت را در زمینه نظارت و ارزیابی توضیح دهید.
معاون نظارت و بازرسی سازمان قضایی نیروهای مسلح: همه همکاران قضایی و اداری در کلیه استان‌های کشور با همکاری مدیران قضایی در استان‌ها سالانه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. برای ارزشیابی قضات کاربرگ‌هایی تهیه شده و در سال گذشته ۳۲۵ قاضی در ۳۱ استان کشور مورد ارزشیابی قرار گرفتند.
همچنین بانک اطلاعات همکاران قضایی نیز به‌روزرسانی شد و آماده بهره‌برداری است. یکی دیگر از اقدامات این معاونت در حوزه ارزیابی، اظهارنظر درباره ارتقاء، انتصاب و نقل و انتقالات کارکنان قضایی و اداری است. خصوصاً در بحث نقل و انتقالات این معاونت مستقیماً ورود دارد و اظهارنظر می‌کند.
ارتقای پایه قضات تشریفاتی دارد، از جمله مطالعه و بررسی پرونده‌های قضات است که پس از اظهارنظر این معاونت، دادگاه انتظامی قضات تشخیص می‌دهد که قاضی استحقاق ارتقای پایه را دارد یا خیر که این امر از کانال این معاونت صورت می‌پذیرد. همچنین انتخاب مدیران، قضات و کارمندان نمونه با این معاونت است.
: در سال‌های اخیر با توجه به تصویب قانون جدید آئین دادرسی کیفری و سیاست تعدد قضات و تشکیل شعب دادگاه تجدیدنظر و پاره‌ای تغییرات دیگر، معاونت نظارت و بازرسی با توجه به مسئولیتش در نقل‌وانتقال قضات چه تدابیری را برای اینکه سازمان با مشکل کمبود قاضی مواجه نشود، اتخاذ کرده است؟
معاون نظارت و بازرسی سازمان قضایی نیروهای مسلح: در سنوات اخیر پس از تصویب قانون آئین دادرسی کیفری، روند مناسبی برای اینکه سازمان با کمبود قاضی مواجه نشود طی شده است. مذاکراتی با رئیس قوه قضائیه انجام شد تا هرسال تعدادی قاضی به سازمان قضایی از سوی قوه قضائیه اختصاص یابد که مراحل جذب این قضات توسط این معاونت با دقت و وسواس خاص انجام می‌شود.
چراکه سازمان قضایی یک مجموعه مهم و بسیار حساسی در نظام است. واحد‌های قضایی ما چندان گسترده نیست، به همین جهت گاهی اوقات نیاز می‌شود تا با اعزام قضات به استان‌های مختلف کار قضایی به‌پیش برود که وظیفه انتخاب و مأموریت قضات به‌عنوان دادرس یا مستشار دادگاه تجدیدنظر و نظامی یک نیز به عهده این معاونت است.
: مهم‌ترین برنامه‌های معاونت نظارت و بازرسی در سال ۹۷ چیست؟
معاون نظارت و بازرسی سازمان قضایی نیروهای مسلح: دستورالعمل ارزیابی عملکرد واحد‌های سازمانی تهیه شده و یک اداره‌ای را با عنوان «نظارت بر واحد‌های حقوقی» را در مجموعه معاونت نظارت و بازرسی شکل دادیم تا با همکاری دفتر طرح و برنامه جدا از ارزیابی عملکرد کارکنان و اشخاص حقیقی، تأثیرات و عملکرد بخش‌های مختلف و اشخاص حقوقی نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. علاوه بر این درصدد ارتقای نظارت بر روند رسیدگی به پرونده‌های مهم هستیم. همچنین به کمک نخبگان و خبرگان سازمان به دنبال آن هستیم که برای به سرانجام رساندن پرونده‌های مسن چاره‌ای بیندیشیم. جذب افراد واجد شرایط و صاحب‌نظر به معاونت نظارت و بازرسی از دیگر برنامه‌های ماست.
: از شما به خاطر حضور در این مصاحبه سپاسگزارم.