"بندر چابهار" دهلیز ورود به حیاط خلوت روسیه

به گزارش گروه بین الملل ، اسن آسوبعلی اف کارشناس مسائل آسیای مرکزی در تحلیلی، به بررسی اهداف هند و کشورهای منطقه از برگزاری نخستین نشست مشترک پرداخته است.

در این تحلیل آمده است: برای اولین بار از زمان کسب استقلال کشورهای آسیای مرکزی، این منطقه درهای خود جهت توسعه مسیرهای جدید و متنوع حمل و نقل، تجاری و ارتباطی باز می‌کند.

چنانچه قبلا مسیرهای ارتباطی منطقه به صورت عمده روی خاک روسیه و سپس چین تمرکز یافته بود، ولی پس از اینکه کنترل بخشی از بندر «چابهار» ایران در اختیار هند قرار گرفت، آسیای مرکزی از طریق این کشور فرصت‌ها و چشم انداز‌های جدیدی برای همکاری با جهان خارج را در اختیار خواهد گرفت.

چرخش سیاست خارجی هند در رابطه با کشورهای آسیای مرکزی در حال دست یافتن به نتایج مثبتی می‌باشد. در 13 ژانویه (23 دی) سال جاری میلادی نخستین نشست وزرای امور خارجه هند، آسیای مرکزی و افغانستان در شهر «سمرقند» ازبکستان برگزار شد.

در این نشست پیرامون توسعه همکاری‌ها در بخش‌های تجاری، توسعه حمل و نقل و تدارکات، جذب سرمایه گذاری، نوآوری و فن آوری در حوزه‌های صنایع، انرژی، پزشکی، داروسازی، کشاورزی و همچنین همکاری در عرصه‌های فرهنگی، علمی، آموزشی و گردشگری تبادل نظر صورت گرفت.

قرار شد نشست هند و آسیای مرکزی به صورت دوره‌ای برگزار شود و به این منظور وزرای امور خارجه این کشورها در سال 2020 در «دهلی نو» دومین نشست خود را دایر خواهند کرد. علاوه بر این «سوشما سوراج» وزیر امور خارجه هند ضمن دیدارهای دوجانبه با همتایان خود در خصوص توسعه روابط متقابل گفت‌وگو و تبادل نظر انجام داد.

برنامه دیگری که برای هند از اهمیت زیادی برخوردار است، نشست جهانی «گجرات 2019» می‌باشد که در 18-20 ژانویه با حضور رهبران کشورهای مختلف دنیا از جمله آسیای مرکزی برگزار خواهد شد. باید گفت که هند از سال 2017 عضو اصلی سازمان همکاری‌های شانگهای بوده و اعلام کرده در فرایندهای موجود در گستره تحت پوشش این سازمان نقش فعال‌تری ایفا خواهد کرد.

شرکت کنندگان نشست سمرقند از توسعه جامع روابط بین هند و کشورهای آسیای مرکزی استقبال و از برگزاری نشست‌های منظم در سطوح مختلف و از جمله مقامات عالی حمایت کردند. با این وجود احتمالا کشورهای منطقه در رابطه با چشم انداز توسعه روابط نزدیک با هند تا حدودی محتاط خواهند بود.

باید مشخص شود که هند قادر به واگذاری چه امکانات و امتیازاتی برای آسیای مرکزی است و از سوی دیگر کشورهای منطقه دارای چه جذابیت‌هایی برای دهلی نو هستند. اما به نظر می‌رسد موضع ازبکستان نسبت به نقش هند در منطقه نسبتا روشن است.

ازبکستان و هند خواستار ثبات و امنیت در افغانستان بوده و از توسعه روابط جامع و نزدیک تجاری و اقتصادی در مثلث «هند، افغانستان و ازبکستان» حمایت می‌کنند. موضع قرقیزستان نسبت به همکاری‌های منطقه‌ای با هند هنوز چندان روشن نیست زیرا دکترین جدید سیاست خارجی قرقیزستان هنوز به تصویب نرسیده و وزارت امور خارجه این کشور در حال تعیین اولویت‌های اصلی سیاست خارجی برای آینده نزدیک است.

با این وجود قرقیزستان خواستار جذب سرمایه گذاری و افزایش روابط اقتصادی با هند در زمینه‌های مورد علاقه متقابل می‌باشد. قزاقستان در مجموع از تشدید فعالیت‌های هند در رابطه به آسیای مرکزی استقبال خواهد کرد ولی همزمان ملاحظات چین را نیز خواهد داشت زیرا مسلم است که برای قزاقستان حفظ ارتباطات تنگاتنگ با چین از اولویت‌های اصلی سیاست اقتصادی خارجی برای چشم انداز نزدیک خواهد بود.

این احتمال وجود دارد که ترکمنستان و تاجیکستان نیز به دلیل همکاری‌های نزدیک با چین و به خصوص اهمیت سرمایه گذاری‌های «پکن» برای تامین رفاه اقتصادی این 2 کشور، نسبت به ابتکارات هند مواضع محتاطانه‌ای داشته باشد البته در سطوح رسمی از تعمیق تعاملات با هند به عنوان گزینه جدید سرمایه گذاری و همچنین همکاری تجاری و اقتصادی و فن آوری‌های بالا حمایت خواهد کرد.

به نظر می‌رسد نباید منتظر واکنش‌های منفی روسیه و چین در برابر ابتکار هند جهت توسعه مناسبات با کشورهای آسیای مرکزی بود زیرا «مسکو» و پکن از حضور نسبتا فعال عضو جدید سازمان همکاری‌های شانگهای در آسیای مرکزی نگرانی خاصی نخواهند داشت. به خصوص اینکه روسیه، هند را تهدیدی برای منافع نظامی - سیاسی خود در منطقه ندانسته و چین نیز نسبت به احتمال تبدیل شدن دهلی نو به عنوان رقیب اقتصادی خود در آسیای مرکزی نگرانی ندارد.

با این وجود مسیر تجاری «هند - چابهار - آسیای مرکزی» چشم اندازهای کاملا جدیدی برای هند در زمینه‌های اقتصادی و همچنین دیالوگ سیاسی با این منطقه را فراهم خواهد کرد. علاوه بر این به دلیل شکل گیری این پروژه، افغانستان بیشتر به آسیای مرکزی وابستگی پیدا خواهد کرد که قطعا در راستای منافع بسیاری از کشورها خواهد بود.

با اینکه از سوی بسیاری از کارشناسان، ایران تنها به عنوان یک حلقه اتصال در این پروژه دانسته می شود، باز هم تهران فرصت های خوبی برای توسعه روابط خود با آسیای مرکزی را در اختیار خواهد گرفت. یعنی ایران نه تنها از طریق ترکمنستان یا قزاقستان بلکه از طریق ازبکستان نیز به منطقه دسترسی پیدا خواهد کرد که مسیری جدید بوده و منجر به تشدید روابط تجاری و اقتصای جمهوری اسلامی با این منطقه خواهد شد.

به خصوص اگر راه آهن «مزار شریف - هرات» که ازبکستان به دنبال جلب سرمایه‌های هند جهت این پروژه می‌باشد تحقق پیدا کند، فرصت‌های منحصر به فردی برای تعمیق طیف وسیعی از تعاملات فراهم خواهد شد.

البته تشدید فعالیت‌های هند در افغانستان و آسیای مرکزی یکی از عناصر مهم سیاست خارجی این کشور در جهت ارتقاء نقش خود در تحولات منطقه‌ای و بین المللی و همچنین اقتصاد جهانی بوده و با اهداف بین المللی دهلی نو برای تبدیل شدن به یکی از قدرت‌های مهم منطقه‌ای در آسیا به طور مستقیم ارتباط دارد.

/انتهای پیام/