بحران افغانستان و ضرورت گفت وگوی "صلح افغان-افغان"

به گزارش گروه بین الملل به نقل از گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، هفته گذشته قرار بود چهارمین دور از مذاکرات صلح میان نمایندگان گروه طالبان و هیات ویژه آمریکایی برگزار شود. ابتدا محل برگزاری این دیدار تغییر کرد و از ریاض به دوحه انتقال یافت؛ گفته می شود این امر به خواسته طالبان صورت گرفت. اما چند روز قبل از آنکه نشست صلح در دوحه آغاز شود طالبان آن را لغو کرد. گفته می شود قرار است این دیدار تا چند روز دیگر برگزار شود.

دلایل گوناگونی برای این تغییرات بیان شده است برخی رسانه ها از جمله خبرگزاری «رویترز» عنوان داشتند که طالبان وجود برنامه کاری فشرده خود را دلیل لغو ملاقات بیان کرده است. با این حال برخی رسانه ها دست نیافتن به توافق در زمینه موضوع گفت وگوها را علت اصلی مخالفت با برگزاری این دیدار از سوی طالبان اعلام کرده اند.

گویا تاکید بر حضور دولت افغانستان در مذاکرات یکی از دلایل اصلی مخالفت طالبان و تغییر زمان دیدار بوده است. خبرگزاری «رویترز» در زمینه دلایل مخالفت طالبان با این امر عنوان داشت این گروه با درخواست‌ های قدرت ‌های منطقه‌ ای و فرامنطقه ای برای حضور نمایندگان دولت افغانستان در گفت وگوها مخالفت می کند زیرا بر این اعتقاد است که دولت در کابل مهره واشنگتن است و به همین دلیل با کاخ سفید به عنوان دشمن اصلی خود گفت وگو می کند.

البته یکی از رهبران طالبان در افغانستان هم اعلام کرده بود که گفت وگوی آن ها با مقام های آمریکایی، حول محورهای مهمی همچون خروج نیروهای این کشور از افغانستان، موضوع مبادله زندانیان و لغو تحریم ‌های مربوط به جابجایی رهبران طالبان صورت می گیرد.

بسیاری از کنشگران در فرایند صلح افغانستان تنها راه برای پایان دادن به جنگ 18 ساله در این کشور را گفت وگوی صلح افغان-افغان و با مشارکت همه گروه های این کشور می دانند. این نکته ای است که طالبان با وجود میانجیگری چند کشور در منطقه و قدرت های بین المللی، تاکنون حاضر به پذیرش آن نشده است.

جمهوری اسلامی ایران، پاکستان، آمریکا و حتی عربستان سعودی تلاش دارند تا این گروه را متقاعد سازند که به صورت مستقیم با دولت کابل دیدار و گفت وگو داشته باشد. حتی برخی خبرگزاری ها گزارش دادند تغییر مکان دیدار از ریاض به دوحه نیز به علت تاکید ریاض بر لزوم دیدار با مقام های دولت افغانستان بوده است.

البته نباید فراموش کرد که بر اساس گزارش نهادهای زیر مجموعه وزارت امور خارجه آمریکا در سال های اخیر از میزان کنترل دولت مرکزی بر افغانستان کاسته شده است و در خوش بینانه ترین حالت کنترل حدود نیمی از این کشور در دست طالبان قرار دارد. این شواهد در کنار اظهارات برخی مقام های ارشد در کابل تاییدی بر سخنان وزیر امور خارجه کشورمان است که در گفت وگو با یک شبکه تلویزیونی هندی گفته بود نادیده گرفتن نقش طالبان در آینده افغانستان غیرممکن است.

به تازگی «عبدالله عبدالله» رئیس اجرایی حکومت افغانستان نیز به صورت تلویحی به نقش برجسته این گروه اذعان کرد به این صورت که بدون گفت وگوی طالبان با دولت مرکزی در کابل، دستیابی به صلح و پایان دادن به جنگ در این کشور غیرممکن است. تارنمای شبکه تلویزیونی «Dawn» پاکستان به نقل از این مقام افغانستانی عنوان داشت که «پایان دادن به جنگ بدون مذاکره طالبان با دولت در حد آرزو باقی می ماند».

این رسانه پاکستانی علاوه بر حضور دولت در مذاکرات، مباحثی همچون طرح موضوع آتش بس احتمالی و مبادله زندانی را دلیل طالبان برای لغو دیدار دانست. البته خروج نیروهای آمریکا نیز از جمله موضوع هایی است که طالبان تاکید می کند باید در گفت وگوها گنجانده شود.

همزمان با اعلام طالبان مبنی بر انجام دیدار با نمایندگان آمریکا در تاریخ 15 ژانویه (سه شنبه هفته جاری)، «زلمای خلیلزاد» نماینده ویژه ایالات متحده در امور افغانستان هم به تلاش های دیپلماتیک خود شدت بخشید و سفر به کشورهای پاکستان، هند، چین و افغانستان را در دستور کار خود قرار داد. وی چند روز قبل به هند سفر کرد و با مقام های این کشور مذاکراتی را انجام داد.

چند ماهی است که با معرفی نماینده ویژه کاخ سفید و اعلام تصمیم ترامپ برای خروج از افغانستان، تلاش دیپلماتیک واشنگتن برای تعامل با طالبان افزایش یافت و چند دور مذاکره نیز میان دو طرف برگزار گردید. حتی چندی قبل شبکه 'سی.بی.اس نیوز' آمریکا اعلام کرده بود که پنتاگون در حال آماده کردن برنامه ها برای کاهش بیشتر نیروهای آمریکایی از افغانستان و خروج آن ها از افغانستان است. اگرچه برنامه زمانی برای خروج از افغانستان مشخص نشد است اما به نوشته گزارش این اقدام در راستای تصمیم های اخیر ترامپ دنبال می شود.

حال در همین راستا نشریه «Nation» پاکستان نیز از رایزنی مشترک اسلام آباد و واشنگتن برای بازگرداندن طالبان به میز مذاکره خبر داد و افزود: هدف مشترک هر دو کشور وادار کردن طالبان به گفت وگو با دولت کابل است و مانعی بر سر مذاکره ایالات متحده و طالبان وجود ندارد. این گروه دولت افغانستان را دست نشانده کاخ سفید می داند و به همین دلیل مایل به گفت وگوی مستقیم با آمریکا است.

این روزنامه از پذیرش نسبی دولت به وسیله طالبان خبر داد و ابراز امیدواری کرد دو کشور مقدمات آشتی کابل و طالبان را ایجاد کنند. از طرف دیگر «محمد عمر داوودزی» نماینده ویژه «اشرف غنی» رئیس جمهوری افغانستان نیز پیش بینی کرد جنگی که بیش از 17 سال موجب ویرانی افغانستان شد و برای آمریکا بیش از 1 تریلیون دلار هزینه دربر داشت، امسال پایان یابد.

تارنمای نشریه آمریکایی «نشنال اینترست» (National Interest) اعتقاد دارد اعلام خروج حدود 7 هزار نیروی نظامی این کشور از افغانستان در میانه های گفت وگوی کاخ سفید با طالبان نشانه ای از ناکارآمدی سیاست های گذشته کاخ سفید در بخش های شرقی آسیا و این نکته است که واشنگتن راه حل سیاسی را برای پایان دادن به جنگ در افغانستان دنبال می کند.

این گزارش چنین اقدامی را برای اعتمادسازی با طالبان مثبت تحلیل کرد عنوان داشت این امر موجب کاهش هزینه های انسانی و مادی ایالات متحده هم می شود. به باور این گزارش همانطور که کاهش بیش از 100 هزار نفری سربازان آمریکایی در این کشور موجب جنگ داخلی و وخیم تر شدن اوضاع نگردید اکنون خروج چند هزار نیرو نیز نمی تواند چنین شرایطی را به بار آورد؛ به ویژه آنکه طالبان هم در چارچوب یک فرایند سیاسی وارد تعامل با ایالات متحده شود.