برگزاری نشست «هنر در شطرنج و شطرنج در هنر ایران» در مجارستان

شرح تاریخچه شطرنج در ایران، مرور نگارگری‌های ایرانی با محوریت شطرنج، اشاره به اشعار فارسی از قدیم تا امروز با مضمون شطرنج و ارتباط مفهومی هنر و شطرنج، سرفصل‌های سخنرانی این هنرمند در بوداپست بود. 
ذوالفقاری که مخاطبان هنر او را با نمایشگاه «فراکتیبه» و خلق آثار خوشنویسی در ابعاد بزرگ می‌شناسند، در این جلسه ضمن روایت تاریخچه و عقبه شطرنج در ایران، با ذکر مصادیق و نمونه‌هایی، روی ایران هم به عنوان خاستگاه شطرنج متمرکز می‌شود. این هنرمند خوشنویس با اشاره به اعتقادی که درباره ابداع شطرنج در هند و صدور آن به ایران و دیگر کشور‌های جهان وجود دارد، با ارائه مثال‌هایی از جمله اثر بزرگ و ادبی «شاهنامه» فردوسی و داستان بزرگمهر وزیر انوشیروان و کتاب‌های «کارنامه اردشیر بابکان» و «ماتیکان چترنگ»، نام ایران را هم به عنوان منشاء و مبدع شطرنج مطرح می‌کند.

ذوالفقاری که کار خوشنویسی خود را با غبارنویسی (حروف خیلی ریز با ساختاری مدور) شروع کرد و در سال‌های اخیر به نقطه مقابل خط غبار و ابعادی بسیار بزرگ رسید، در ادامه نشست «هنر در شطرنج و شطرنج در هنر ایران» و با اشاره به سفال‌های تاریخی با نقش‌هایی از بازی شطرنج روی آن، از نگارگری‌های ایرانی با محوریت شطرنج سخن گفت؛ بازی شطرنج در مینیاتور‌های ایرانی از جمله «شاهنامه» بایسنقری و «هفت اورنگ» جامی از جمله مصادیق مورد اشاره ذوالفقاری در این جلسه بود.

اشاره به ادبیات و شعر و نثر ایران و وجود متون و اشعاری با مضمون شطرنج، بخش دیگری از سخنان ذوالفقاری در مجارستان بود. این هنرمند و داور جهانی شطرنج، ضمن اشاره به کتاب «هزار و یک شب» اثر عبداللطیف طسوجی و بهره‌برداری از شطرنج به عنوان ابزار و ابراز عاشقانه، به استفاده هنرمندانه شاعران ایرانی از شطرنج نیز نقب زد؛ از فردوسی و «شاهنامه» که چند بار از جمله در بخش «داستان درنهادن شطرنج» از واژه شطرنج استفاده می‌کند تا شاعران نامدار دیگری، چون مولانا، نظامی، سعدی، ناصرخسرو، حافظ، امیر معزی، سنایی، سوزنی سمرقندی، انوری، مهستی گنجوی، خاقانی، عطار، امیرخسرو دهلوی، ابن یمین، خواجوی کرمانی، سیف فرغانی، کمال خجندی، وحشی بافقی، بیدل دهلوی، قاآنی، ملک الشعرا بهار و ... که ارجاع‌های متفاوت و هنرمندانه‌ای به شطرنج داده‌اند و از آنها به سود مضامین موردنظر خود بهره برده‌اند.

بخش پایانی صحبت‌های نیلوفر ذوالفقاری به ارتباط مفهومی هنر و شطرنج اختصاص داشت. سرآمد و شاخص‌ترین چهره‌ای که پیوند دلپذیری میان هنر و شطرنج به وجود آورد، مارسل دوشان، نقاش و مجسمه‌ساز شهیر فرانسوی (۱۹۶۸-۱۸۸۷) بود که ذوالفقاری هم صحبت‌های خود را با همین محور و سوژه برای حاضران پیش برد.

هنرمند جوان ایرانی که خود نیز به‌طور موازی در عرصه‌های هنر و شطرنج فعالیت می‌کند و دلیل دعوت از او برای سخنرانی در این نشست هم همین تلاش همزمان است، اشاره کرد که دوشان به عنوان یکی از چهره‌های شاخص دادائیسم و سورئالیسم، چطور مجذوب و شیفته شطرنج شد و تقریبا همه فعالیت‌های هنری خود را برای پرداختن به شطرنج کنار گذاشت. البته به گفته ذوالفقاری، این عشق و علاقه به شطرنج پیشتر هم در دوشان وجود داشت و او نقاشی‌هایی هم با موضوع شطرنج دارد. همچنین دوشان در سال‌های تمرکز کامل بر شطرنج، کتابی هم درباره شطرنج نوشت. آنطور که ذوالفقاری بیان کرد ارتباط مفهومی هنر و شطرنج به بهترین شکل در دوشان نمود پیدا می‌کند، به‌ویژه اینکه او شطرنج و چیدمان آن را به مثابه اثر هنری می‌دید.

نشست «هنر در شطرنج و شطرنج در هنر ایران» با حضور مرتضی مرادیان، سفیر ایران در مجارستان، آگنس رئیس و روبوفسکی معاون انجمن دوستی ایران در مجارستان، سفیر سابق مجارستان در ایران و جمعی از ایران دوستان در خانه ملل مجارستان برگزار شد.

همچنین در پایان مراسم تابلویی خوشنویسی از نیلوفر ذوالفقاری با عنوان «چهل و پنجمین المپیاد جهانی شطرنج در بوداپست» به رئیس فدراسیون شطرنج مجارستان اهدا شد.

 انتهای پیام/