ارتقاء امنیت انرژی در سایه تنوع‌بخشی به سوخت نیروگاهی/ تنوع سبد سوختی کشور چرا مغفول ماند؟

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، تنوع سبد انرژی یکی از عوامل کلیدی در تحقق امنیت انرژی و افزایش پایداری سیستم‌های نیروگاهی در سراسر جهان است. 

کشور‌های مختلف بسته به منابع طبیعی و نیاز‌های اقتصادی خود، رویکرد‌های متفاوتی را در مصرف انرژی اتخاذ کرده‌اند.

در کشور‌های اروپایی، تمرکز زیادی بر روی منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی وجود دارد. طبق گزارش یورواستات، اداره آمار اتحادیه اروپا، سهم منابع تجدیدپذیر در مصرف ناخالص انرژی در سطح اتحادیه اروپا طی سال ۲۰۲۲ به ۲۳ درصد رسید که نسبت به ۲۱.۹ درصد سال ۲۰۲۱ افزایش را نشان می‌دهد؛ بنابراین اتحادیه بر اساس دستورالعمل انرژی‌های تجدیدپذیر، هدف خود را برای سال ۲۰۳۰ افزایش انرژی‌های تجدیدپذیر از ۳۲ به ۴۲.۵ درصد تغییر داد که این امر با افزایش میزان استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر توسط کشور‌های سراسر اتحادیه بود.

سوئد، کشوری در اتحادیه اروپا بود که در سال ۲۰۲۲ بیشترین استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را داشت. نزدیک به دو سوم مصرف ناخالص انرژی نهایی این کشور در این سال از منابع تجدیدپذیر حاصل می‌شد. سوئد عمدتاً به سوخت‌های زیستی آبی، بادی، جامد و مایع، همچنین پمپ‌های حرارتی متکی بود.

فنلاند با ۴۷.۹ درصد انرژی خود از منابع تجدیدپذیر در جایگاه دوم قرار گرفت. این کشور نیز به سوخت‌های زیستی آبی، بادی و جامد متکی بود؛ و پرتغال ۳۴.۷ درصد متکی به سوخت‌های زیستی جامد، انرژی باد، هیدرولیک و پمپ‌های حرارتی بود، در حالی که اتریش ۳۳.۸ درصدبیشتر از سوخت‌های زیستی آبی و جامد استفاده می‌کرد.

تنوع سبد انرژی و رویکرد‌های مختلف در کشور‌های مختلف نه تنها به تأمین نیاز‌های داخلی کمک می‌کند، بلکه به تحقق اهداف جهانی در زمینه تغییرات آب و هوا و توسعه پایدار نیز می‌انجامد.

بر این اساس، توجه به این نکته ضروری است که تنوع بخشی به سبد انرژی در ایران برای تولید برق دارای اهمیت زیادی است. این موضوع نه تنها بهبود امنیت انرژی و پایداری شبکه برق کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند آثار مثبت اقتصادی و زیست‌محیطی نیز به همراه داشته باشد که از جمله می‌توان به اهمیت تنوع بخشی به سبد انرژی، افزایش امنیت انرژی، کاهش اثرات زیست‌محیطی، بهینه‌سازی هزینه‌ها، پاسخگویی به تقاضای روزافزون، ایجاد شغل و توسعه اقتصادی و مواردی از این دست اشاره کرد.

اما چرا این مهم در برخی از کشور‌ها از جمله ایران مغفول مانده است؟ دلیل آن را می‌توان در تمرکز بر سوخت‌های فسیلی یافت. ایران به عنوان یکی از بزرگترین ذخایر نفت و گاز در جهان، به شدت به این منابع وابسته است و برای دهه‌ها در جهت توسعه زیرساخت‌های مرتبط با سوخت‌های فسیلی تمرکز کرده است.

بیش از ۹۰ درصد برق مورد نیاز کشور از طریق نیروگاه‌های حرارتی که عمدتاً سوخت اصلی آنها گاز است، تولید می‌شود، نکته بسیار مهمی که کارشناسان عقیده دارند به چالشی بزرگ در صنعت برق کشور تبدیل شده است و لازم است با هدف افزایش امنیت و رفع ناترازی انرژی در ایران نسبت به تنوع بخشی در سبد تولید برق اقدام شود.

وابستگی بسیار زیاد صنعت برق ایران به نیروگاه‌های حرارتی که عمدتاً نیز با انرژی گاز فعال هستند، می‌تواند در بزنگاه‌ها به یک چالش جدی تبدیل شود و از همین رو ضرورت دارد تا هرچه سریعتر در راستای تنوع بخشی به سبد تولید برق گام‌های مؤثرتری برداشته شود.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در یکی از جدیدترین گزارش‌های خود که با موضوع "واکاوی امنیت انرژی در ایران از منظر تنوع در سبد تولید برق" تهیه شده است، به این موضوع پرداخته و بر لزوم تنوع‌بخشی به سبد تولید برق با هدف افزایش امنیت انرژی و رفع ناترازی این حوزه تأکید کرد.

یکی از مهمترین چالش‌های بخش انرژی کشور، وابستگی بیش از اندازه تولید برق کشور به گاز طبیعی است که امنیت تأمین برق را با مخاطراتی مواجه می‌کند.

مجموع پتانسیل توان انرژی تجدیدپذیر شامل انرژی خورشیدی و بادی در کشور معادل ۱۲۰ هزار مگاوات برآورد می‌شود، اما تاکنون تنها در حدود نیم درصد برق تولیدی کشور از نیروگاه‌های تجدیدپذیر تأمین می‌شود، لذا یکی از گزینه‌های اصلی برای تنوع بخشی به سبد تولید برق کشور به شرط تأمین مالی، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، به خصوص بادی و خورشیدی است.

افزون بر آن باتوجه به اینکه حدود ۳۵ درصد از برق تولیدی جهان از زغال سنگ است و منابع زغال سنگ کافی نیز در کشور وجود دارد، می‌توان به منظور تنوع بخشی به سبد تولید برق به ساخت نیروگاه‌های زغال سنگ سوز نیز توجه داشت.

همچنین سهم تولید برق جهان از انرژی هسته‌ای در حدود ۱۰ درصد و در ایران حدود ۲ درصد است؛ بنابراین گزینه دیگر برای افزایش تنوع سبد تولید برق، افزایش ظرفیت نیروگاه‌های هسته‌ای از طریق تکمیل واحد‌های جدید نیروگاه اتمی بوشهر است.

مهم‌ترین چالش در تنوع بخشی به سبد تولید برق کشور، تأمین منابع مالی لازم برای توسعه نیروگاه‌های بدون مصرف سوخت گاز و فراورده‌های نفتی است، لذا پیشنهاد می‌شود جهت تسریع و تأمین مالی پروژه‌های مصوب شورای اقتصاد مبتنی بر ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید، از ظرفیت حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی موضوع ماده (۴۶) قانون برنامه هفتم استفاده شود.

راهکار دیگری که در زمینه متنوع کردن سبد تولید برق کشور ضروری است، اجرای ماده (۱۰) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق مبنی بر حذف تدریجی قیمت‌گذاری انرژی در طول زنجیره تولید، انتقال و توزیع برق و انتقال تمام یارانه‌ها به انتهای زنجیره است.

در پایان لازم است بر این نکته متذکر شویم که ایران به منظور کاهش وابستگی به گاز و تحقق تنوع در سبد سوخت، نیازمند برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مؤثر است. ایجاد بستر‌های قانونی و تشویق به تولید انرژی پایدار می‌تواند ضمن ارتقای امنیت انرژی، به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور نیز کمک کند. در نهایت، تنوع در سبد سوخت نه تنها به افزایش امنیت انرژی کمک می‌کند، بلکه به توسعه پایدار و کاهش آثار منفی زیست‌محیطی نیز خواهد انجامید.

انتهای پیام/