گزارش میدانی|
تلاش کتابخانه و موزه ملی ملک برای انتقال آموزه‌ها و تجربیات؛ از قلب تاریخ و دنیای امروز
رئیس کتابخانه و موزه ملی ملک، تلاش برای حفظ آثار و میراث گذشته را در کنار انتقال آموزه‌های گذشتگان به آینده مهم خواند و بیان تجربیان و اطلاعات گذشته از قلب تاریخ به دنیای آینده و امروز را رویکرد این مجموعه فرهنگی دانست.
مجموعه فرهنگی کتابخانه و موزه ملی ملک یکی از مکان‌هایی است که علاقمندان به بازدید از موزه‌ها و اشیاء و آثار قدیمی را به خود جذب می‌کند. در سال ۱۳۴۳ خورشیدی بانی موزه، به فکر ایجاد موزه‌ای از اشیای تاریخی و هنری افتاد در نتیجه کوشش کرد تا در کنار کتابخانه مجهز و غنی خود این موزه را ایجاد کند تا به آنچه که در نظر دارد برسد.
درب‌های بزرگی که نظر هر رهگذر را در خیابان امام خمینی (ره) «توپخانه سابق» به خود جذب می‌کند به روی میدان تیر باز میشود، مکانی که موزه ملک را همچون نگینی سبز در دنیای زرد پاییز به سختی در آغوش کشیده و دنیایی از هنر جادویی ایرانی اسلامی را به بازدید کننده ارائه می‌دهد.
دوشنبه ۲۸ آبان ماه کتابخانه و موزه ملک به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی توری برای خبرنگاران برگزار کرد و به واسطه آن اهالی رسانه را با بخش‌های خاصی از این حوزه فرهنگی آشنا کرد.
موزه ملی ملک یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور با موضوعیت نسخه‌های خطی در تهران است که روز‌های دوشنبه عموماً پذیرایی نسل کودک و نوجوان است، زیرا قرار است در این میهمانی اطلاعاتی ارزشمند از گذشته و تاریخ ایرانی را برای نسل آینده معرفی کند.
در میدان تیرامروز دیگر خبری از تیرو تفنگ نیست در عوض فرهنگ گذشته این مرز و بوم را با تمام فراز و فرودهایش برای بازدید کنندگان با زبان بی‌زبانی بیان می‌کند. تاریخ موزه و کتابخانه ملک به روایت تاریخ به ۲۹ تیرماه ۱۳۲۳ اشاره دارد زمانی که قطعه زمین بزرگی را در باغ ملی تهران برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرد و آستان قدس رضوی طراحی و بنای ساختمان را در سال ۱۳۶۴ آغاز کرد و در ۱۳۷۵ به پایان برد. این بنا با هدف، حراست وحفظ گنجینه کتابخانه، گردآوری به هنگام‌سازی و توسعه منابع کتابخانه، نگهداری بازشناسی و معرفی آثار فرهنگی هنری ادوار گذشته و گردآوری مجموعه نفایس و آثار هنری متناسب با گنجینه به میراث نهاده شده است.
مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در کنار میزبانی از گردش‌های علمی دانش آموزان توری برای خبرنگاران هم برگزار کرد و آنها را به دل تاریخ برد. اهالی رسانه بعد از پشت سر گذاشت هشت پله کوتاه وارد وارد سالن اصلی و هم کف با سقفی معرق کاری ومزین به شیشه‌های رنگی شدند و راهنما و روابط عمومی موزه بااستقبال گرم به تاریخچه و روایتی از زندگی بانی آن یعنی حاج حسین ملک و سبقه خانوادگی او کردند که خود روایتی شنیدنی از بخش‌هایی از تاریخ ایران است.
نکته جالب اینکه سند ازدواج امیرکبیر و خدیجه خانم خواهر ناصرالدین شاه که به صورت اجمالی در سریال جیران به آن اشاره شده بود در این موزه قرار داشت.
در طبقه هم کف سالنی با نام کتابت وجود داشت که نسخه‌های خطی زیبایی را به نمایشگذاشته بود طبق گفته راهنما موزه ملک میزبان بیش از ۲۰ هزار نسخه خطی است. نسخه‌های که در طول دوران گذشته به واسطه خود حاج حسین ملک و یا بعد از آن برخی فرزندان و خاندان ملک از خارج از کشور خریداری و به کشور بازگردانده و در این موزه نگهداری میشود.
قلمدانی که راوی جنگ چالداران بود
سالن نمایشگاه دایمی آثار لاکی که قلمدان‌های مختلف ابری در آن نگهداری میشود و نقش منحصر بفردی که بر روی آنها ثبت شده دنیای جذاب و قابل تامل از گذشته را برای بازدید کننده مطرح می‌کند. یکی از این قلمدان‌های، چون منحصر به فرد که به جنگ چالدران معرف است در این حوزه دلنوازی می‌کند. نقاشی و ساخت قلمدان‌ها عملا در دور تیموری شروع شده، اما اوج آن به دوره زندیه اشاره و تا قاجار ادامه داشته است.
نمایشگاه دایمی آثارعزت‌ملک ملک بخشی جذاب با نقاشی‌های خاص و دیدنی است تابویی از کمال املک در این بخش قرار داشت همچنین نقاشی ناصرالیدن شاه که بعد از مرگ امیر کبیر از وی کشیده شده نیز قابل توجه بود به گفته راهنما سایر نقاشی‌هایی که از امیر کبیر کشیده شد از روی این نقاشی بوده است. نسخه قرآنی با عنوان خط غبار که بسیار تحسین برانگیز بود نیز در بخش قرارداشت.
در طبقه محققان ومطبوعات چه خبراست
در طبقه‌ای از موزه ملک که با عنوان طبقه محققان و مطبوعات نامگذاری شده و در طبقه چهارم قرار داشت، صدای مبهم هم همه دانش آموزان از پشت در اصلی به گوش می‌رسید، ظاهرا مسئول قصه گو موزه، دختران کوچک دبستانی را با دنیای جادویی کتاب‌های خطی به دل خیال‌ها برده و چشمان متعجب کودکان نشان می‌داد هر کدام از آنها خود را آلیس در سرزمین عجائب تصور می‌کنند.
این بخش مکانی بود که برای پژوهشگران در نظر گرفته شده و بخش از آن نیز برای بازدید‌های مدارس در نظر گرفته شده است. به گفته راهنمای موزه قصه گویی با فرهنگ ما در هم آمیخته است.
اما بخش جذاب این تور موزه گردی بخش پذیرای با شیرینی و چای بود، زیرا در کنار این خوردنی‌ها علاوه بر بیان برنامه‌های آینده موزه از تحولات مهم و اثر گذار آن سخن به میان آمد.
در کنار آن بخش ویژه‌ای در نظر گرفته شده بود که چند نسخه خطی خاص که در مخزن کتابخانه موزه قرار داشت را از نزدیک به خبرنگار نشان دادند و تفعل برآن زدند تا نظر حافظ را به واسطه یک نسخه نفیس از دیوانش بدانند جالب بود، چون حافظ معتقد است:
که ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم
جامه کس سیه و دلق خود ازرق نکنیم
عیب درویش و توانگر به کم و بیش بد است
کار بد مصلحت آن است که مطلق نکنیم
رقم مغلطه بر دفتر دانش نزنیم
آسمان کشتی ارباب هنر می‌شکند
تکیه آن به که بر این بحر معلّق نکنیم
معماری متفاوت موزه و کتابخانه ملک در میان میدان تیر جذابیتی ویژه است که به بخشی از معماری گذشته افزوده شده، مناظر دل‌انگیز که ازدل چهارچوب پنجره‌های به ظاهر قدیمی، اما امروزی؛ طبقه پنجم این موزه دیده میشود، بازدید کننده را به تامل وا می‌دارد، منظره جذاب دل‌نشین این میدان و معماری اطراف موزه به گونه‌ای حیرت‌آور مرزی نامرعی بین تاریخ گذشته و دنیای امروز که آغشته به‌آلودی حاصل از فناوری و تکنولوژی است می‌برد.
راهنما نیز از دل مشغولی‌های موزه میگوید اینکه مکان ناب موزه ملک قربانی شرایط حفاظتی وزارت امورخارجه شده و اجازه باز بودن درب‌های اصلی میدان مشق به بهانه‌های مختلف برروی علاقمندان به موزه و کتابخانه داده نمی‌شود.
وی به سیر کتاب‌سازی و نسخه‌های خطی و تاریخی همچنین تطور نثر فارسی در دوران‌های مختلف را بیان کرد و افزود: یکی از کتاب‌های موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک کتابی بود که توسط عبدوالرحمان سوفی منجم قرن دوم نوشته شده او یکی از کهکشان‌های که اخیرا به واسطه تکنولوژی در قرن بیستم کشف شده را او در زمان خود شناسایی کرده و درباره آن اطلاعاتی داده بود.
قدیمترین اثر موزه ملک
یک از ویژگی‌های خاص این موزه حضور دستخط‌هایی از عبید زاکانی و سایر فرهیختگانی ایرانی است. نامه‌های اداری عبدالله مروارید سلبریتی دوره تیموری که علاوه بر آهنگ و تصنیف‌سازی خطا ماهری بود و کار‌های را به واسطه هنر خاص آن دوره ثبت کرده است. یکی اززیباترین خط‌ها در این موزه تعلق دارد به نویسنده‌ای کتاب «حوای امروز» که خود مترجم است.
راهنما در مورد سنت کتاب‌سازی در صد‌های گذشته بیان کرد: درگذشته برای تولید یک کتاب تعداد قابل توجهی از افراد بخشی از عمرشان را صرف می‌کردند، زیرا انتشار کتاب فرایندی بلند داشت. چندین نفر کار نگارگری را بر عهده داشتند و افرادی دیگر زیر نظر چند استاد به تهیه کاغذ می‌پرداختند. تعدادی جدول کشی و تدهیب کشی حتی حاشیه‌سازی با کمک موادی همانند زر و لاجورد را بر عهده داشتند و خلاصه تولید کتاب کاری سخت بود.
انتقال پیام گذشته با آینده
در کتابخانه و موزه ملی ملک داستان‌های هریک از این کتاب ها، زیبا خواندی و گاهی غم‌انگیز است.
امیرخوراکیان رئیس کتابخانه و موزه ملی ملک ضمن اشاره و تاریخچه این بخش فرهنگی گفت: وقفی بودن این مکان خود داستانی خاص دارد که ارزش وقف را نشان داده و زنده ماندن نام را واقف را به خوبی مشخص می‌کند.
وی به اهمیت کتابخانه و موزه ملک اشاره و تصریح کرد: این مجموعه فرهنگی پیام دار جامعه گذشته برای آیندگان بوده و در عین منتقل کنند اسناد و آثار هنری است که هر کدام به تنهایی دنیایی از قصه‌ها را با خود به همراه دارد.
خوراکیان جایگاه موزه را برای جوامع مورد بررسی قرار دادو تاکید کرد: کتابخانه و موزه ملی ملک علاوه بر تلاش جهت حفظ آثار نفیس تلاش دارد تا اطلاعات آنها را نیز در قالب کتابخوانه به علاقمندان ارائه کند؛ بنابراین به دنبال معرفی هستیم تا سکون را بشکنیم و پیام گذشتگان را به آینده انتقال دهیم.
رئیس کتابخانه و موزه ملی ملک تاکید کرد: روایگر بودن تجربه رو از دل تاریخ بیرون می‌کشد و آموزه‌های فراوانی را به مخاطبان امروز انتقال داده و ما رو به قلب تاریخ می‌برد.
وی استخراج اسناد مهم تاریخی را بخشی از توانمندی‌های کتابخانه و موزه ملی ملک دانست و بیان کرد: هنگامی که بحث جزایرمطرح شد ما به اسناد و اطلاعات تاریخی موجود در این موزه رجوع کردیم؛ نقشه‌های وجود داشت که توسط خود اروپایی‌ها تهیه شده بود و نشانگر تعلق این جزاری به ایران را می‌دادبنابراین اطلاعات را به کلیپ کوتاه تبدیل کردیم که رسانه ملی از آن استقبال کرد.
خوراکیان تصریح کرد: کتابخانه و موزه ملی ملک، رویکرد تعامگری را انتخاب کرده است و برای ارتباط با مخاطب و تعامل بیشتر در جهت انتقال تجربه بر اساس مستندات امکانات ویژه‌ای را برای علاقمندان در نظر قرار داده است.
سالن هزار داستان
در این سالن داستان‌ها جذاب همانند کتاب‌های تاریخی شاهنامه و غیر همراه با تمبر‌های قدیم به معرض دید عموم قرارداده شده است؛ که با طراحی خاصی طبقه در این بخش به علاقمندان ارائه شده بود.
در وردی این سالن پیام شاهنامه از نظرمحمد علی اسلامی ندوشن که در کتاب «دیروز، امروز، فردا» مطرح شده بود ثبت شده که میگوید:
قهرمانان شاهنامه هم، چون شخصیتهایی، هنرمند سروده‌های فردوسی را رنگی از نقش و نگار بخشیده. اند اگرچه او برای سرودن منظومه بی‌مثالش رنج‌های زیادی را از سر گذرانده است، اما با این وجود افتخار دارد که با بهره گیری از دانش آگاهی و، شعور معمار فرهنگ ملی ایرانی و اسلامی باشد. شاید یکی از مهمترین ویژگی‌های بیانی فردوسی دعوت او به آرمان گرایی ستم ستیزی حکمت و اخلاق. است قهرمانان شاهنامه هر کدام با خلق زیباترین دلنشین‌ترین و تاثیرگذارترین لحظات یک صدا نوای آزادی و فضیلت‌های اخلاقی را بر زبان می‌رانند. بی‌شک این شخصیت‌ها میتوانند الگو و سرمشقی برای همه دوران‌ها باشند. فردوسی با توجه به زمانی که در آن می‌زیسته و نیز شرایطی که اثرش را به رشته نظم کشیده است به خوبی ویژگی‌های ملی ایران زمین را بازتاب داده است. کمتر اثر ادبی را سراغ داریم که هم پای رعایت الگو‌ها و بیان ادبی مروج ارزش‌های اخلاقی و انسانی باشد نمی‌توان منکر این شد که فردوسی و شاهنامه‌اش فقط نقطه عطفی در عرصه ادبیات ایران نیست، زیرا با تاثیرگذاری بر نویسندگان شاعران و نظریه پردازان غربی و اروپایی سبب خلق آثاری در دیگر نقاط جهان شده است که تا حد زیادی توانسته‌اند بدرخشند.
همچنین نظر یوزف گورس (مترجم) آلمانی (شاهنامه) در کنار تصاویر خاص از شاهنامه ثبت شده بود که بیان می‌کرد: شاهنامه زائیده زمان خود است. ایرانی برای آنکه بتواند از نو قد راست کند و به عنوان یک ملت قابل احترام خود را بنمایاند به چنین کتابی احتیاج داشت. شاهنامه آغازگر دوران تازه‌ای در زندگی ایرانی است با این کتاب است که اقتدار سیاسی ایران زمین تبدیل به اقتدار فرهنگی» می‌شاهنامه ایران پیش از اسلام را به ایران بعد از اسلام پیوند زد و کاری کرد که او هم چنان در صحنه جهانی یک کشور برجسته و تأثیر گذار باقی بماند. اگر زبان فارسی دری و شاهنامه نیامده بودند ایرانی هرگز ایرانی باقی نمی‌ماند و چیز دیگری می‌شد. آنچه که بیش از هر چیز در شاهنامه بر آن تکیه شده «انسانیت انسان» است. به این معنا که او به هر قیمتی زندگی را نمی‌خواهد، بلکه برای زندگی و انسانیت ارزش قائل شود روح شاهنامه این است در شاهنامه نه روحیه پهلوانی مورد ستایش است و نه برتری نژادی بلکه آنچه مهم است انسانیت است و به کسی باید حق داد که انسان‌تر است. در میان آثار بزگ زبان فارسی شاهنامه تنها کتابی است که ظاهر و باطنش یکی است هرچه را میخواهد بگوید صریح و روشن میگوید منتها، چون اسطوره‌ها و افسانه‌ها گاه جنبه رمزی، دارند این خصیصه در شاهنامه نیز راه یافته است، اما در شاهنامه توصیه میشود آنچه را که خرد آن را نمی‌پذیرد باید معنی کنایی آن را در نظر گرفت.
سالن تاریخ علم
تقسیم‌بندی علوم در گذشته با حال تفاوت‌های فراوانی دارد این امر در سالن تاریخ علم به خوبی مشخص شده طبقه‌بندی در ایران اسلامی علوم در ابتدا توسط فارابی پایگذاری شده است و بعد از او قطب الدین شیرازی که در کسرت یک عالم، سلبریتی و یک طنز گرا بود مطرح شده است.
در این سالن علاوه بر معرفی علوم ایرانی دانشمندانی شاخص ایرانی نیز معرفی شده بودند که بسیار جذاب بود.
انتهای پیام/
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *