اجرای توافقنامه ایران و عراق ثبات و امنیت را در پی دارد
خبرگزاری میزان - مهدی عزیزی، کارشناس مسائل عراق درباره آخرین وضعیت اجرایی شدن معاهده میان ایران و عراق در راستای محدود کردن فعالیت گروه‌های مسلح و خلع سلاح آن‌ها توضیحاتی ارائه کرد.
پرسش: چرا در گذشته مقام‌های اقلیم شمال عراق با گروه‌های مسلح همکاری داشتند.
پاسخ: سران اقلیم کردستان عراق در ۲۰ سال گذشته اصول دولت فدرال را هم نقض کردند و خارج از حدود اختیارات خود و بدون اطلاع دولت مرکزی بغداد تصمیم‌هایی را اتخاذ کرده‌اند که در چهارچوب فدرالیسم به حساب نمی‌آید؛ ازجمله می‌توان به اقدام‌هایی مانند ضرب پول، پرچم مستقل، سیاست خارجی مستقل، تشکیل نیروی نظامی و امنیتی مستقل، عدم اجرای مصوبات پارلمان عراق درباره خروج نیرو‌های آمریکایی و فروش نفت و البته برقراری ارتباط با رژیم اسرائیل از جمله مهم‌ترین موضوع‌هایی هستند که خارج از حدود وظایف اقلیم و بدون هماهنگی با بغداد بوده است، اشاره کرد.
اگرچه در اقلیم کردستان عراق احزاب مختلفی از جمله اتحادیه میهنی کردستان و حزب دموکرات کردستان عراق به هدایت بارزانی فعالیت می‌کنند، اما هدایت اقلیم کردستان عراق را مسعود بارزانی به عهده دارد که رئیس حزب دموکرات کردستان است؛ احزابی که در این منطقه فعالیت می‌کنند، عمدتا بنا به گرایش و تفکرات سیاسی و هویتی و آن نوع تفکر سنتی قوم‌گرایانه همواره از تجزیه مناطق در کشور‌های همسایه ازجمله سوریه و ترکیه حمایت کرده و به دنبال تشکیل «کردستان بزرگ» هستند؛ بنابراین دلیل حمایت مقام‌های اقلیم کردستان و عراق از گروه‌های مسلح مستقر در آن منطقه، اساسا همین تفکر است.
پرسش: به نظر شما مهم‌ترین مانع اجرای کامل توافقنامه میان ایران و عراق چیست؟
پاسخ: بخشی از مشکلات اجرای توافقنامه امنیتی فنی بود و بخشی از آن هم به رویکرد افراد و گروه‌هایی ارتباط دارد که در معرض خطر هستند؛ از جمله کسانی که در موضوع‌های قاچاق، اقدام‌های تروریستی و رویکرد‌های غیرقانونی فعالیت دارند، به این آسانی حاضر به پذیرش تغییر رویه نبودند؛ لذا آنچه اتفاق افتاد به دلیل واکنش‌های سخت تهران و پاسخ ایران به این گروه‌ها بود؛ همچنین توافق‌ها با دولت مرکزی بغداد که باعث شد تا دولت مرکزی عراق در آن منطقه مستقر شود، تاثیرهای خودش را داشت و از طرفی هم مقام‌های اربیل احساس کردند که بخشی از تعاملات تجاری آن‌ها از طریق تهران انجام می‌شود و اگر نتوانند با این توافقنامه همسو شوند با مشکلات و چالش‌های زیادی مواجه خواهند شد.
همچنین فشار دیگری را نیز اربیل احساس می‌کرد و آن هم از طرف ترکیه بود، زیرا ترکیه هم از جانب گروه‌های مسلح به‌ویژه پ.ک.ک احساس خطر می‌کرد؛ هرچند که به اعتقاد من مهم‌ترین علت این موضوع واکنش‌های سخت ایران بود که در چندین نوبت این مسئله را تهران به‌وضوح به طرف مقابل نشان داد؛ خسارتی که مقام‌های اقلیم از این بابت در قطع ارتباط، ناامنی‌های اقتصادی و ضرر‌های مالی داشتند همگی در همراهی با رویکرد تهران و بغداد تاثیرگذار بود؛ درست است که پادگان‌ها و مقرات این گروه‌ها به نقاط دور از مرز ایران منتقل شده و بخشی از افراد به آن سوی مرز‌ها رفتند، اما هنوز برخی اردوگاه‌ها در فاصله‌ای نسبتا نزدیک با مرز‌های ایران وجود دارند.
همانطور که گفتم مهم‌ترین مانع در اجرای کامل توافقنامه بحث فنی است؛ از منظر ایجاد امنیت در مرز‌ها و اینکه به هر حال در آنجا گروه‌هایی وجود دارند که از منظر اقتصادی برای آن‌ها منافعی وجود دارد، حال یا از طریق قاچاق کالا یا از طریق پیشبرد برخی عملیات‌هایی که می‌خواهند انجام دهند و البته فشار رژیم اسرائیل هم در این زمینه مهم است، چراکه نمی‌خواهد این اهرم فشار را از دست بدهد؛ به‌ویژه اینکه بسیاری از عملیات‌هایی را که موساد طراحی کرده یا درصدد طراحی و اجرای آن‌ها بوده چه آن‌ها که انجام شده و چه آن‌ها که خنثی شده، از همین منطقه و ازسوی برخی اعضای این گروه‌های مسلح بوده است؛ بنابراین صهیونیست‌ها و برخی از حامیان پشت پرده منطقه‌ای مایل نیستند که این توافقنامه اجرایی شود.
پرسش: به نظر شما از توان گروه‌های مزبور پس از جابجایی‌های اخیر و انتقال آن‌ها به اردوگاه‌های مدنظر دولت عراق در سلیمانیه و تداوم این روند در راستای اجرای یکی از بند‌های توافقنامه، کاسته خواهد شد؟ چه محدودیت‌هایی برای آن‌ها اعمال می‌شود؟
پاسخ: بله؛ طبیعتا توان این گروه‌ها پس از انتقال‌های صورت‌گرفته و رفتن برخی از اعضا و فرماندهان آن‌ها کاسته شده است؛ البته دولت مرکزی بغداد هم متوجه برخی فشار‌ها از جانب سازمان‌های بین‌المللی است؛ اینکه در امتداد این اتفاقات، امنیت مرز‌ها برعهده ارتش و دولت مرکزی بغداد قرار گرفت، کمک به حاکمیت دولت عراق بود.
پرسش: اگر طرف عراقی به هر نحو نتواند مفاد توافقنامه را کامل اجرایی کند، ایران چه گزینه‌های دیگری جهت تامین امنیت مرز‌های مشترک خود با عراق و بازدارندگی علیه گروه‌های مزبور دارد؟
پاسخ: مهم است که بدانیم در این باره تهران هم تمایلی به تنش ندارد، اما گزینه‌های دیگری از جمله گزینه نظامی و تقویت مرز‌های خودش در ابعاد و مصادیق مختلف آن از جمله مرزبندی و کشیدن دیوار و دیگر اقدام‌ها را پیش روی خود دارد.
پرسش: اجرای کامل مفاد توافقنامه مزبور چه تاثیری بر روند تعاملات و ارتباطات میان ایران با عراق و ایران با منطقه اقلیم کردستان خواهد داشت؟
پاسخ: اجرای توافقنامه، ارتباطات و تعاملات ایران با اقلیم کردستان عراق را خیلی بهتر خواهد کرد و همچنین باعث تقویت روابط اقلیم کردستان با بغداد خواهد شد؛ حاکمیت دولت مرکزی بغداد بر مرز‌های کشور بیشتر از گذشته شده است و می‌تواند منجر به ارتقای تعاملات تجاری ۲ طرف نیز شود؛ همچنین اجرای کامل توافقنامه امنیتی می‌تواند خلا‌ءهایی را که در زمینه امنیتی از جمله حمل کالا یا قاچاق کالا بوده است، از بین ببرد، موضوع‌ها ساماندهی شود و منافع آن در سبد اقتصادی ایران، اقلیم و عراق دیده شود؛ حتی می‌تواند به حل اساسی مسئله کولبری و قاچاق سلاح نیز کمک کند.
پرسش: اجرای توافقنامه چه تاثیراتی می‌تواند بر توسعه، ثبات و پیشرفت داشته باشد؟
پاسخ: خوب است که اشاره‌ای داشته باشیم به سفری که رئیس‌جمهور ایران به عراق و منطقه اقلیم کردستان این کشور داشت و دیدیم که با هر ۲ جریان در آنجا هم دیدار و گفت‌وگو کرد؛ چراکه وی خود هم به زبان کُردی هم مسلط است؛ اجرای کامل توافقنامه می‌تواند تاثیرات مثبت اقتصادی خودش را نشان دهد؛ به شرط آنکه خطوط قرمز کشور‌های منطقه مانند ایران و ترکیه و عراق و سوریه رعایت شود و آن‌ها بتوانند بدون نگرانی از گروه‌های مسلح که اتفاقا آن‌ها عامل برخی ناامنی‌ها و بی‌ثباتی‌ها در آن منطقه هستند، مدیریت آرام خود را در داشته باشند.
یکی از اقدام‌هایی که گروه‌های مسلح انجام می‌دهند این است که روابط تاریخی و اشتراکات در ورای همی اقدام‌های مسلحانه به شکاف و جدایی برسد و توانشان در موضوع‌های فرهنگی و اقتصادی کمتر شود؛ قطعا ثبات و امنیت مناطق کردنشین ایران بیشتر خواهد شد، درست است که گروه‌های مسلح به دنبال فعالیت‌های خود هستند، اما در واقع به دنبال تحقق خواسته رژیم اسرائیل هستند و البته به دنبال افتراق و شکاف نیز هستند تا بتوانند توان آن‌ها را بگیرند و از اینکه اشتراکات آن‌ها متمرکز شود، جلوگیری کنند.
انتهای پیام/
منبع: دیدبان حقوق بشر کردستان ایران