روز جهانی عدالت بین‌المللی؛ پای لنگ دادگاه بین‌المللی کیفری در انجام وظایف
خبرگزاری میزان – جهان از سال ۲۰۰۸ تاکنون ۱۷ جولای (۲۷ تیر) هر سال را به‌عنوان روز جهانی عدالت بین‌المللی گرامی می‌دارد؛ روزی که با هدف ترویج عدالت بین‌المللی کیفری و ارج نهادن به مبارزه با مصونیت و معافیت از مجازات برای جدی‌ترین جنایت‌هایی که جامعه بین‌المللی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، اختصاص دارد.
در حالی که این روز باید یادآور اهمیت عدالت، پاسخگویی و حاکمیت قانون در رسیدگی به جنایت‌ها و ترویج صلح در جهان باشد، به یادآوری بدترین جنایت‌هایی تبدیل شده که قربانیان و بازماندگانش از دسترسی به عدالت محروم مانده‌اند.
منشا تعیین روز جهانی عدالت بین‌المللی به ۱۷ جولای ۱۹۹۸ (۲۷ تیر ۱۳۷۸) بازمی‌گردد؛ زمانی که اساسنامه رم تصویب شد و دادگاه بین‌المللی کیفری ICC را تصویب کرد.
اساسنامه رم نشان‌دهنده نقطه‌عطف مهمی در مبارزه جهانی علیه مصونیت از مجازات برای جنایت‌های سنگین و هدف آن اطمینان از پاسخگویی عاملان چنین جنایت‌هایی است؛ در دهمین سالگرد تصویب اساسنامه رم، هفدهم جولای به‌عنوان روز بین‌المللی عدالت کیفری نامگذاری شد که بعدا به روز جهانی عدالت بین‌المللی تغییر نام داد.
این روز بر اهمیت مسئول دانستن افراد برای اعمال خود، به ویژه کسانی که مسئول نسل کشی، جنایت‌های جنگی، جنایت‌های علیه بشریت و دیگر موارد نقض آشکار قوانین بین المللی هستند، تاکید می‌کند؛ این امر آگاهی افراد را در مورد نقش سازوکار‌های عدالت بین المللی، از جمله دیوان بین المللی کیفری، در رسیدگی به مصونیت و معافیت از مجازات و کمک به صلح و امنیت جهانی افزایش می‌دهد.
دادگاه بین‌المللی کیفری چیست؟
دادگاه بین‌المللی کیفری نخستین دادگاه دائمی بین‌المللی است که می‌تواند افراد متهم به نسل‌کشی، جنایت علیه بشریت، جنایت جنگی و جنایت تجاوز را در شرایط ناتوانی یا عدم اراده دادگاه‌های ملی، تحت تعقیب قرار دهد.
دادگاه بین‌المللی کیفری از چهار ارگان اصلی تشکیل شده است:
الف) ریاست: رئیس دادگاه که مسئولیت اداره کل دادگاه را بر عهده دارد، عملکرد موثر فعالیت‌های دادگاه را تضمین می‌کند.
ب) بخش‌های قضایی: به بخش‌های مقدماتی، محاکمه و تجدیدنظر تقسیم می‌شوند و این بخش‌ها مسئول اجرای رسیدگی‌های قضایی هستند؛ قضات در این بخش‌ها از سوی مجمع کشورهای عضو انتخاب می‌شوند.
ج) دفتر دادسرا: این ارگان تحقیقات و تعقیب جرایم را در صلاحیت دادگاه انجام می‌دهد؛ دادستان از سوی مجمع کشورهای عضو برای یک دوره ۹ ساله انتخاب می‌شود.
د) دفتر ثبت: مسئول جنبه‌های غیرقضایی اداره و خدمات دادگاه، از جمله حفاظت از شاهد، وکیل مدافع و بازداشتگاه است.
دستاورد‌ها و چالش‌های دادگاه بین‌المللی کیفری چیست؟
دادگاه بین‌المللی کیفری از زمان تاسیس خود، گام‌هایی را در ارتقای عدالت بین‌المللی برداشته است؛ این سازمان حکم‌های بازداشت متعددی را صادر کرده و در برخی از موارد، افرادی را که متهم به نقض شدید حقوق بشر هستند، محاکمه کرده است.
با وجود این، دادگاه بین‌المللی کیفری، با چالش‌های متعددی مواجه است؛ یکی از مسائل مهم تعداد محدودی از کشور‌هایی است که اساسنامه رم را تصویب کرده‌اند و دیگری کشور‌هایی مانند آمریکا هستند که از حوزه قضایی آن خارج مانده‌اند.
این امر توانایی دادگاه بین‌المللی کیفری را برای رسیدگی به جرایم ارتکابی در این کشورها یا از سوی آن‌ها محدود می‌کند؛ علاوه بر این، دادگاه بین‌المللی کیفری به دلیل رویکرد دائمی‌اش مورد انتقاد قرار گرفته است، زیرا اکثر پرونده‌های آن از آفریقا سرچشمه می‌گیرد.
دادگاه بین‌المللی کیفری، از زمان آغاز به کار عمدتا توجه خود را بر جنوب جهانی متمرکز کرده است؛ هر یک از ۳۱ متهم پرونده‌های فعال و گذشته در وب‌سایت دادگاه بین‌المللی کیفری اهل آفریقا هستند؛ به جز پنج کیفرخواست علیه مقام‌های روسیه در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، همه ۵۲ مورد استیضاح عمومی، در یک دوره ۱۸ ساله علیه آفریقایی‌ها است.
دست‌کم ۱۷ تحقیق به استثنای تحقیقات در مورد سوءاستفاده در اوکراین و فلسطین، عاملان غیرسفیدپوست را هدف قرار داده‌اند.
- بیشتر بخوانید:
- دیوان بین‌المللی کیفری به دنبال صدور حکم بازداشت برای نتانیاهو و گالانت
- پرونده نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در دیوان کیفری بین‌المللی به کجا رسید؟
اعضای دادگاه بین‌المللی کیفری کدامند؟
از سال ۱۹۹۸ تاکنون ۱۳۹ کشور به عضویت دادگاه بین‌المللی کیفری درآمده‌اند؛ این بدان معنا است که این کشورها، تصمیم‌های صادره از سوی دادگاه را خواهند پذیرفت.
با وجود این، نپیوستن کشور‌هایی مانند آمریکا و هند به این دادگاه همواره مورد انتقاد قرار داشته است.
روز جهانی عدالت بین‌المللی؛ مناسبتی بی‌معنا
در حالی که تعیین روز جهانی عدالت بین‌المللی یادآور مبارزه مستمر برای پاسخگویی بین‌المللی و تعهد به حفظ حاکمیت قانون است، بزرگ‌ترین جنایت جنگی، بدترین جنایت علیه بشریت و مرگ‌بارترین نسل‌کشی حال حاضر جهان همچنان مصون و معاف از مجازات علیه ساکنان غزه ادامه دارد.
معدود تلاش‌ها و اقدام‌های انجام شده نیز تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده و نتوانسته روند جنایت علیه بشریت را در غزه متوقف کند و احتمال موثر بودن آن‌ها همچنان مورد سوال است.
دلیل این امر، آن است که بدنه جهانی به ابزاری سیاسی برای کشورهای غربی تبدیل شده که آشکارا جنایت‌کاران جنگی خود را مورد حمایت قرار داده و به‌طور گزینشی دیگران را هدف قرار می‌دهد.
انتهای پیام/