کتاب دین پژوهی و آینده دین منتشر شد

خبرگزاری میزان - فرض اصلی کتاب، تداوم دین و نقش یگانۀ آن در حیات انسانی است لیکن پرسش احتمالی به بی‌شکلی یا صورت متعّین آن بازمی‌گردد. دین برای بقا و تداوم باید به همسخنی با انسان و نیاز‌های بنیادین او روی بیاورد. اگر جهان آینده را با سیطرۀ تفکر متاورسی یا شکلی از آن بدانیم، در آن صورت دین چگونه تداوم یافته و چه هویت و نقشی خواهد داشت؟ حقیقت آن است که برغم تمامی پرسش‌ها و احتمالات، دین آینده، انسانی‌تر و اخلاقی‌تر و متواضعانه‌تر خواهد بود. ایدۀ محوری اثر حاضر این است که گوهر دین، پایان‌ناپذیر، قیاس‌ناپذیر و جایگزین‌ناپذیر است.

کتاب دین‌پژوهی و آینده دین، مرحله نخست از جستار‌ها در حوزۀ مطالعات دین نویسندگان محسوب شده و در دفتر‌های دیگر نسبت دین و اخلاق و نیز دین و جامعه و فرهنگ را مورد پژوهش قرار خواهند داد.

اثر حاضر در هفت گفتار متفاوت و با مسائل و موضوعاتی متمایز و متنوع فراهم آمده که بدون تأمل درخور، نسبت‌شان عیان نخواهد شد. پس از پیشگفتاری در تبیین و نقد ایدۀ پایان دین و شرح اهمیت و جایگاه دین‌پژوهی، در گفتار نخست، تصویر‌های جدید از دین مورد بررسی قرار گرفت.

جهان‌های معنی، سرشت دین و انتظارات بشر از دین سه پرسش مهم در گفتار دوم محسوب می‌شود. جهان‌های دینداران نه قابل فروکاستن به یکدیگر است و نه احتمال اندراج دارد.
مفهوم خدا و درک از آن، بنیان دین‌پژوهی است و راز تنوع دین در تصویر‌های گوناگون دینداران از خدا است که در گفتار سوم تبیین گردید.

در گفتار چهارم، پدیدارشناسی دین به‌نحو مبسوط و بر اساس تفکیک پدیدارشناسی دوره نخست و دوم و نیز پدیداررشناسی سنتی و پویا مورد بررسی قرار گرفت.

نویسندگان در گفتار پنجم، در دوازده باب، جریان‌های اساسی دین‌پژوهی را مورد پژوهش قرار دادند. پس از تبیین خاستگاه تاریخی- نظری جامعه‌شناسی دین و رهیافت‎‌های گوناگون به دین، به‌مثابۀ مدخل، رویکرد‌های اساسی جامعه‌شناسی دین، بررسی و تحلیل و نقد گردید. در باب سوم، نظریه منشأگرایانه، مراحل سه‌گانه دین و خاستگاه تکوین، پندار پایان دوره دین‌ورزی، دین به‌مثابۀ امر اجتماعی و کارکرد‌های دین بررسی شد. دین و از خود بیگانگی، آیندۀ دین و بی‌شکلی، و دین و کنش اجتماعی در باب چهارم و ذیل نظریه‌های کارکردگرایانه تبیین گردید. در باب پنجم، معنابخشی و عقلانی‌سازی دین و تفسیر تفهمی آن مورد توجه قرار گرفت. دیدگاه تکامل‌گرایی ایدۀ پرمناقشه محسوب می‌شود که تایلور و فریزر طرح کرده‌اند که در باب ششم بحث و نقد گردید. قلمرو‌های سه‌گانه، آیندۀ یک پندار، کهن‌الگو‌ها و دین در باب هفتم مورد بررسی انتقادی قرار گرفت. تاکنون از مطالعات تطبیقی دین و نقش خاص ماکس مولر پژوهش‌های اندکی صورت گرفت. اختصاص دادن یک باب به اندیشه‌های او دلالت بر اهمیت مطالعات و روش مولر در دین‌پژوهی دارد. سه رهیافت عاطفه‌گرایی، انسان‌شناسی دین، و تفسیرگرایانه در سه باب نهم تا یازدهم مورد توجه قرار گرفته است. در باب پایانی جامعه‌شناسی دین شش متفکر دورۀ معاصر و متاخر بررسی شدند.

در گفتار ششم، نواندیشی دینی و فهم جدید از دین توسط متفکران اسلامی بررسی شد. در این گفتار تحولات فکری و تلاش‌های نواندیشان اسلامی در دویست سال اخیر و نوع بازخوانش آن‌ها از دین بررسی شده و اشتباهات فهم ایدئولوژیک از دین با نگاهی انتقادی تبیین گردید.

در گفتار پایانی کتاب حاضر، آیندۀ دین از منظری متفاوت بحث شده است. شاید بتوان این گفتار را نوعی اقتراح یا برساختن یک ایده در باب چگونگی حضور دین در آینده بشمار آورد. مهمترین پرسش در این گفتار، امکان حضور دین متافیزیکی یا سنتی در حیات آیندۀ بشری و نقد‌های صورت گرفته بر آن است.

 انتهای پیام/