«خشکسالی» و «سیلاب» دو روی سکه پدیده تغییر اقلیم

خبرگزاری میزان - به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، تغییرات آب و هوایی ناشی از گرم شدن کره زمین را می‌توان تغییر اقلیم تعریف کرد که مساله‌ای متفاوت از خشکسالی است؛ بخشی از عوامل گرمایش زمین مانند انتشار گاز متان طبیعی است و برخی دیگر مانند انتشار گاز دی‌اکسید کربن بیشتر منشاء انسانی دارد. انتشار این گاز‌ها موجب می‌شود اطراف کره زمین با هاله‌ای از گاز (مانند گلخانه) احاطه شود و با بروز اختلال تبادل هوا، به جای اینکه گرما در یک مرحله از زمین خارج شود، در چند مرحله خارج شود.

همین گرما با افزایش مصرف و نیز افزایش تبخیر آب همراه می‌شود؛ همچنین الگوی بارندگی‌ها تغییر می‌کند و این الگو معمولا از برف به باران تبدیل می‌شود؛ در همین راستا آب شدن یخ‌های قطبی بر اثر گرم شدن به شدت در اکوسیستم تاثیر می‌گذارد.

تحقیقات نشان می‌دهد کشور‌هایی که نزدیک خط استوا قرار دارند در مقایسه با سایر کشور‌ها از این پدیده آسیب بیشتری را متوجه می‌شوند و، اما کشور‌هایی که در مناطق شمالی‌تر قرار دارند، منفعت اقتصادی بیشتری از این مساله می‌برند البته در مجموع و به طور کلی می‌توان گفت تغییرات اقلیمی برای کل کشور‌های دنیا آسیب‌زاست.

بنا بر این گزارش تغییرات اقلیمی تنها بارندگی‌ها را بیشتر می‌کند و تغییری در میزان منابع آبی کلی در کره زمین ندارد با این تفاوت که در برخی از مناطق بارندگی‌ها بیشتر و در برخی کمتر می‌شود، به طور کلی نیز الگو به این گونه است که معمولا بارندگی‌ها در مناطق پربارش بیشتر و در مناطق کم بارش، کمتر می‌شود.

در همین راستا بازه زمانی خشکسالی‌ها طولانی‌تر می‌شود به شکلی که خشکسالی‌ها اگر پیش از این تا سه سال تداوم داشته با وجود چنین پدیده‌ای، بیش از پنج سال به طول می‌انجامد؛ درواقع خشکسالی و سیلاب دو روی یک سکه در پدیده تغییر اقلیم هستند که هر دو تشدید می‌شود.

به گفته کارشناسان نخستین اثر آن در بخش آب این است که رژیم بارندگی‌ها تغییر می‌کند به این معنا که برف به بارش تبدیل و پیرو این امر تغذیه چشمه‌ها در ارتفاعات دچار اختلال شده و به همین دلیل دبی پایه‌های روخانه‌ها کم‌تر می‌شود و در برخی مواقع مشاهده می‌شود که مرگ رودخانه رخ می‌دهد. در ایران به طور خاص تغییرات اقلیمی با تداوم خشکسالی‌ها و در مقابل در برخی از مناطق با ظهور سیلاب‌های سنگین همراه می‌شود.

سازگاری با تغییر اقلیم یکی از راهکار‌های موثر در سطح جهان و کشور است، مقابله و مدیریت دیگر راهکار است، اما پذیرش این موضوع بسیار مهم است. باید پذیرفت شرایط آبی، دمایی و ... به چه شکلی است و راهکار‌های موثر با این شرایط بررسی و به کار گرفته شود. از جمله اقدامات اثرگذار، تلاش‌های انجام شده برای سازگاری با کم آبی بوده است.

اما در ادامه شاید لازم باشد به پیامد‌های تغییرات اقلیمی بر آب آشامدینی اشاره‌ای داشته باشیم.

خشکسالی به معنای آلودگی فزاینده و کاهش مقدار آب در دسترس است. خشکسالی می‌تواند منجر به افزایش غلظت آلاینده‌ها در آب آشامیدنی شود. کاهش دسترسی به آب تنش‌های زیادی را به جوامع و به ویژه آسیب پذیرترین آن‌ها وارد می‌کند.

بر اساس برآورد‌ها کمبود آب عامل افزایش ۱۰ درصدی مهاجرت در جهان است. سیل‌ها زیر ساخت را تخریب کرده و آب‌ها را آلوده می‌کنند.
افزایش ذوب یخ‌ها به عاملی برای ناپایداری منابع آب برای میلیون‌ها نفر تبدیل شده است. بر اساس نظر هیئت بین الدولی تغییر اقلیم (IPCC) پوشش یخ و برف در بسیاری از نواحی در حال کاهش است. ذوب یخ‌ها، یخچال‌ها و یخ دریا تهدیدی بزرگ برای منابع آبی محسوب می‌شود. چون سرعت ذوب یخ‌ها بیشتر از سرعت تشکیل یخ‌ها است و نه تنها به عاملی برای بالا آمدن سطح آب دریا‌ها تبدیل شده بلکه منابع آب شیرین ذخیره شده را نیز از بین می‌برد، منابعی که تأمین کننده آب میلیون‌ها نفر از مردم هستند. این نابودی نه تنها موجودی آب را کاهش می‌دهد، بلکه سبب افت کیفیت آب نیز می‌شود.

این بالا آمدن سطح آب دریا باعث شور شدن آب‌های شیرین در مناطق ساحلی می‌شود. افزایش سطح آب دریا‌ها باعث می‌شود که آب شور به منابع آب شیرین نفوذ کند و در نتیجه آب موجود غیر قابل آشامیدن شود. در حال حاضر افزایش سطح آب دریا‌ها به طور ویژه اثر مهمی بر مناطق پست ساحلی و کشور‌های کوچک جزیره‌ای در حال توسعه دارد. این مناطق وابسته به منابع آب زیرزمینی هستند که آسیب‌پذیری زیادی نسبت به شور شدن دارند.

اما مساله مهمی که در این میان مطرح می‌شود این است که سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و هوشمند اقلیمی می‌تواند سبب ایجاد تاب‌آوری در برابر این اثرات شود و تبعات تغییر اقلیم را کاهش دهد.

ایجاد سازگاری و تاب‌آوری برای تأمین آب آشامیدنی سالم و پایدار مستلزم توجه به اطمینان از پایداری سلامت و تاب‌آوری زیر ساخت‌ها و خدمات آب در برابر ریسک‌های اقلیمی و اطمینان از این موضوع است که سامانه‌های آبی در کمک به ایجاد تاب‌آوری جامعه در برابر تبعات اثرات تغییر اقلیم مشارکت داشته باشند.

ایجاد تاب‌آوری اقلیمی در رویکرد‌های گسترده‌تر مدیریت ریسک نظیر برنامه‌های پایداری آب یکی از مقرون به صرفه‌ترین رویکرد‌ها برای مدیریت ریسک‌های اقلیمی است، برنامه‌ریزی آگاهانه درباره انتخاب منابع آبی و نوع فناوری برای ایجاد تاب‌آوری در برابر تغییر اقلیم در خدمات آب آشامیدنی حیاتی است. تاب‌آوری به توانایی پایش تغییر ماهیت خطرات و ریسک‌ها و اصلاح مدیریت خدمات آب با احتساب تهدیدات جدید که مدیریت تطبیقی یا سازگار شونده نامیده می‌شود نیز وابسته است.

در همین راستا «علی اکبر محرابیان» وزیر نیرو تاکید می‌کند: ایران اقدامات متعددی را برای مقابله با تهدیدات اقلیمی انجام داده است که از جمله آن‌ها ایفای نقش فعال در هم افزایی کشور‌ها به منظور مقابله با گرد و غبار در منطقه است.

وی افزود: «تغییر اقلیم» به عنوان یکی از بحران‌های عمده در دنیای امروز موجب افزایش وقایع حدی و شدید آب‌وهوایی در سطح جهان و به خصوص در خاورمیانه شده و در نتیجه امنیت غذایی و آبی، سلامت و حیات نسل بشر را دچار مخاطره جدی کرده است. ظهور مفاهیمی نظیر «مسئولیت مشترک، اما متفاوت» در ادبیات جهانی و تثبیت آن به عنوان یک «تعهد همگانی در برابر جامعه جهانی» گامی مهم و رو به پیشرفت بوده و پیگیری جدی آن تا حصول نتیجه مورد تاکید است.

کلید موفقیت در تلاش مشترک برای کاهش تغییرات اقلیمی در تدابیری، چون ارتقای سازگاری و افزایش ظرفیت تاب‌آوری، انجام اقدامات جبرانی از سوی کشور‌های توسعه یافته با توجه به مسئولیت تاریخی و وعده‌های آن‌ها و اتخاذ رویکرد مبتنی بر اصول «عدالت»، «انعطاف پذیری» و «مسئولیت مشترک، اما متفاوت» برای کشور‌های در حال توسعه از طریق حمایت‌های مالی، فنی و فناورانه نهفته است.

«محمدرضا کاویان‌پور» رئیس موسسه تحقیقات آب کشور نیز در این زمینه به پاون می‌گوید: بر اساس برآورد‌های ۱۰۰ سال گذشته دمای هوا افزایش ۱٫۵ درجه‌ای را به صورت پلکانی به ثبت رسانده است، این در حالی است که در سال گذشته دمای هوای کشور ۱٫۳ درجه افزایش یافت و بیشترین تغییر آن در فصل تابستان رخ داد؛ به عبارت دیگر تغییری که در طول یک قرن تجربه شده بود در یک سال صورت گرفت و تجربه شد.

رئیس موسسه تحقیقات آب کشور با بیان اینکه رکورد گرم‌ترین سال کره زمین در سال ۲۰۲۳ زده شد، ابراز داشت: سال ۲۰۲۳ با افزایش ۱٫۴۸درجه‌ای دمای هوا جزو گرم‌ترین سال‌های کره زمین به ثبت رسید و در چنین شرایطی انتظار است سال ۲۰۲۴ که در اوایل آن قرار داریم، جزو گرم‌ترین سال‌های کره زمین محسوب شود و در صورت پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه، انتظار است در افق‌های ۲۰۵۰ و ۲۱۰۰ میلادی شرایط هوایی سخت‌تر شود که می‌تواند منجر به افزایش متوسط چند درجه‌ای دمای هوای کشور شده و با توجه به اینکه روند ال‌نینو ادامه دارد، پیش‌بینی می‌شود تابستان گرم‌تری را در مقایسه با گذشته در سال۱۴۰۳ تجربه کنیم.

کاویان پور نیز راه برون رفت را تغییر رفتار و سبک زندگی و به عبارتی انعطاف پذیری و سازگاری هر چه بیشتر و سریعتر با فرآیند‌های تغییر اقلیم می‌داند.

انتهای پیام/