بن سلمان و پایه‌های لرزان خاندان سعودی؛ آینده سیاسی عربستان چگونه رقم میخورد؟
از مهمترین تحولاتی که در پی قتل این روزنامه نگار سعودی رخ داد، گمانه زنی‌ها درباره آینده سیاسی عربستان و احتمال برکناری محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی از جایگاهش بود. پایه‌های قدرت محمد بن سلمان به عنوان حاکم بلامنازع فعلی عربستان سعودی به دلیل ارتکاب این جنایت لرزان شده و این امر سبب بروز ابهاماتی در آینده سیاسی عربستان شد.
عمده فاکتور‌های قابل بررسی در موضوع قدرت سیاسی آینده عربستان عبارتند از:
• عواقب قتل خاشقجی: محمد بن سلمان از سال ۲۰۱۵ که به عنوان حاکم بلامنازع عربستان، قدرت را در دست گرفت، تلاش کرد با انجام اقداماتی اصلاحی، تصویری پیشرو از خود ارائه داده و عربستان را در مجامع بین المللی به عنوان کشوری مدرن و متفاوت از گذشته معرفی کند. این تغییرات در دو عرصه داخلی و خارجی عمدتا با تصمیمات شخصی بن سلمان انجام شده اند. فرمایشی بودن این تغییرات و نیز سیاست خارجی شکست خورده مانند جنگ یمن و بحران دیپلماتیک با قطر، نتایج مدنظر ولیعهد سعودی را در پی نداشت. اما آنچه بیش از پیش ناکارآمدی رویکرد بن سلمان را آشکار ساخت قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی است که انتظار می‌رود همچون شمشیر داموکلس تا مدت‌ها و شاید تا سال‌ها بر سر وی باقی بماند.
• اقتصاد: بن سلمان با چالش‌های جدی در عرصه اقتصادی مواجه است. وی که مدعی شده درصدد متنوع سازی منابع درآمدی و اقتصادی عربستان است، پروژه‌های پر هزینه‌ای را کلید زده است. تغییر در سیستم اقتصادی، مالیات و دیگر قوانین اقتصادی همچنان سوالات در مورد رشد اقتصادی، کسری بودجه و ایجاد شغل را بی جواب گذاشته است. بیکاری رو به رشد قشر جوانان و قیمت پایین نفت از عوامل اقتصادی تهدیدکننده ثبات سیاسی در عربستان هستند.
• پایگاه مردمی: علیرغم تلاش‌های بن سلمان برای ارائه تصویری پیشرو و مدرن از خود، قربانیان بازمانده از پروژه‌های مختلف وی مانند نخبگان مذهبی، سیاسی و تجاری اقبالی نسبت به وی ندارند.
• سیاست خارجی: اختلافات ریز و درشت این پادشاهی با همسایگان و سایر کشور‌های منطقه همواره چالش‌های سختی برای این کشور ایجاد کرده است.
• جنگ قدرت شاهزاده‌های سعودی: حضور صد‌ها شاهزاده در کشوری پادشاهی که مکانیسم معینی برای به قدرت رسیدن در آن وجود ندارد، عامل مهمی در بروز و ظهور جنگ قدرت در میان آن هاست. تعدد شاهزاده‌ها علاوه بر جنگ قدرت درونی، سبب می‌شود تا در صورت بروز مشکل یا ناهماهنگی شاهزاده در قدرت با سیاست‌های بین المللی، کشور‌های خارجی با حمایت از یکی از شاهزاده ها، تغییراتی در ساختار قدرت این پادشاهی به وجود بیاورند. مقامات ارشد آمریکا پس از رسوایی قتل خاشقجی به مشاوران عربستان سعودی اعلام کردند که از شاهزاده احمد بن عبدالعزیز که مدت کوتاهی وزیر کشور عربستان بوده، برای جانشینی محمد بن سلمان حمایت می‌کنند.
بسیاری از تحلیلگران تحولات عربستان در کوتاه مدت، محمد بن سلمان را جزء جدا نشدنی سیاست عربستان می‌دانستند. با در نظر داشتن تحولات اخیر تجدید نظر در این رویکرد لازم به نظر می‌رسد.
انتهای پیام/