گزارش میدانی خبرنگار «آرمان امروز» از ورود قوه قضائیه به ساماندهی جزیره آشوراده

خبرگزاری میزان - آرمان امروز نوشت: سال‌هاست که جزیره زیبا و بکر آشوراده در استان گلستان و بزرگترین و تنهاترین جزیره دریای خزر در شرقی‌ترین نقطه آن به واسطه مشکلات و واگذاری‌های غیر اصولی با تابلو «ورود ممنوع» مواجه شده و به‌غیر از اینکه از پهنه میانکاله جدا افتاده، از جزیره‌ای زیبا و تماشایی به منطقه‌ای خالی از سکنه تبدیل شده که امروز با گذر از جاده‌های خاکی و شنی آن می‌توان این جمله را هزار بار در ذهن با خود گفت: «فراموشی و حیف». درختان و بوته‌های خودرو و ساختمان‌های مخروبه، قلعه‌ای که ۱۸۰ ساله که فقط دیوار‌های مخروبه از آن باقی مانده و یادگار دوران قاجار و حضور روس‌ها در استان‌های شمالی است و روستایی که در سال ۷۲ با بالا آمدن آب دریا، همه چیز خود را از دست داد و مردمانش که ساکنان بومی آشوراده بودند و یک‌شبه خانه‌شان زیر آب رفت، همه نشان از فراموشی آشوراده دارد. جزیره‌ای که روزگاری آنقدر رونق داشت و بیشترین خاویار خزر را تولید می‌کرد که رضا میرلوحی، فیلم شیلات را در سال ۱۳۶۲ در این جزیره به تصویر کشید. اما از آن روز‌های پررونق جزیره که لوکیشن فیلم بود، ساختمان شیلات و خانه سبزی در میان بیابانی بی آب و علف باقی مانده که روزگاری «خوجه ممد» (نقش اول فیلم شیلات با بازی داوود رشیدی) روی بالکن آن، از آزادی و برابری صحبت می‌کرد و دارو ندارش را برای مبارزه با فساد از دست داد. با وجود اینکه ۴۰ سال از آن روز‌ها می‌گذرد، اما داستان خوجه ممد در حال تکرار است و اینبار در کالبد مسئولان قوه قضائیه که می‌خواهند پس چهار دهه چوب حراج به آشوراده، با بازوی میراث فرهنگی و گردشگری، محیط زیست و مسکن و شهرسازی استان، خونی دوباره به کالبد این جزیره وارد کنند. پس از چهار دهه ضد و بند و فساد که باعث شده، حال قوه قضائیه با ضمانت اجرایی و نظارت مستقیم به میدان بیاید تا الماس گردشگری استان گلستان که نسبت به دیگر استان‌های شمالی از گردشگری بی‌بهره‌تر است، دوباره در کرانه خزر بدرخشد. جزیره‌ای که با قدم زدن در درون آن نه میراث فرهنگی دارد و نه محیط زیست و گونه‌های جانوری و گیاهی آن در شرف نابودی هستند. به غیر از ساختمان شیلات و مرزبانی که در جزیره ساکن هستند، مهمانان ناخوانده‌ای مانند معتادان متجاهر و پرندگان مهاجر، در آغوش سخاوتمند آشوراده، آرام می‌گیرند.

روایتی از روز‌های رونق جزیره

هرچند که «محمدجواد ساوری» مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری گلستان معتقد است که آشوراده قابلیت تبدیل شدن به جزیره کیش را دارد، جزیره‌ای که ۲۶ سال دارای طرح‌های گردشگری بوده، اما هیچ اقدامی در آن صورت نگرفته و هیچ امکاناتی از قبیل آب، برق و دسترسی مناسب در آن نیست. روایت یکی از اهالی بومی آشوراده که از کودکی در این منطقه زندگی کرده و حالا ساکن بندر ترکمن است از روز‌های رونق جزیره، شنیدنی است. با شنیدن صحبت‌های سید رضا هاشم نژاد که از دهه ۴۰ و به واسطه شغل ماهیگیری (شیلات) پدرش که شغل اکثر بومیان منطقه بوده، در جزیره ساکن بوده‌اند، می‌توان دریافت که الماس فراموش شده و ارزشمند خزر تا چه اندازه مورد بی‌مهری و دستبرد افراد سودجود در دولت‌های گذشته قرار گرفته است: امروز که شاهد ورود دادستان، قوه قضائیه، استاندار و مدیران مربوطه و بالاخص مدیر گردشگری هستیم، ثمره سال‌ها ترک فعل و بی‌خیالی مسئولان در رابطه با آشوراده بود. این منطقه روزگاری آب داشت، خانه و رونق و بروبیا داشت، اینگونه نبود که تبدیل به منطقه‌ای مخروبه شود. حالا نیز دیر نشده و می‌توان به عنوان مکان گردشگری، آشوراده را دوباره زنده کرد، فقط با یک درصد امکانات. اقامت شبانه، سکوت و شرایط خیلی خاص جزیره، در هیچ کجای کشور و حتی منطقه وجود ندارد.

وی در پاسخ به این سوال که یکی از جذابیت‌های آشوراده پرندگان مهاجر است که به واسطه حضور آدم، اقامتگاه‌های بومگردی و حضور شبانه، مانع از حضورشان در این جزیره و اطراف آن نمی‌شود، می‌گوید: «محیط زیست زمانی خراب می‌شود که انسان در جایی نباشد. آدم، آب، آبادانی سه اصل توسعه است. اگر شما در گذشته و در جزیره آشورا‌ده بودید، ۴۰۰ خانوار زندگی می‌کردند، و پرنده‌های بیشتری به منطقه می‌آمدند. نمونه آن میانکاله است، اگر در میانکاله انسان وجود داشت، دائم آتش نمی‌گرفت و صیادان جولان نمی‌دادند. مشکل ما این است که ما فکر می‌کنیم محیط زیست، جنگل است، محیط یعنی مکان و زیست معنای زندگی دارد و خانه من هم محیط زیست است، ما فکر می‌کنیم، چون اداره محیط زیست وجود دارد یعنی محیط زیست فقط مربوط به درختان و حیوانات است، محیط زیستی که استفاده نشود بهتر است که نباشد. الان می‌بینید دریا پیرامون جزیره خشک شده است، یکی از دلایلی که این اتفاق عدم لایروبی است.»

فراموشی الماس خزر

هوای گرم، آفتاب سوزان، نبود حتی یک سایبان یا درخت برای استراحت، خانه‌های مخروبه و… همه سبب شده که اگر آشوراده ممنوع الورود برای گردشگران نبود، یک گردشگر حتی رغبت به یک ساعت ماندن در جزیره را ندارد. در حالی که اگر این جزیره در سواحل مدیترانه و در کشوری مانند ترکیه بود، با احیای آن میلیون‌های دلار سود از جذب گردشگر خارجی کسب می‌کرد. این درحالی است که با بالا آمدن آب در سال ۷۲ و با مهاجرت ۷۰ درصدی ساکنان جزیره به بندرترکمن، چوب حراج به این جزیره زیبا زده شد و سازمان منابع طبیعی وقت نیز حکم «اراضی ملی» دریافت و با هرگونه ساخت و ساز در این جزیره مخالفت کرد و جزیره بیشتر از اینکه حفاظت شود، بیشتر در شرف بیابان شدن و تلی از خاک است، در حالی‌که بنچاق‌های اهالی بومی مربوط به دهه ۴۰ است و طرح گردشگری و حتی اقامت شبانه و… توسط محیط زیست در جزیره ممنوع اعلام شد. واگذاری به بنیاد مستضعفان در ۱۳۸۳، بنیاد علوی وابسته به بنیاد مستضعفان با ارائه سند مالکیت جزیره که در سال ۱۳۷۶ ثبت شده بود، مدعی مالکیت جزیره شد. بنیاد علوی مدتی بعد با واگذاری بخش‌هایی از جزیره به یک شرکت خصوصی، بخش خصوصی را با سازمان محیط زیست وارد مناقشه حقوقی کرد. سازمان بازرسی کل کشور به تخلفات برخی مدیران استانداری گلستان و غیرقانونی بودن واگذاری اشاره کرد. دولت حسن روحانی با ریاست معصومه ابتکار بر سازمان محیط زیست، این منطقه را دوباره به بخش خصوصی واگذار کرد. در پایان دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد امتیاز سرمایه‌گذاری در آشوراده به یک شرکت لبنی واگذار شد که انتقادات و مناقشاتی را در پی داشت.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست که دوبار این جزیره را به بخش خصوصی واگذار کرده‌است، با رد موضوع واگذاری جزیره آشوراده اعلام کرد: «تن‌ها ۱۰ درصد آشوراده مربوط به گردشگری طبیعی است و واگذاری این منطقه به هیچ وجه ممکن نیست، چرا که جزو اراضی ملی است. همچنین چهارچوبی در خصوص گردشگری طبیعی در منطقه آشوراده مشخص شده و فعالیت‌های سنگین نظیر دخل و تصرف و تخریب به هیچ وجه صورت نمی‌گیرد و سازمان محیط زیست اجازه چنین اقدامی را نخواهد داد.»، اما حال قوه قضائیه به ضمانت اجرایی و نظارت و دادستانی به‌عنوان مدعی العموم وارد میدان شدند که تا جزیره‌ای که قرار است ۱۹ هکتار آن به بخش خصوصی واگذار شود تا با ساخت و احیای بنا‌های قدیمی آن، زندگی را به جزیره و رونق را به گردشگری استان بازگرداند. در همین راستا، حجت‌الاسلام محسنی اژه‌ای در مرداد امسال و در استان گلستان گفت: می‌شود از آن محل [آشوراده]یک استفاده بهینه به نفع مردم، به نفع استان و چه بسا به نفع کشور، انجام بدهید، مسائل محیط زیستی آن با همکاری سازمان محیط زیست و دولت و دستگاه‌های نظارتی و مردم رعایت شود و مشکل دنبال شود.»

با این حال حیدر آسیابی، رئیس کل دادگستری گلستان در رابطه با سوال خبرنگار «آرمان امروز» مبنی براینکه با توجه به اتفاقات گذشته حالا قوه قضائیه ضمانت می‌دهد به عنوان ناظر، از اتفاقات، مشکلات و سوء استفاده‌های گذشته در زمان حال توسط بخش خصوصی یا دستگاه‌های دولتی در آشوراده جلوگیری کند؟ می‌گوید: «بله اتفاقا برخورد ما با بخش خصوصی، می‌تواند نسبت به بخش دولتی سختگیرانه‌تر باشد. در بخش دولتی یک سری ملاحضات قانونی است، اما بخش خصوصی این‌گونه نیست، بنابراین هیچ نگرانی نسبت به ضمانت اجرایی وجود ندارد. ضمانت اجرایی و نظارت‌ها از سوی ما مستمر است و نیامده‌ایم که با اتفاقات و ترک فعل‌های گذشته را تکرار کنیم. این گونه نیست که محیط زیست مجوزی به بخش خصوصی داد و گفت در این قالب باید فعالیت داشته باشید و اگر از این قالب خارج شد، مجددا می‌تواند نظارت و اعلام جرم کند و ما به عنوان مرجع قضائی تضمین کننده اجرای طرح هستیم. اگر اعلام جرم شود و از آن مجوزی که صادر شده فراتر برود و استفاده غیر منظور شود، قطعا محیط زیست به ما اعلام می‌کند و ما تشکیل پرونده و برخورد می‌کنیم. ضمانت اجرا در همه موارد وجود دارد.

وی در ادامه صحبت‌هایش می‌افزاید: «به طور مثال؛ ما معدنی داریم و گفتند در این عمق و در این وسعت می‌توانید بهره برداری کنید، ولی می‌بینیم که با عمق بیشتری کار می‌کند و می‌گوییم شما خارج از محدوده محیط زیستی فعالیت کردید و قطعا جلوی فعالیت و مجوز آن را می‌گیریم؛ بنابراین بحث نظارت و این‌که نگرانی وجود دارد به اعتقاد من این نگرانی خوب است، ولی در برخی مواقع هم می‌گویند داخل طرح این نظارت هم گنجانده شده و این نظارت‌ها وظایف قانونی محیط زیست است و باید انجام شود و ما نیز به صورت مستقیم ورود می‌کنیم. نظارت ما در آشوراده نظارت مستقیم است.»

اقدامی قابل تقدیر

اما در پایان آنچه که اهمیت دارد، نگاه نو و جدید مسئولان قوه قضائیه نسبت به روشن سازی افکار عمومی است. زمانی‌که یک مدیر یا مسئول بیش از ۲۰ خبرنگار و عکاس را برای پروژه‌های ملی و استانی که تا پیش از این پراز ابهام بود، دعوت می‌کند، نشان می‌دهد که می‌خواهد شفافسازی و مستندسازی کند. نگاهی قابل تقدیر که حتی رسانه‌های منتقد نیز با همین شفافسازی، رویکردشان تغییر و خبرنگار می‌تواند سوالات، ابهامات یا مطالبات مردم را از نزدیک پیگیری نماید.

***

چر آشوراده مهم است؟

محمدجواد ساوری

مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری گلستان

موضوع آشوراده، یک امر ملی است و نمی‌توان نقش آن در صنعت گردشگری کشور نادیده گرفت. بی‌شک سود توسعه و خروج جزیره آشوراده از بن بست به نفع مردم و مردم استان گلستان است. تمام مفروضات در طرح توسعه و تبدیل وضعیت گردشگری لحاظ شده است. در حقیقت نگاه ما، نگاه تعاملی است و هیچ گونه تقابلی در این راستا با فرد یا سازمانی وجود ندارد. نه تنها در جزیره آشوراده بلکه در کلیت صنعت گردشگری استان و کشور، سیاستگذاری جناب ضرغامی، داعیه‌دار این موضوع است و تعامل را بر تقابل انگاری‌های گذشته ترجیح و در دستور کار قرار می‌دهند. بحث طبیعت‌گردی و گردشگری آشورا‌ده آرزوی دیرینه مردم استان گلستان بعد از انفصال از استان هم‌جوار بوده و هست و در این راه طبیعتا آن چیزی که مطلوب شهروندان و طرفداران محیط زیست است، در این طرح لحاظ شده. آن‌چه قرار است در آشوراده اتفاق بیفتد طبیعت‌گردی و گردشگری با حفاظت و صیانت از اصل زیست بوم و محیط زیست حاضر است. کل جزیره ۶۰۰ هکتار است که می‌خواهیم ۲۲ هکتار را زیر بار گردشگری ببریم. تا قبل از دهه ۸۰ آشوراده دارای روستا و سکنه داشت. مردم در اینجا زندگی، تحصیل، عزاداری، جشن و سرور انجام می‌دانند و حالا نیز رسم عزاداری منحصر به فرد مردم ترکمن برای امام حسین در مسجد روستا انجام می‌شود. این‌ها نشان می‌دهد زندگی در آشوراده جاری و ساری بوده و هست، چه برای حیات انسان و چه برای حیات حیوان و نمی‌توانیم این‌ها را از هم تفکیک کنیم. اما آنچه که تا پیش از این واقع شده، ناشی از ترک فعل‌ها گذشته است. تا پیش از دهه ۸۰ همه چیز بر وفق مراد اهالی بومی آشوراده بود، هم پرندگان و انسان‌ها و در کل، زیست بوم و حیوانات این منطقه زندگی زیبایی داشتند. چه شده است که امروز کمتر به این منطقه می‌آیند؟ چه شده که آشوراده فراموش شده؟ مگر امروز بومگردی در کشور رونق ندارد؟ متاسفانه به‌دلیل نبود آدم و کوچانیده شدن ساکنین سابق، پرندگان مورد هجمه قرار گرفتند و زندگی و آبادانی از آشوراده رفت. نگارنده این سطور معتقد است که صیانت از محیط زیست در قالب طرح جزیره گردشگری آشورا‌ده نه تنها عامل تخریب محیط زیست نیست، بلکه عامل صیانت از آن می‌شود. آدمی با خود آبادانی به همراه می‌آورد و ما این ظرفیت را در کشور داریم، ولی نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم.

بسیاری از مشکلات این کشور ناشی از ندانستن و قدر نشناختن داشته‌هایمان است. ما مدیریت داشته‌ها را در کشور بلد نیستیم و باید مدیریت داشته‌ها را در دست بگیریم. اینجایی که ایستاده‌ایم (آشوراده) تا منطقه بین‌المللی گردشگری ترکمنستان ۹۰ کیلومتر دریایی فاصله است و با دو ساعت حرکت قایق می‌توانیم گردشگری دریایی بین‌المللی را رقم بزنیم. چرا مته به خشخاش می‌گذاریم و نمی‌خواهیم به این خرد جمعی برسیم که صنعت اول دنیا گردشگری است؟ چرا؟ آیا نمی‌شود ملاحضات زیست محیطی را رعایت کرد و گردشگری هم داشت؟ بی‌شک می‌شود، چون یکی از بهترین خاویار‌های دنیا در آشوراده تولید می‌شود. آنچه که زیر بار تاسیسات گردشگری در عاشوراده می‌رود سایت ۱۳۸ هکتاری آن سوی جزیره است. لب ساحل آن سایت پشتیبان را داریم که تمام تجهیزات سبک و سنگین ائم از هتل، شهر‌بازی، پارک آبی، ورزشگاه و مال و فروشگاه در آن سایت ۱۳۸ هکتاری ساخته می‌شود و هیچ دخالتی با آشوراده ندارد و این اتفاقات در ساحل بندر ترکمن اتفاق می‌افتد. چه بخواهیم و چه نخواهیم آنچه واقع می‌شود از ملاحضات اصل ۴۴ قانون اساسی که واگذاری به بخش خصوصی است در اینجا استفاده می‌کنیم و شاهد خواهید بود که بزرگترین دستاورد برای استان محروم گلستان خواهد بود.

انتهای پیام