فصل تازه همکاری ها برای توسعه سهم حمل ریلی بنادر

به گزارش گروه اقتصاد ، این روز‌ها بدون تردید بهترین و بالاترین سطح همکاری‌ها و هماهنگی‌های شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران با سازمان بنادر و دریانوردی در راستای توسعه سهم حمل ریلی در بنادر در حال رقم خوردن است و در انتها می‌توان انتظار داشت حاصل این فرآیند، نه تنها ایجاد همگرایی در تکامل کارکرد و عملکرد طرفین بلکه حصول منفعت ملی و رشد اقتصادی در حوزه لجستیک حمل و نقل باشد.

خطوط ریلی درون بندری در طراحی اولیه تمامی بنادر اصلی کشور وجود داشته است. در طول دهه‌های اخیر هر چند آمار حمل ریلی در بنادر دچار افزایش و کاهش مقطعی بوده است، اما همواره زیرساخت‌های ریلی بنادر بواسطه بازسازی‌ها و نوسازی‌های مداوم و هزینه بر، آماده به کار حفظ شده اند. مهم آنکه، در کشور‌های سرآمد در زمینه حمل و نقل دریایی، طراحی بنادر و به واسطه آن طراحی حمل ریلی درون بنادر دست خوش تغییر شده است و امروزه به جای تاکید برآنچه اصطلاحا رساندن ریل به پای اسکله‌ها اطلاق می‌شود، ریل در فاصله مناسب از پیشانی اسکله‌ها و در چهارچوب ترمینال‌های اختصاصی ریلی (Shunting Yard) و به دور از ترافیک داخلی بندر ساخته می‌شود.

این موضوع در کنار اینکه اکثر بنادر ما از نوع چند منظوره بوده اند و طبیعتا رفت و آمد بیشتری بین ترمینال‌های کانتینری و نفتی و معدنی و اسکله‌ها وجود دارد، باعث شده که تعداد بیشمار تلاقی‌های خطوط ریلی درون بندر با مسیر‌های غیر ریلی منجر به ایجاد ترافیک و مختل شدن جریان حمل کالا، برای دقایق یا ساعاتی شود. بدین ترتیب و با توجه به اینکه مدیریت واحد در زمینه سیر و حرکت واگن‌ها و لوکوموتیو‌ها داخل بندر، پیش زمینه هرگونه اصلاحی در جهت توسعه حمل ریلی درون بندری است، سازمان بنادر و دریانوردی بنا بر ماده سوم از بند بیستم آیین نامه وظایف و ماموریت‌های خود و براساس تعهد در ارتقا کیفیت خدمات به صاحبان کالا و مشتریان، اقدام به بازطراحی و بازنگری در نحوه تعامل با حوزه حمل ریلی کرده و امید است که این حرکت آغازگر فصل جدیدی در بهبود مداوم شاخص‌های عملکردی درون بندری باشد.
در حال حاضر و به گواه آمار و ارقام، از ظرفیت حمل ریلی ایجاد شده در بنادر کشور بصورت کامل بهره برداری نمی‌شود و به دلایلی هم، چون درهم تنیدگی خطوط ریلی و جاده‌ای در بندر، کمبود واگن خالی، کندی سیر و حرکت واگن‌ها در شبکه ریلی سراسری و عدم استقبال صاحبان کالا، سرعت افزایش سهم حمل ریلی آهسته است.
در صورتیکه راه آهن بتواند سرویس تضمینی، کامل و رقابتی در برابر حمل جاده ای، از مبدا و به مقصد بنادر کشور ارائه دهد و این سرویس دارای شاخصه‌هایی همچون Reliability و Flexibility باشد، می‌توان با انجام اصلاحاتی امید داشت از ظرفیت خالی ریلی بنادر بهره افزونتری گرفت. بهبود توان سیر و حرکت واگن‌ها در پسکرانه ریلی بنادر بزرگ کشور همچون بندر شهید رجایی، امام خمینی (ره) و امیرآباد در استان‌های کرمان، گلستان، خوزستان و لرستان و تسهیل دسترسی مراکز بار به شبکه ریلی کشور، الفبای جذب صاحبان کالای عمده به این شیوه حمل است.

درک شرایط فعلی ناوگان حمل ریلی کشور از لحاظ کمیت و کیفیت راهگشای برنامه‌ای خواهد بود که بر اساس آن بصورت واقع نگرانه می‌توان نرخ رشد حمل ریلی در کشور و به تناسب آن در بنادر را پیش بینی کرد و هر گونه هدف گذاری در توسعه سهم حمل ریلی که بدون در نظر گرفتن ظرفیت‌های واقعی کشور و نقاط قوت و ضعف کلیدی شبکه ریلی و بنادر انجام شود، شاید در کوتاه مدت و بصورت مقطعی منجر به افزایش آمار عملکرد گردد، اما به احتمال قریب به یقین پایدار و ماندگار نخواهد بود. از آنجا که کلیه عملیات حمل، تخلیه بارگیری واگن ها، مانور، سوزنبانی و امور فنی و اسنادی حمل ریلی در بنادر توسط راه آهن و کارگزاران ریلی صورت می‌گرفته است، انتقال این مسئولیت به سازمان بنادر و دریانوردی اگر شبیه به جراحی حساس نباشد، فرآیندی است که باید با درایت و ظرافت مدیریت شده و پله پله با هماهنگی کلیه ارگان‌های ذی ربط، اعم از بنادر، راه آهن، گمرکات، شرکت‌های کارگزار حمل ریلی و صاحبان کالا پیگیری شود.

از آنجا که اصولا مدل طراحی بنادر فاقد وجهه‌های بومی می‌باشد و از الگوی استاندارد بین المللی تبعیت می‌کند، پیروی از آنچه بنادر پیشرو در افزایش سهم حمل و نقل ریلی انجام داده اند و پیاده سازی راهکار‌های اجرایی که از طریق کسب خدمات مشاوره‌ای بین المللی بدست آمده باشد، در کوتاه مدت می‌تواند گامی محکم، موثر و سازنده در تقویت اتصال ریلی بنادر باشد. با ارزیابی اجمالی که طی ماه‌های اخیر از بازار حمل ریلی کشور انجام شد، می‌توان اذعان نمود بخش غیردولتی که به تنهایی توانایی حمل، تخلیه بارگیری و مدیریت عملیات ریلی داخل یک بندر را درتناژ‌های میلیونی دارا باشد، هنوز نسج و نمو نیافته است و چه بسا امروز نقطه آغاز تبلور بخشی است که بتواند با حمایت سازمان بنادر و دریانوردی و راه آهن ج. ا. ا. بر اساس مدل‌های روزآمد، خدمات ریلی رقابت پذیر در بنادر ارائه دهد.

جدیت در وقوع این امر نه تنها به عنوان یک وظیفه ملی و فرا سازمانی، بلکه به عنوان یک مسئولیت اجتماعی در مباحث حفاظت از محیط زیست و افزایش ایمنی حمل و نقل حادث می‌گردد و علاوه بر توزیع متناسب‌تر درآمد‌ها بین شقوق مختلف حمل و نقل نظیر جاده‌ای و ریلی، امنیت چرخه تامین کالای کشور را بهبود بخشیده و از وابستگی لجستیکی به نوع خاصی از حمل می‌کاهد.

 

رضا باقری؛ رییس اداره امور ریلی درون بندری سازمان بنادر و دریانوردی