گفت‌وگو|
ابوالفضل توکلی: ساخت مستند پرتره صبر زیادی می‌طلبد/ به تصویر کشیدن مسیر یک هنرمند طناز برای مردم جذاب است
ابوالفضل توکلی کارگردان مجموعه مستندهای پرتره که به معرفی هنرمندان معاصر کشور پرداخته است، از چگونگی ساخت و دشواری‌های این مستندها می‌گوید.
خبرگزاری میزان - ابوالفضل توکلی کارگردان، تهیه کننده، مستندساز و تصویربردار سینما و تلویزیون است که در سال‌های اخیر با ساخت پرتره‌هایی درباره هنرمندان معاصر و خصوصا هنرمندان عرصه دوبله توانسته مخاطبان را با این هنرمندان آشنا کند و از روند رشد و تلاش آن‌ها تصویری را به مخاطبان ارئه دهد. تاکنون مستند پرتره‌های بسیاری از او در شبکه مستند روی آنتن رفته و به همین دلیل با او درباره این فیلم‌ها و مجموعه مستندها گفت‌وگویی داشتیم.
شما پرتره‌هایی بسیاری درباره مشاهیر معاصر ساختید که از شبکه مستند پخش شده است، دلیل اینکه به این مشاهیر و هنرمندان پرداختید چه بوده است؟ آیا اینها همه فراموش شده بودند و قصد داشتید با این مستندها به آن‌ها ادای دینی کرده باشید؟
سال ۹۴ تصویری آرشیوی از اجرای بهروز رضوی با مهدی اخوان ثالث شاعر معاصر دیدم که در قالب برنامه مشترکی فعالیت می‌کردند. از آنجا که می‌دانستم بسیاری از مردم اطلاعات چندانی در مورد فعالیت‌ها و همچنین زندگی هنرمندان دوبلور و یا بازیگر ندارند، تصمیم به ساخت مستند در مورد آنان گرفتم. به همین دلیل سعی کردم تا در قالب مستند پرتره اطلاعاتی را که مردم از این هنرمندان نیاز دارند در اختیار آنان قرار دهم و این فعالیت را یا کمک تصویر آرشیوی در دستور کار قرار دادم. «روزگار بهروز» اولین بخش از مجموعه مستند پرتره بود که از شبکه مستند پخش شد و مورد استقبال قرار گرفت.
تاکنون چند پرتره مستند ساختید؟ دلیل انتخاب افرادی که درباره آن‌ها به ساخت مستند پرداختید، چیست؟
فرهنگ شفاهی در ایران بسیار پر رنگ‌تر و قابل توجه‌تر از فرهنگ ثبت شده به کمک تصویر است. در دوبله هنرمندانی به جای شخصیت‌ها سخن گفتند و در این زمینه بسیار موفق عمل کردند و نقش‌ها را هنرمندانه اجرا کردند و بدین ترتیب کارهای شاخصی را از خود بر جای گذاشتند، اما چون تاریخ شفاهی به مرور زمان کم رنگ می‌شود و حتی چون گذشت زمان شامل آنان شده و اطلاعاتی در مورد آنان ثبت نشده است، لذا اشتباهاتی شکل می‌گیرد و حتی تغییر پیدا می‌کند به دلیل اینکه در جایی ثبت نشده است. برای مثال مدیر دوبلاژ فلان فیلم چه کسی بوده؟ این اطلاعات چون ثبت نشده به فراموشی سپرده شده است. معتقدم ثبت اطلاعات دوبلاژها و هنرهای تک تک این افراد نکته‌ای مهم و قابل توجه برای آینده خواهد بود که به واسطه مستند پرتره ماندگار و در تاریخ ثبت می‌شود و به یادگار می‌ماند؛ در کنار این اتفاق هنرمندان این حوزه نیز معرفی می‌شوند.
تاکنون در ساخت چند مستند با شبکه مستند تلویزیون همکاری داشته اید؟ شبکه مستند چه کمکی به شما در راستای ساخت این مستندها داشته و چند سال است که با این شبکه در حال همکاری هستید؟
سال ۱۳۹۴ اقدام به ساخت مستند کردم و مستند «روزگار بهروز» اولین آنان بود و تاکنون موفق به ساخت ۲۸ مستند شدم که ۱۸ مورد آن متعلق به هنرمندان دوبله و برخی از بازیگران و جامعه عکاسان همانند محمد گل جامجو یا بیوک میرزایی، علیرضا جاویدنیا و… است که به آنان در مستند پرتره پرداخته شده است. یکی از ویژگی‌های این افراد به خصوص در حوزه طنز آشنایی مردم با هنرمندان و شیوه تولید کارها و حتی مطالعاتی است که در این زمینه انجام شده و تلاش‌های افراد برای ساخت یک فیلم طنز که از صفحه تلویزیون پخش شده است. اینکه چه کوششی شکل گرفته تا یک فیلم ساخته شده و یک هنرمند طناز چه مسیرهایی را پیموده و مرارت‌هایی را برای تولید آن اثر طی کرده برای مخاطبان قطعا جذاب است.
تهیه‌کننده این مجموعه مستندها شبکه مستند است و قاعدتا وقتی تهیه‌کننده است پس سرمایه‌گذار نیز محسوب می‌شود و حامی تولید این مستندات هستند. از آنجا که این مستندها مورد توجه مخاطبان قرار گرفت، سه دوره تمدید قرار داد با شبکه مستند را به دنبال داشت.
در پرتره‌ای که درباره رضا رویگری ساختید به بعد نقاش بودن این بازیگر سینما و تلویزیون هم پرداخته بودید. قصد شما دلجویی یا یادآوری از او بود یا می‌خواستید که مخاطبان با زندگی این بازیگر آشنا شوند؟
مستند رضا رویگری که با عنوان «تماشای بهار» نام دارد از جمله مستندهایی است که روند ساخت و تولید آن دشواری‌های خاصی داشت، زیرا رضا رویگری حال جسمانی خوبی نداشت و این امر کار را برای ساخت مستند بسیار سخت کرد. از سوی دیگر راضی کردن این هنرمند برای ساخت یک مستند به خودی خود مشکل بود، در عین‌حال شیوه فیلمبرداری خصوصا در فضای باز برای او سخت بود، لذا بیشتر مصاحبه‌ها در فضای خانه رضا رویگری شکل گرفت. نکته دیگر اینکه رضا رویگری توان قرار گرفتن بیش از دو تا سه ساعت در مقابله دوربین فیلمبرداری را نداشت. در ساخت مستندها شاخص‌های خاصی را مد نظر قرار می‌دهم به همین دلیل سعی می‌کنم تا از سوژه فاصله بگیرم و حواشی این شخصیت‌ها را در مستند لحاظ نکنم و صرفا هنر افراد ثبت شود. به همین دلیل حواشی که پیرامون رضا رویگری طی مدتی در فضای مجازی شکل گرفت را نادیده گرفتم تا بر من تاثیر نگذارد. هدفم پرداختن به هنر ایشان بود و البته بحث‌های دیگری که خودشان تمایل به ثبت آنان در مستند نداشتند.
استقبال از این نوع مستدها چگونه بوده و مخاطب چقدر با این مستندها ارتباط برقرار کرده است؟
استقبال از مستند پرتره بر حسب نظرسنجی‌ها از نگاه دیگران قابل توجه بود، زیرا هنگامی که در فضای مجازی در مورد قسمت‌های مختلف مستند پرتره اطلاع‌رسانی می‌کردم دیده می‌شد و استقبال آنان مشخص بود. مستند پرتره تماشاگران خود را دارد و آنان از طریق فضای مجازی منتظر بخش‌های دیگر این فیلم بودند تا زمان پخش آنان مطرح شود. این امر نشان می‌دهد بسیاری از افراد از هنرمندان خاطره دارند و یا می‌خواهند اطلاعات بیشتری نسبت به آنان داشته باشند.
درباره این مستندها اگر ناگفته‌ای باقی مانده بگویید. از مشکلات و یا خاطراتی که در طول تولید این مستند پرتره‌ها با آن روبه‌رو شدید.
از سال ۹۴ که مستند پرتره را ساختم تا به امروز عاشقانه این کارها را انجام دادم و آن‌ها را بسیار دوست دارم به همین دلیل زمان بیشتری روی این کارها می‌گذارم. برای مثال اگر صحنه‌ای را نتوانستم فیلمبرداری کنم آنقدر پیگیری می‌کنم تا بتوانم به صحنه مورد نظر خود دست یابم، زیرا معتقدم باید تنوع تصویر باشد و اگر به معرفی شخصیتی می‌پردازم باید تصویری کامل و گویا از هنرمند ارائه کنم.
مدتی پیش یکی از مستندسازان که از دوستان من نیز هستند، برای ساخت فیلم مستند از یکی از دوبلورها با من مشورت کرد و اجازه خواست. به او گفتم نیازی نیست که شما از من اجازه بگیرید، شما هم یک سازنده فیلم هستید اگر من شرایط لازم را داشته باشم آن را می‌سازم وگرنه تملکی نسبت به آنان وجود ندارد. این سوژه‌ها تنها در اختیار من نیستند بلکه هر مستندسازی می‌تواند از سوژه‌ها بهره‌برداری کند. مدتی بعد در گفت‌وگویی با او متوجه شدم که امکان ساخت برایش وجود نداشته است. این سازنده مستند به من گفت ساخت چنین مستنداتی صبر و حوصله بسیار می‌خواهد دائماً باید تماس گرفت و اینکه آیا جواب بدهند و یا امروز یا فردا حاضر به فیلمبرداری شوند یا نه همه نیازمند صبر بسیار است.
گفت‌وگو از احمدرضا معراجی
انتهای پیام/
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *