۲۴ ساعت تا پایان فرصت اروپا برای حفظ برجام / از تلنگر روحانی تا موانع پیش‌روی SPV
بسته نخست تحریمی دولت ترامپ علیه مردم ایران در میانه مردادماه عملیاتی شد؛ بسته‌ای که شامل حمل و نقل دریایی، هوایی، ریلی، خودروسازی، طلا و فلزات گرانبها، فلزات خام و نیمه خام، خرید دلار و ... می‌شد.
پروژه شکست خورده آمریکا
بسته تحریمی دیگر آمریکا علیه مردم ایران که شامل فروش نفت و مراودات بانکی است، فردا و پس فردا عملیاتی می‌شود. سردمداران آمریکایی ابتدا اعلام کردند در بسته تحریمی دوم می‌خواهند صادرات نفت از ایران را به صفر برسانند؛ امری که اگر چه محال بودن آن به اثبات رسید، اما نیت شرارت آمیز آمریکا علیه مردم ایران را به وضوح نشان داد.
معافیت ۸ کشور در تحریم نفتی ایران
دیروز (جمعه ۱۱ آبان) خبرگزاری بلومبرگ از موافقت آمریکا با معافیت ۸ کشور از جمله چین، هند و کره جنوبی در تحریم نفتی ایران خبر داد. به این معنا که این کشور‌ها که خریداران عمده نفت ایران هستند، حتی پس از ۴ نوامبر (۱۳ آبان) هم می‌توانند از ایران نفت بخرند. وزیر انرژی ترکیه هم از معافیت این کشور در مقابل تحریم های نفتی ایران خبر داده است. برخی صاحبنظران اعطای این معافیت توسط دولت ترامپ به خریداران عمده نفت ایران را ناشی از ناتوانی کاخ سفید در عملیاتی کردن سیاست غلوآمیز به صفر رساندن فروش نفت ایران می‌دانند.
پایان فرصت اروپا
اما فردا همزمان با اعمال بسته دوم تحریمی آمریکا علیه مرم ایران، فرصت اروپایی‌ها نیز برای اتخاذ راهی جهت حفظ برجام و انتفاع ایران از مزایای برجام پایان می‌یابد.
اروپایی‌ها از همان ۱۸ اردیبهشت که دونالد ترامپ فرمان خروج یکجانبه آمریکا از برجام را صادر کرد، خواهان ماندن ایران در برجام شدند تا با جلوگیری از امحای این توافق بین‌المللی، خود نیز کماکان از مواهب امنیتی و اقتصادی و حیثیتی آن بهره‌مند شوند.
تمدید ضرب‌الاجل برای اروپا
مسئولان کشورمان در ابتدا اعلام کرد که مهلت اروپایی‌ها برای ارائه راهکاری جهت انتفاع ایران از مزایای برجامِ بدون آمریکا و به تبع آن، حفظ این توافق بین‌المللی، ۶۰ روز است؛ این مهلت ۶۰ روزه ۱۸ تیر پایان یافت، اما برنامه عملیاتی مشخصی و چشمگیری از سوی اروپایی‌ها ارائه نشد؛ با این وجود با توجه به جهد و تلاش آن‌ها برای پیدا کردن راهکار‌های حفظ برجام، ضرب‌الاجل ایران به آن‌ها تا ۱۳ آبان تمدید شد.
اعمال قانون ۱۹۹۶ و فعال کردن EIB
اروپایی‌ها در حد فاصله ۱۸ اردیبهشت ۹۷ تا ۴ مهر ۹۷، چند بسته پیشنهادی برای حفظ برجام ارائه کردند که از جمله آن‌ها می‌توان به اعمال «مقرارت مسدود کننده» برای بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا و فعال کردن بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) در ارتباط با مراودات تجاری و صنعتی با ایران اشاره کرد.
«سازوکار ویژه» یا «SPV»
دو پیشنهاد فوق‌الذکر اروپایی‌ها برای ایران چندان چشمگیر نبود و به نظر می‌رسید در عمل با اختلال‌هایی مواجه شود و مانع انتفاع کامل ایران از مزایای برجام گردد؛ از جمله آنکه «مقررات مسدود کننده» که به «قانون ۱۹۹۶» نیز معروف است، کارکرد ویژه‌ای برای بازدارندگی تحریم‌های آمریکا نداشت و صرفا مقوله‌ای تئوریک و نمادین بود؛ همچنین گردانندگان بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) نیز از آن جهت که بخش اعظمی از سرمایه خود را از آمریکا تأمین می‌کنند، از مواجه شدن با تحریم‌های ثانویه آمریکایی‌ها، بواسطه ورود به بازار ایران هراس داشتند؛ بنابراین در تاریخ ۴ مهرماه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، نشست وزرای امور خارجه ایران و کشور‌های ۴ +۱ برگزار شد و در آن نشست از آخرین راهکار اتحادیه اروپا برای حفظ منافع اقتصادی ایران در چارچوب برجام رونمایی شد و مشخص گردید این راهکار که «سازوکار ویژه» یا «SPV» نام دارد، یک کانال مالی برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به درآمد‌های نفتی و واردات ایران است.
در هفته نخست آبان ماه، نشست کمیسیون اروپا در بروکسل برگزار شد و در جریان آن، جزئیات کانال مالی برای انجام تجارت میان ایران و اتحادیه اروپا مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت.
افتتاح نمادین SPV
یک دیپلمات اروپایی پس از این نشست به رویترز گفت: اروپا تلاش می‌کند سازوکار ویژه مالی مختص ایران موسوم به «SPV» را پیش از چهارم نوامبر (۱۳ آبان) بصورت نمادین افتتاح کند.
موانع اجرای سازوکار ویژه اروپایی‌ها
به گفته این دیپلمات اروپایی عملیاتی کردن و اجرای رسمی این سازوکار ویژه مالی چندین ماه زمان خواهد برد. آنطور که رسانه‌های اروپایی نوشته‌اند، پیاده سازی «SPV» با موانعی مواجه است؛ از جمله آنکه بنا بر گزارش فایننشال تایمز، هیچ یک از کشور‌های عضو اتحادیه اروپا از ترس مواجه شدن با خشم و تنبیه آمریکا حاضر نیستند میزبان دفتر «SPV» در پایتخت‌های خود باشند.
تلنگر روحانی
به هر حال، این مشکل نیز متوجه اروپایی‌هاست و باید برای آن چاره‌ای بیندیشند؛ چرا که دیگر فرصتی ندارند؛ روحانی رئیس‌جمهور کشورمان روز پنجشنبه ۱۰ آبان طی مقاله‌ای در همان روزنامه فایننشال تایمز به سایر طرف‌های برجام تلنگر زد و نوشت که «وقت آن رسیده که اروپا به همراه چین و روسیه بسته نهایی خود را برای جبران تحریم‌های آمریکا ارایه و اجرا کنند».
فشار آمریکا بر اروپا
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز روز دوشنبه ۷ آبان در بدو ورود به استانبول به منظور شرکت در ششمین نشست سه جانبه وزرای خارجه ایران، ترکیه و آذربایجان در جمع خبرنگاران گفت: سازوکار‌های اتحادیه اروپا برای حفظ برجام در همین چند روزه عملیاتی خواهد شد، البته ممکن است تا زمانی که این سازوکار‌ها قابلیت بهره‌برداری پیدا کنند مقدار دیگری طول بکشد، که این امر ناشی از فشار‌ها و کارشکنی‌های آمریکا است.
کارکرد کانال مالی اروپا
عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی نیز روز شنبه ۵ آبان در صفحه شخصی خود نوشت: به منظور رفع مشکلات مربوط به انجام پرداخت‌های مالی، ایجاد کانال مالی اروپا در دستور کار قرار گرفته است، کانال مزبور این امکان را برای صادرکنندگان ایرانی و اروپایی فراهم خواهد کرد که ارز حاصل از صادرات خود را دریافت کنند. این کانال کارکرد نوعی پیمان پولی دوجانبه میان ایران و اتحادیه اروپا را ایفا خواهد کرد.
به هر ترتیب، موعد اعمال بسته دومی تحریمی آمریکا علیه مردم ایران سررسید و اروپایی‌ها اگر می‌خواهند برجام حفظ شود باید هرچه زودتر جزئیات و نحوه استفاده از کانال مالی مختص ایران موسوم به «SPV» را نهایی و اعلام کنند. آن‌ها همچنین باید در این مسیر اسیر حواشی جانبی ساخته شده توسط صهیونیست‌ها نظیر سناریو مضحک دانمارک و سایر عملیات‌های «پرچم دروغین» نشوند.