رویکرد‌های نوین قانون تشکیل هیئت‌های انضباطی رسیدگی به تخلفات کارکنان نیروهای مسلح /ایجاد وحدت رویه در شیوه رسیدگی به شکایات/آخرین وضعیت مقررات در فرایند رسیدگی و آثار تبعی آراء برائت
به دلیل اهمیت وظایف و جایگاه کمیسیون‌های انضباطی، در سازمان قضایی نیروهای مسلح نیز اداره‌ای با عنوان «پیگیری ویژه و کمیسیون‌های انضباطی» در زیرمجموعه اداره کل دفتر تحقیقات ویژه، مسئولیت نظارت و مدیریت مسائل مربوط به کمیسیون‌های انضباطی را برعهده دارد.
در ارتباط با رویکرد‌های نوین قانون جدید، با محمدرضا یزدانیان مدیرکل دفتر تحقیقات ویژه سازمان قضایی نیروهای مسلح که نقش بسزایی در تهیه و تدوین این قانون و مقررات داشته است، به گفتگو پرداختیم که متن این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
*: آقای یزدانیان پیش از آغاز مصاحبه از فرصتی که در اختیار قرار دادید سپاسگزارم، به عنوان اولین سوال بفرمایید فلسفه تصویب قانون جدید تشکیل هیئت‌های انضباطی رسیدگی به شکایات و تخلفات کارکنان نیروهای مسلح چه بود؟
یزدانیان: قبل از لازم‌الاجرا شدن قانون موصوف، هیئت‌های انضباطی هر یک از سازمان‌های نیروهای مسلح بر اساس قوانین، آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های خاص خود به تخلفات انضباطی رسیدگی می‌کردند.در ارتش، هیئت‌های موضوع مواد ۱۰۴ و ۱۰۵ قانون ارتش؛ در سپاه، هیئت‌های موضوع مواد ۱۱۴ و ۱۱۵ قانون مقررات استخدامی سپاه و در نیروی انتظامی، هیئت‌های موضوع مواد ۱۲۱ و ۱۲۲ قانون استخدام نیروی انتظامی، بر اساس مقررات اختصاصی خود به تخلفات کارکنان رسیدگی می‌کردند.
تعدد قوانین و مقررات ناظر بر رسیدگی هیئت‌های انضباطی سازمان‌های نیروهای مسلح در عمل منجر به اتخاذ رویه‌های متفاوت در رسیدگی‌ها شده بود که تحقق عدالت و حقوق دفاعی متهمان را تحت تأثیر قرار می‌داد.
به‌عنوان‌مثال، در موضوع واحد، رأی هیئت انضباطی برخی از سازمان‌ها، قطعی و رسیدگی یک مرحله‌ای و در همان موضوع، رأی هیئت دیگری قابل‌اعتراض و رسیدگی دو مرحله‌ای بود. یا در قانون سپاه صرفاً پیشنهاد «اخراج و معافیت از خدمت» در هیئت انضباطی قابل‌رسیدگی بود ولی در ارتش و نیروی انتظامی پیشنهاد‌های «محرومیت از ترفیع» و «تنزیل درجه یا رتبه» نیز قابل‌رسیدگی در هیئت‌های انضباطی بود. یا رسیدگی به تخلفات برخی از کارکنان با درجات و رتبه‌های خاص در سپاه بر عهده هیئت تجدیدنظر (هیئت عالی انضباطی) و در سازمان‌های ارتش و نیروی انتظامی همین موضوع در صلاحیت هیئت‌های بدوی بود.
قانون جدید با هدف ایجاد رویه واحد در شیوه رسیدگی به شکایات و تخلفات کارکنان نیروهای مسلح و به‌منظور عدالت محوری در رسیدگی، به تصویب رسید.
*: بعد از تصویب این قانون چه اقداماتی توسط سازمان صورت گرفت؟
یزدانیان: در سال گذشته، برای هماهنگی نمایندگان سازمان در کمیسیون‌های انضباطی ۱۴ جلسه با حضور ریاست سازمان برگزار شد؛ قانون و دستورالعمل اجرایی تشکیل هیئت‌های انضباطی رسیدگی به شکایات و تخلفات کارکنان نیروهای مسلح مورد بحث و بررسی و تبادل‌نظر قرار گرفت که پس از جمع‌بندی پیشنهادها، مراتب به معاونت حقوقی ستاد کل نیروهای مسلح اعلام شد.
*: برابر قانون جدید، هیئت‌های انضباطی نیروهای مسلح به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
یزدانیان: برابر ماده‌ی ۲ این قانون، هیئت‌های انضباطی نیروهای مسلح به هیئت‌های بدوی و تجدیدنظر انضباطی تقسیم می‌شوند. هیئت بدوی حسب مورد در ستاد کل نیروهای مسلح، ستاد فرماندهی کل ارتش و نیروهای مربوط شامل نیروی زمینی، نیروی هوایی، نیروی دریایی و قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص)، ستاد فرماندهی کل سپاه و نیروهای مربوط شامل نیروی زمینی، نیروی دریایی، نیروی هوافضا، نیروی قدس و سازمان بسیج مستضعفین، سپاه‌های استانی، نیروی انتظامی، وزارت دفاع، دوایر عقیدتی‌سیاسی، دفتر نمایندگی، ولی فقیه و حفاظت اطلاعات نیروهای مسلح تشکیل می‌شود.
همچنین در صورت ضرورت، به پیشنهاد هیئت بدوی و تصویب هیئت تجدیدنظر نیروی انتظامی در مقاطع زمانی و درجات خاص، هیئت‌هایی با ترکیب نمایندگان ثابت هیئت بدوی، در استان‌ها یا یگان‌های مستقل این نیرو تشکیل می‌شود و آرای صادره این هیئت‌ها، در حکم رأی هیئت بدوی است.
*: قوانین و مقررات جدید چه تغییراتی در ساختار و ترکیب هیئت‌های انضباطی نیروهای مسلح به‌وجود آورده است؟
یزدانیان: هیئت‌های انضباطی نیروهای مسلح حسب مورد از پنج یا هفت نفر عضو تشکیل می‌شود. در این هیئت‌ها یک نفر به‌عنوان «رئیس هیئت» و یک نفر نیز به‌عنوان «دبیر هیئت» انجام وظیفه می‌کند.در هیئت‌های بدوی انضباطی ستاد کل، ستاد فرماندهی کل ارتش، ستاد فرماندهی کل سپاه، وزارت دفاع، عقیدتی سیاسی و حفاظت اطلاعات نیروهای مسلح؛ معاون هماهنگ‌کننده، رئیس هیئت است.در هیئت‌های بدوی ستاد فرماندهی کل ارتش و سپاه، در غیاب معاون هماهنگ‌کننده، معاون اجرایی رئیس هیئت است.
همچنین در هیئت‌های بدوی انضباطی ستاد کل و وزارت دفاع در غیاب معاون هماهنگ‌کننده، جانشین آنان، رئیس هیئت خواهد بود.در هیئت‌های بدوی انضباطی نیروهای سپاه و همچنین سپاه‌های استانی، فرمانده یا جانشین، رئیس هیئت هستند. در سازمان بسیج نیز رئیس سازمان و یا جانشین وی، رئیس هیئت است.
در هیئت بدوی دفاتر نمایندگی، ولی فقیه، نماینده، ولی فقیه در سپاه یا جانشین وی، ریاست هیئت را بر عهده دارد. در هیئت بدوی نیروی انتظامی، معاون نیروی انسانی یا جانشین وی، رئیس هیئت است. ریاست هیئت تجدیدنظر ستاد کل بر عهده جانشین رئیس ستاد کل است.
ریاست هیئت‌های تجدیدنظر ارتش و سپاه، حسب مورد فرمانده کل ارتش یا سپاه یا جانشین آنان خواهد بود. رئیس هیئت تجدیدنظر وزارت دفاع، وزیر دفاع یا جانشین وی، رئیس هیئت تجدیدنظر نیروی انتظامی، جانشین فرمانده معظم کل قوا در امور نیروی انتظامی و در غیاب وی فرمانده نیروی انتظامی است.دبیر هیئت‌های بدوی و تجدیدنظر، حسب مورد معاون نیروی انسانی یا معاون منابع انسانی سازمان‌های نیروهای مسلح یا جانشین آن‌ها هستند.
*: جایگاه سازمان قضایی و سایر سازمان‌های نیروهای مسلح در این کمیسیون‌ها چگونه تعریف‌شده است؟
یزدانیان: علاوه بر مقامات یاد شده، مقامات سازمان‌ها و یا ادارات ذیل نیز حسب مورد و با توجه به ساختار و چارت سازمانی، عضو هیئت‌های بدوی و یا تجدیدنظر انضباطی نیروهای مسلح می‌باشند: رئیس سازمان قضایی یا نماینده وی، روسای حفاظت اطلاعات یا جانشین آنان، روسای عقیدتی سیاسی یا جانشین آنان، مسئولان نمایندگی، ولی فقیه یا جانشین آنان، معاونین یا رؤسای بازرسی یا جانشین آنان و معاونین حقوقی یا جانشین آنان. همچنین فرمانده ناجا یا جانشین وی عضو هیئت تجدیدنظر نیروی انتظامی، معاون نیروی انسانی ستاد کل عضو هیئت تجدیدنظر ستاد کل و رئیس اداره یکم ارتش عضو هیئت تجدیدنظر ارتش می‌باشند.
*: حدود صلاحیت هیئت‌های بدوی انضباطی نیروهای مسلح را بیان کنید؟
یزدانیان: صلاحیت‌های هیئت بدوی انضباطی نیروهای مسلح در ۱۶ مورد خلاصه می‌شود:۱- رسیدگی به تخلفات انضباطی کارکنان شاغل در نیروهای مسلح که برای آنان تنبیه شامل: محرومیت از ترفیع، تنزیل درجه یا رتبه، معافیت یا اخراج از خدمت پیشنهاد می‌شود. ۲- رسیدگی به شکایت کارکنان در امور خدمتی و از اعمال و رفتار غیرقانونی فرماندهان، روسا و مدیران.۳-تعیین وضعیت خدمتی کارکنان فاقد صلاحیت مکتبی، امنیتی و استخدامی.۴-تعیین وضعیت خدمتی کارکنانی که در حین خدمت اثبات شود که از ابتدا فاقد شرایط عمومی استخدام بوده‌اند.
۵-تعیین وضعیت خدمتی کارکنان مشمول مواد ۱۲۶ قانون ارتش، ۱۳۹ قانون سپاه و ۱۴۶ قانون استخدام نیروی انتظامی.۶-تعیین وضعیت خدمتی کارکنان واجد شرایط تعویق بازنشستگی (ابقاء به خدمت) و اعاده به خدمت.۷- تصویب استعفای کارکنان ارتش و سپاه در موارد استثنایی و عسر و حرج؛ موضوع تبصره‌ی ۱ ماده‌ی ۱۲۳ اصلاحی قانون ارتش و تبصره‌ی ۱ ماده‌ی ۱۳۶ قانون سپاه.۸- رسیدگی به آرای نقض شده هیئت‌های بدوی از سوی دیوان عدالت اداری.۹- تعیین وضعیت خدمتی کارکنان محکوم به انفصال بیش از یک سال از خدمت قطعی در محاکم قضایی.
۱۰- تعیین وضعیت خدمتی کارکنان محکوم به دو تا پنج سال حبس قطعی.۱۱- تعیین وضعیت خدمتی کارکنان مشمول ماده‌ی ۴۰ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح.۱۲- تعیین وضعیت خدمتی کارکنان محکوم به جرم فرار بیش از شش ماه که متخصص مجرب محسوب شده و یا از بورسیه نیروهای مسلح استفاده کرده‌اند.۱۳- رسیدگی به تخلفات انضباطی اعضای هیئت‌علمی سازمان‌های نیروهای مسلح.۱۴- اظهارنظر در خصوص برقراری وجوهی برای عائله تحت تکفل کارکنان اخراجی.۱۵-تعیین وضعیت خدمتی کارکنان پایوری که در زمان فرار بیش از شش ماه، فوت کرده‌اند.۱۶- رسیدگی به موارد استنکاف از رأی صادره توسط هیئت.
*: هیئت‌های تجدیدنظر انضباطی نیروهای مسلح از چه صلاحیت‌هایی برخوردارند؟
یزدانیان: صلاحیت هیئت‌های تجدیدنظر اعم از رسیدگی به تقاضای تجدیدنظرخواهی از آرای غیرقطعی هیئت‌های بدوی؛ تعیین وضعیت خدمتی کارکنان متخصص مجرب که در حین فرار از خدمت فوت می‌کنند رسیدگی به آرای هیئت تجدیدنظر، نقض شده از سوی دیوان عدالت اداری.۴-رسیدگی به شکایات از فرماندهان، رؤسا و مدیران با جایگاه سرتیپی مستقل و جایگاه سرلشگری و بالاتر در ستاد کل و سازمان‌های نیروهای مسلح و در وزارت دفاع رسیدگی به شکایات از معاونین وزیر و مقامات بالاتر و نیز رؤسا و مدیران عامل سازمان‌های تابعه و وابسته.۵- رسیدگی به تخلفات اعضای هیئت‌های بدوی انضباطی.۶- رسیدگی به موارد استنکاف از رأی صادره توسط هیئت.
* : در مقررات جدید، چه شرایطی جهت برقراری مستمری برای عائله تحت تکفل کارکنان اخراجی نیروهای مسلح پیش‌بینی‌شده است؟
یزدانیان: بر اساس مقررات قانون اصلاح ماده‌ی ۱۴ قانون حقوق و مزایای مستمر پس‌انداز ثابت، حق بیمه و بیمه درمانی مشمولان قانون ارتش و... مصوب سال ۱۳۸۸، به عائله تحت تکفل آن گروه از کارکنان نیروهای مسلح که پس از سال ۱۳۶۸ با داشتن حداقل پانزده سال تمام سابقه خدمت، بر اساس نظر مراجع قضایی و هیئت‌های مربوط به رسیدگی به تخلفات نیروهای مسلح اخراج شده‌اند، بر اساس نظر هیئت‌های یادشده، ماهانه وجوهی معادل سه‌پنجم حقوق بازنشستگی آنان پرداخت می‌شود.برابر ماده‌ی ۶۸ دستورالعمل اجرایی قانون جدید، هیئت‌های بدوی برای برقراری وجوهی برای عائله تحت تکفل کارکنان اخراجی بر اساس بند الف. ماده‌ی ۲۴ و رعایت ماده‌ی ۱۳ آیین‌نامه تأمین اجتماعی نیروهای مسلح مصوب فرمانده معظم کل قوا، موظف‌اند عائله تحت تکفل کارکنان اخراجی را تعیین کنند. ماده‌ی ۱۳ آیین‌نامه موصوف، مستمری‌بگیران را در هشت بند احصا نموده است.
*: هیئت‌های انضباطی در چه مواردی شروع به رسیدگی می‌کنند؟
یزدانیان: شروع به رسیدگی هیئت‌های انضباطی، مستلزم به وصول پیشنهاد تنبیه، شکایت یا درخواست رسیدگی و تعیین وضعیت در خصوص موضوعات در صلاحیت هیئت‌ها است.در خصوص پیشنهاد تنبیه، رسیدگی به تخلف کارکنان مستلزم ارائه پیشنهاد تنبیه مانند محرومیت از ترفیع یا تنزیل درجه یا رتبه، یا معافیت یا اخراج از خدمت، از طرف معاونان ستاد کل، روسای عقیدتی سیاسی ستاد کل، ارتش، نیروی انتظامی و وزارت دفاع، روسای حفاظت اطلاعات ستاد کل، ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و وزارت دفاع، فرماندهان نیروهای ارتش و سپاه و فرماندهان سپاه‌های استانی و مقامات همطراز آنان، نماینده، ولی فقیه در سپاه و فرمانده نیروی انتظامی، فرماندهان انتظامی استان‌ها و مقامات همطراز است.
همچنین شکایت کارکنان در امور خدمتی و از اعمال و رفتار غیرقانونی فرماندهان، رؤسا و مدیران، از جهات شروع به رسیدگی هیئت‌های انضباطی محسوب می‌شود که حسب مورد در هیئت‌های انضباطی بدوی یا تجدیدنظر مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.علاوه بر رسیدگی به شکایات و تخلفات کارکنان نیروهای مسلح، تعیین وضعیت خدمتی و همچنین اظهارنظر در خصوص برقراری وجوهی برای عائله تحت تکفل کارکنان اخراجی، موضوع مواد ۵ و ۱۸ قانون و مواد ۹ و ۱۰ دستورالعمل، حسب مورد در صلاحیت هیئت‌های انضباطی بدوی و یا تجدیدنظر قرار دارد و رسیدگی هیئت منوط به درخواست رسیدگی و تعیین وضعیت خدمتی است.
*: نحوه رسیدگی و صدور رأی در مورد تخلفات کارکنان نیروهای مسلح چگونه است؟
یزدانیان: پس از وصول پیشنهاد تنبیه، دبیرخانه موظف است آن را از حیث مقررات مربوط، بررسی و نسبت به تشکیل و تکمیل پرونده و رفع نواقص احتمالی اقدام و مراتب را حسب مورد در دستور کار هیئت ذی‌ربط قرار دهد.
درصورتی‌که پیشنهاد تنبیه قابل‌طرح در هیئت باشد، دبیر هیئت باید قبل از تشکیل جلسه رسیدگی، موضوع تخلف و زمان تشکیل جلسه را به شخص متهم به تخلف، ابلاغ و موضوع تخلف و دلایل مربوط و خلاصه پرونده و سوابق متهم را برای اعضای هیئت به همراه دعوت‌نامه ارسال کند.
جلسه هیئت با حضور حداقل دوسوم اعضاء یعنی در هیئت‌های هفت‌نفره با پنج عضو و در هیئت‌های پنج‌نفره با چهار عضو رسمیت یافته و تصمیمات با رأی اکثریت اعضای حاضر در جلسه معتبر خواهد بود.با توجه به ماده‌ی ۶ قانون و ماده‌ی ۲۵ دستورالعمل، دعوت از شخص متهم جهت استماع دفاعیات او در جلسه رسیدگی هیئت بدوی الزامی است.
چنانچه دعوت‌شده، یک‌بار بدون عذر موجه در جلسه هیئت حضور نیابد و یا دفاعیه کتبی ارسال نکند، با دعوت مجدد از او، هیئت وارد رسیدگی می‌شود و تصمیم مقتضی را اتخاذ می‌کند. عدم حضور وی در جلسه دوم مانع تصمیم‌گیری هیئت نیست.پس از اعلام رسمیت جلسه، دبیر هیئت خلاصه‌ای از پرونده تخلفات و فعالیت‌های انجام‌یافته را به اطلاع اعضای هیئت می‌رساند و پس از حضور متهم در جلسه، موضوع اتهام به وی تفهیم می‌شود.
دبیر موظف است، دفاعیات متهم را مکتوب و به امضای وی برساند و در صورت امتناع، مراتب را در صورت‌جلسه قید کند. همچنین دبیر هیئت باید خلاصه مذاکرات، مصوبات جلسه هیئت و آرای موافق و مخالف را در صورت‌جلسه درج و به امضای اعضای حاضر در جلسه برساند.هیئت انضباطی پس از اتمام رسیدگی باید بر اساس اسناد و مدارک موجود در پرونده و توجه به دفاعیات متهم و جهات تخفیف، ظرف مدت یک هفته، مبادرت به صدور رأی کند. رأی هیئت باید مستند به قوانین و مقررات مربوط باشد.
*: در قانون جدید، وکیل چه نقشی در فرآیند رسیدگی به تخلفات انضباطی کارکنان نیروهای مسلح دارد؟
یزدانیان: متهم یا شاکی می‌تواند برای دفاع از اتهام انتسابی یا اعلام شکایت، از بین کارکنان حقوقی شاغل یا بازنشسته سازمان خود، وکیل معرفی کند. وکیل یا نماینده می‌تواند قبل از تشکیل جلسه با مراجعه به دبیرخانه هیئت، تقاضای مطالعه و خلاصه‌برداری از پرونده را بنماید، اما نمی‌تواند از هیچ‌یک از اسناد و مدارک پرونده تصویر یا روگرفت بردارد.
هرچند به‌حق مطالعه و تصویربرداری توسط متهم اشاره‌ای نشده، اما وقتی وکیل یا نماینده می‌تواند از این حق استفاده کند، شخص متهم به نحو اولی از چنین حقی برخوردار است.در مورد ابلاغ وقت رسیدگی یا رأی هیئت به وکیل یا نماینده و حق اعتراض، صراحتاً مقررات خاصی بیان‌نشده ولی با توجه به مقررات عمومی آیین‌دادرسی‌مدنی و کیفری به‌خصوص ماده‌ی ۴۳۳ قانون آیین‌دادرسی‌کیفری ناظر بر اختیارات وکیل، متهم شخصاً یا از طریق وکیل یا نماینده می‌تواند به رأی قابل‌اعتراض هیئت بدوی، اعتراض کند.
*: نحوه رسیدگی به شکایات کارکنان نیروهای مسلح از اعمال و رفتار غیرقانونی فرماندهان، رؤسا و مدیران چگونه است؟
یزدانیان: وصول شکایات کارکنان در امور خدمتی و از اعمال و رفتار غیرقانونی فرماندهان، رؤسا و مدیران، از جهات شروع به رسیدگی هیئت‌های انضباطی است.شاکی باید شکایت خود را حسب مورد به دبیرخانه هیئت بدوی یا تجدیدنظر تقدیم کند.
شکوائیه باید حاوی مشخصات کامل شاکی، مشتکی‌عنه، موضوع شکایت و ادله و مستندات آن و ذکر مشخصات وکیل یا نماینده - در صورت معرفی- باشد.
شرایط رسیدگی به شکایات کارکنان از اعمال و رفتار غیرقانونی فرماندهان، رؤسا و مدیران در هیئت‌ها عبارت است از: الف) شاکی قبلاً شکایت خود را به مشتکی‌عنه یا بازرسی یک رده بالاتر در سلسله‌مراتب مشتکی‌عنه، اعلام کرده باشد.ب) پس از گذشت سی روز، به شکایت رسیدگی نشده باشد.پ) شاکی پس از رسیدگی همچنان بر شکایت خود باقی باشد. هیئت‌ها نیز موظف‌اند، نسبت به شکایت در امور خدمتی حداکثر تا سه ماه پس از وصول شکایت، رسیدگی و رأی صادر کنند.
*: سایر موضوعات در صلاحیت هیئت‌ها به چه نحو رسیدگی می‌شود؟
یزدانیان: به جز رسیدگی به تخلفات و شکایات در سایر موارد، هیئت‌ها ملزم به رعایت تشریفات رسیدگی مقرر در دستورالعمل نبوده و بر اساس درخواست و مستندات ارائه‌شده، مبادرت به رسیدگی و صدور رأی می‌کنند؛ لذا در این موارد نیازی به ابلاغ موضوع و وقت جلسه هیئت به ذی‌نفع و همچنین حضور وی و یا معرفی وکیل یا نماینده نیست.
موضوعاتی که به این کیفیت در هیئت بررسی می‌شود، تعیین وضعیت خدمتی افراد و یا برقراری وجوه مستمری برای عائله تحت تکفل کارکنان اخراجی است.
*: آرای قطعی و قابل تجدیدنظر هیئت‌های انضباطی کدم‌اند؟
یزدانیان: با توجه به مواد ۱۰ و ۲۹ قانون تشکیل هیئت‌های انضباطی و مواد ۳۹ و ۵۱ دستورالعمل اجرایی قانون و اصل قطعیت آرای هیئت‌های انضباطی و احصای آرای قابل‌اعتراض، صرفاً آرای «معافیت و اخراج از خدمت» در هیئت‌های تجدیدنظر قابل‌اعتراض می‌باشند و سایر آرای هیئت‌های بدوی و تجدیدنظر، چه در مقام رسیدگی بدوی و چه در مقام تجدیدنظر، قطعی هستند.
این آراء عبارت‌اند از:الف) آرای خفیف‌تر از آرای معافیت یا اخراج از خدمت هیئت‌ها در مورد تخلفات.ب) آرای هیئت‌های بدوی و تجدیدنظر در مورد رسیدگی به شکایات کارکنان در امور خدمتی و از اعمال و رفتار غیرقانونی فرماندهان، رؤسا و مدیران.پ) آرای هیئت‌های بدوی و تجدیدنظر در مورد تعیین وضعیت خدمتی کارکنان و همچنین برقراری وجوه مستمری برای عائله تحت تکفل کارکنان اخراجی.
: آیا آرای قطعی هیئت‌های انضباطی، قابل شکایت در دیوان عدالت اداری است؟
یزدانیان: محکوم‌علیه می‌تواند حداکثر سه ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی هیئت‌های بدوی و یا تجدیدنظر، از رأی مذکور به دیوان عدالت اداری شکایت کند. در صورت نقض آرای هریک از هیئت‌ها توسط دیوان عدالت اداری، هیئت صادرکننده رأی مکلف است ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ رأی دیوان، با رعایت تشریفات اداری و بدون نیاز به برقراری رابطه استخدامی مجدداً به موضوع رسیدگی و تصمیم بگیرد. در مواردی که رأی اولیه هیئت‌ها مبنی بر اخراج و یا معافیت باشد و رأی اخیر نیز همان وضعیت را تأیید کند، شاکی می‌تواند از دیوان عدالت اداری تقاضای تجدیدنظر کند.دیوان حداکثر ظرف مدت یک ماه رأی نهایی خود را صادر که این رأی برای نیروهای مسلح لازم‌الاجرا است.
*: در چه مواردی اعضای هیئت‌های انضباطی نیروهای مسلح قابل رد هستند؟
یزدانیان: اعضای اصلی یا جانشین هیئت‌های بدوی و تجدیدنظر انضباطی در مواردی که عضو هیئت با متخلف یا شاکی قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه اول تا سوم داشته باشد و یا با نامبردگان دعوای حقوقی یا جزایی داشته یا در دعوای طرح‌شده، ذی‌نفع باشد، حق شرکت در جلسه هیئت و یا صدور رأی را ندارند. همچنین اعضای هیئت‌ها، در صورت شرکت در هیئت‌های بدوی، حق حضور در هیئت تجدیدنظر را ندارند.
*: چه موضوعاتی خارج از صلاحیت رسیدگی هیئت‌های انضباطی نیروهای مسلح است؟
یزدانیان: رسیدگی به موارد زیر از شمول دستورالعمل و صلاحیت هیئت‌های انضباطی خارج است:الف) رسیدگی به تخلفات کارکنان در طول مدت خدمت آزمایشی و قبل از استخدام قطعی؛ این تخلفات در هیئت مرکزی گزینش سازمان مربوط رسیدگی می‌شود.ب) رسیدگی به تخلفات انضباطی و آموزشی دانشجویان و محصلان در طی آموزش بدو خدمت که تخلفات مذکور در شورای آموزش رسیدگی که تصمیمات شورا با تصویب فرمانده نیرو یا سازمان مربوط، اجرا می‌شود.
رسیدگی به تخلفات ارتکابی کارکنان قشر روحانیت و شکایت از آنان.رسیدگی در این موارد برابر مقررات ابلاغی مربوط به روحانیون خواهد بود.ت) رسیدگی به تخلفات ارتکابی و شکایت از مقاماتی که از سوی مقام معظم فرماندهی کل قوا منصوب می‌شوند.ث) رسیدگی به شکایات کارکنان بازنشسته و همچنین شکایت از آرای کمیسیون‌هایی که برابر قانون مجاز به صدور رأی هستند.
*: آیا فرمانده می‌تواند پیشنهاد تنبیه متخلف را از هیئت مربوط مسترد و یا لغو تمام یا قسمتی از تنبیه تعیین‌شده را از هیئت درخواست کند؟
یزدانیان: به تجویز ماده‌ی ۸۹ دستورالعمل اجرایی، مقام پیشنهاد دهنده تنبیه می‌تواند در تمام مراحل رسیدگی بدوی و قبل از صدور رأی، از هیئت مربوط تقاضای استرداد پیشنهاد تنبیه را بنماید؛ در این صورت، هیئت مکلف است موضوع را از دستور کار خارج کند. همچنین مقام پیشنهاددهنده تنبیه می‌تواند به‌صورت کتبی از هیئت صادرکننده رأی قطعی، لغو تمام یا قسمتی از تنبیه تعیین‌شده را درخواست کند، در این صورت هیئت، بدون رعایت تشریفات مقرر در دستورالعمل، درخواست را بررسی و رأی جدید صادر می‌کند. البته درخواست لغو تنبیه در خصوص اخراج و معافیت از خدمت قابل استماع نیست.
*: آثار تبعی آرای برائت صادرشده توسط هیئت‌های انضباطی کدم‌اند؟
یزدانیان: درصورتی‌که تخلف مطرح‌شده در هیئت‌های انضباطی منجر به برائت متهم شود، سوابق تخلفاتی وی بلااثر شده و تأثیری در ارزشیابی، انتصاب و ترفیعات بعدی او نخواهد داشت. همچنین در صورت صدور رأی برائت از سوی هریک از هیئت‌های انضباطی، ایام انتظار خدمت به انتساب تبدیل می‌شود.
**: اداره کل تحقیقات ویژه چه اقداماتی برای ارزیابی عملکرد سالیانه هیئت‌های انضباطی جهت سیاستگذاری در بُعد ارتقای سلامت کارکنان نیروهای مسلح، به مرحله اجرا گذاشته است؟
یزدانیان: در سال گذشته، آمار تحلیلی و عملکرد هیئت‌های انضباطی رسیدگی به تخلفات کارکنان نیروهای مسلح ارتش، سپاه، وزارت دفاع و ناجا همچنین دیوان عدالت اداری در سال ۱۳۹۵ بر اساس میزان تخلفات، نوع جرایم و تنبیهات اعمال‌شده، به انضمام نمودار‌ها و جداول مربوط، با رویکرد آسیب‌شناسی جرایم و تخلفات اعضای نیروهای مسلح تهیه و جهت بهره‌برداری به ستاد کل، ارتش، سپاه، نیروی انتظامی، وزارت دفاع و دفتر فرماندهی معظم کل قوا ارسال شد.
*: در حال حاضر تعداد نمایندگان سازمان قضایی در هیئت‌های انضباطی نیروهای مسلح چند نفر است؟
یزدانیان: تعداد نمایندگان سازمان قضایی در کمیسیون‌های انضباطی تا ابتدای سال ۱۳۹۷ مجموعاً ۴۰ نفر است که از این تعداد، ۱۸ نفر نماینده سازمان قضایی نیروهای مسلح در سپاه‌های استانی و ۲۲ نفر نماینده سازمان در کمیسیون‌های انضباطی مرکز می‌باشند.